Emotionele nood

De werkkamer van Charles Darwin (Paul Bettany) ziet eruit als een illustratie in een spannend kinderboek. Er staat een geheimzinnige afgesloten kist, er zijn kasten met tientallen laatjes en op de planken liggen rijen dierenschedels. Als Darwin door ziekte, stress en slaapgebrek begint te hallucineren, wordt hij toegeschreeuwd door de foetussen op sterk water. De strijd die het hem kost om On the Origins of Species op papier te zetten, bereikt in deze scène een hoogtepunt.

Ambities

Creation, over de totstandkoming van het boek dat zoveel invloed op ons denken zou hebben, besteedt volop aandacht aan details. De BBC, die de film met RPC en de UK Film Council produceerde, heeft een naam hoog te houden op het gebied van kostuumfilms. Hoewel Creation strikt genomen geen kostuumfilm in de klassieke zin van het woord is, ademt de film wel die sfeer uit. Zoals de beschrijving van de hallucinaties al aangeeft, wordt met de film echter iets anders beoogd. De titelsequentie, bestaande uit prachtige beelden van groepen dieren, wordt beëindigd met een foetus wiens vinger als Michelangelo’s De schepping van Adam naar de titel wijst. Het maakt de ambities van de makers direct zichtbaar.

De film is gebaseerd op het boek Annie’s Box, waarin schrijver Randal Keynes verbanden legt tussen Darwins eigen leven en zijn theorieën. Darwin was getrouwd met een volle nicht. In het dierenrijk had hij gezien hoe incest de soort kon verzwakken. Dat gold ook voor zijn gezin: zijn lievelingsdochter Annie overleed op tienjarige leeftijd (later zouden er nog twee van de tien kinderen sterven). Zijn vrouw, gespeeld door Bettany’s echtgenote Jennifer Connelly, vond troost in het geloof. Darwin besefte dat hij haar, en vele anderen, alles zou ontnemen door te beweren dat er geen God bestaat met een plan voor de wereld en een hemel vol engelen, maar dat de aarde werd bestuurd door het recht van de sterkste.

Dilemma’s

De morele dilemma’s die Darwins twijfels opleveren, zouden genoeg zijn voor een goede film. Daar dacht scenarioschrijver John Collee echter anders over. Ongetwijfeld bang dat geneuzel over de evolutie niet genoeg drama zou opleveren, laat hij Annie opduiken als geest/hallucinatie. Het overleden kind dat overal opduikt, is een filmcliché waar nodig eens afstand van moet worden gedaan. In het beste geval rent ze in een rood jasje door Venetië, in het ergste geval vraagt ze: ‘Papa, waarom heb je nog steeds niets gepubliceerd?’

Dat terwijl het voortdurend verspringen in de tijd meer dan duidelijk maakt hoe groot Darwins emotionele nood is. Als regisseur Jon Amiel had vertrouwd op zijn visuele talent en de kracht van het verhaal, dan had hij geest Annie resoluut naar de prullenbak verwezen. Scènes zoals de hallucinatie in de werkkamer zijn sterk genoeg zonder dat er ook nog een onscherp meisje in een roze jurkje bij komt kijken.