Verarmde Americana

De economische crisis in Amerika is niet voorbijgegaan aan de cinema van het land. Er verschijnen de laatste paar jaar steeds meer films, zoals Frozen River, over het verarmde achterland en mensen die met moeite de eindjes aan elkaar kunnen knopen. De onbegrensde mogelijkheden die normaal altijd verbonden worden aan Amerika, eindigen in die films in doodlopende wegen en vergeten trailer parks. Het realisme en de maatschappelijke betrokkenheid van die films zijn bewonderenswaardig, maar in hoeverre vertoont de stijl formule-achtige tendensen?

Frozen River speelt zich af in het grensgebied tussen de VS en Canada en focust zich op Ray (Melissa Leo), die net in de steek is gelaten door haar gokverslaafde man. Zij blijft achter met haar twee zonen en torenhoge schulden die ze maar met moeite af kan lossen. Als zij op zoek gaat naar haar man, komt ze de Mohikaanse Indiaan Lila tegen, die zijn auto heeft gestolen. Lila verdient geld door illegale arbeiders door het indianenreservaat het grensgebied binnen te smokkelen over een bevroren rivier. Ray besluit uit noodzaak om mee te doen met Lila’s smokkeltochten. De film richt zich vervolgens op de band tussen deze vrouwen en de gevaren die het smokkelen met zich meebrengt.

Nieuw Amerikaans realisme

Frozen River gaat over Amerikanen die door de economische crisis zich in de illegaliteit begeven om zo het hoofd boven water te houden. De film is daarnaast een buddy-film waarin de hoofdpersonen uiteindelijk steun zoeken bij elkaar. Qua stijl heeft Frozen River een realistische look die vergelijkbaar is met films als Shotgun Stories (2007) en Lonesome Jim (2005). De eerste scène waarin een verslagen Ray te zien is, toont een lange close-up van haar gezicht zonder make-up en met rimpels die als diepe barsten in haar gelaat zijn gekerfd. Ze komt er net achter dat haar man, die haar verlaten heeft, al het geld heeft meegenomen.

Qua verhaal en karakterisering is Frozen River vooral geïnteresseerd in alledaagse problemen en de wijze waarop personages die kunnen bolwerken. De voornaamste karakters in dit soort films zitten vast in een stilstaand leven, maar kunnen nog deels terugvallen op al dan niet functionele familiebanden of de vriendelijkheid van vreemdelingen. In Frozen River proberen de zonen van Ray haar te helpen. Deze band is vergelijkbaar met de zussen in Sunshine Cleaning en de aan lager wal geraakte broers in Shotgun Stories.

Bitterzoete pil

Vaak is dit genre gevuld met scènes die tonen dat het leven niet zo soepel werkt als in een ‘normale’ film. Ook zijn in de meeste gevallen de eindes bitterzoet, waardoor het getoonde realisme niet helemaal van zijn rauwheid wordt ontdaan. Frozen River is vanuit deze optiek in zijn typering en herkenbaarheid toegankelijk en voorspelbaar. In de film Wendy and Lucy bijvoorbeeld wordt de armoede van de hoofdpersoon op een indringende wijze tastbaar. Frozen River valt meer terug op een mate van zingeving die de film draaiende houdt. Het werkt als een sugared pill voor een publiek dat hunkert naar catharsis en moraal boven de getoonde armoede en tegenslagen.

In Frozen River vormt samenwerking en het aangaan van banden het redmiddel tegenover de financiële afgrond waar de personages in dreigen te vallen. Deze moraal trekt de film weer naar een realistische variant van het feelgood-gevoel toe. Als contrast voelt de realiteit in de Europese arthouse–cinema, waar vervreemding, frustratie en zinloosheid veel zwaarder wegen, anders aan dan in Frozen River. Een film als Wendy and Lucy, die eveneens valt binnen de Amerikaans realistische stroming, vormt daarmee een krachtigere mengeling tussen Europees-aandoend pessimisme en de Amerikaanse werkelijkheid. Daarmee rijst de vraag in hoeverre er op dit moment een volwaardig nieuw Amerikaans realisme is ontstaan zoals dat ooit ontstond aan het einde van de jaren zestig. Wie Frozen River ziet, zal eerder concluderen dat de film iets formuleachtigs heeft en daardoor gemarket wordt als een toegankelijke independent feature. Uiteindelijk doet de film te veel concessies om echt op te vallen.