Frederique Schut heeft met haar debuut gedeeltelijk haar eigen geschiedenis beschreven. Ze heeft sinds haar zestiende een relatie met een zesentwintig jaar oudere man. In een persoonlijk interview met JAN zegt ze daarover: ‘Het is fictie, maar natuurlijk zitten er autobiografische elementen in. […] Toch heeft het me goed gedaan het boek te schrijven. Nu ik erop terugkijk denk ik dat ik het in zekere zin voor mijn jongere zelf heb gedaan.’

Zorgen
De wereld van de jonge Floo is niet geheel zonder zorgen. Ze stort zich vol overgave in het avontuur met Muijs (kort voor Van Muijsingen) en dat levert niet alleen mooie momenten op. De heimelijkheid waarin de relatie zich noodgedwongen afspeelt eist zijn tol. De relatie bezorgt de veertienjarige de nodige psychische en fysieke problemen. Onder invloed van de spanningen die een dergelijk dubbelleven met zich mee brengt, ontwikkelt Floo een eetstoornis.

Met Muijs is een boek dat de lezer vervult met een dubbel gevoel. Aan de ene kant gruwel je van het pedofiele karakter van de relatie tussen Muijs en Floo. Wat zet een zesenveertigjarige man er toe aan een relatie aan te gaan met een veertienjarig meisje, maar vooral: waarom wordt het meisje verliefd op de man? De spaarzame en met weinig woorden gevulde conversaties tussen beiden versterken het gevoel dat deze twee mensen eigenlijk weinig met elkaar gemeen hebben. Het lijkt in eerste instantie een typische seksueel gedreven uitvlucht van een man in zijn midlifecrisis.

‘Ik ga het aan mijn ouders vertellen,’ zei ik. Niet omdat ik echt van plan was om het te doen maar omdat ik wilde zien hoe hij zou reageren bij de gedachte dat hij mijn vader onder ogen zou moeten komen, mijn moeder, en zou moeten toegeven dat hij me twee jaar lang van school had gehaald en mee naar bed genomen had.

Worstelen
Aan de andere kant is er de worsteling van Floo, die vecht voor haar liefde in een wereld die niet kan en wil begrijpen dat zij echt van Muijs houdt. De weerstand die haar relatie oproept, noopt haar tot het geheim houden van haar liefde voor de oudere man. En door deze opgekropte gevoelens levert ze een psychische en fysieke strijd tegen zichzelf en de argwanende buitenwereld. Met o.a. anorexia tot gevolg.

Maar ook Muijs blijkt ondertussen te worstelen met de relatie met Floo. Hoewel hij zich zelden uitspreekt over twijfels of gevoelens laat de dramatische ontknoping geen twijfel bestaan over de strijd die ook de oudere man levert in verband met deze onalledaagse verhouding. Het einde van het boek laat je dan ook achter met allerlei vragen die blijven rondspoken door je hoofd. Wat bezielt deze mensen? Overwint liefde echt alles? Hoe om te gaan met de druk van de buitenwereld? En meer van dergelijke beschouwingen.

Ingrijpen
Met Muijs is een heftig debuut dat een, voor velen ongeloofwaardige, relatie op een geloofwaardige manier beschrijft. Je merkt dat Frederique Schut kan putten uit eigen ervaringen. De strijd die Floo levert voelt heel naturel aan en laat je de problemen die een veertienjarige heeft in een relatie met een veel oudere man meebeleven en meevoelen. En dat zijn niet perse prettige gevoelens. Hierdoor schuurt het boek langs je zenuwen en lopen soms de rillingen langs je rug. Je wilt ingrijpen: het meisje verlossen van de verstikkende greep van de liefde die ze voor Muijs voelt.

Romans waarin gebeurtenissen alleen maar gesuggereerd worden, waarin poëtische bewoordingen centraal staan en waarin het tevergeefs zoeken is naar een plot, zijn lastig en soms zelfs vervelend om te lezen. In een gedicht verwacht je dergelijk suggestief taalgebruik, maar in een roman hoop je op meer concrete aanwijzingen om het boek te begrijpen. Slechts zelden lukt het een auteur om de perfecte balans te vinden tussen poëzie en proza, tussen suggestief en concreet en tussen verwarrend en helder. Peter Verhelst kreeg het voor elkaar. Alweer.

Droom
Verhelst is al vaak geroemd om zijn beeldende taalgebruik. Ook in De allerlaatste caracara ter wereld hanteert hij deze stijl. Het is daarom niet afdoende om alleen de plot van het boek te beschrijven. De kracht van de roman ligt juist in de schrijfwijze van Verhelst. Zo schrijft hij:

Soms verandert onze slaap van nachtblauw in ivoorzwart en bewegen er zich dieren in voort die bij elke hartklop oplichten. Zó diep wordt dat donker dat ons bloed uiterst traag, dat onze ademhaling als een briesje zo stil, dat het licht dat door de dieren wordt uitgestraald nauwelijks meer is dan iets wat we hadden willen dromen. 

De droom is ook een juiste metafoor voor de roman: Verhelst roept allerlei prachtige beelden op, laat ze om elkaar heen wentelen, elkaar raken en weer uiteen gaan. Wat beklijft is niet zozeer het grote geheel, maar de schoonheid van de afzonderlijke onderdeeltjes. Meer concreet: De allerlaatste caracara ter wereld is opgebouwd uit vele kleine sprookjes, mythen en verhalen die met elkaar te maken hebben, maar ook op zichzelf bijzonder mooi zijn. 

Geschiedenissen
In grote lijnen gaat het boek over de Belgische arts Victor Duval die naar een tropisch eilandje is geëmigreerd. Daar raakt hij geïntrigeerd door Cassandra, een jonge vrouw die dagenlang op het strand rouwt om haar gestorven geliefde en niet meer spreekt. Al snel wordt Cassandra vergezeld door vrouwen die aanspoelen op het eiland en net als zij zwijgen. De plaatselijke autoriteiten nemen de vrouwen gevangen, zogenaamd om hen te beschermen, waarna de eilandbewoners in opstand komen. Duval is inmiddels verliefd geworden op de zwijgzame Cassandra en komt via haar verleden terecht bij zijn eigen verleden, dat diep geworteld ligt in de koloniale geschiedenis van het eiland. 

De geschiedenissen van Cassandra, Duval en het eiland overlappen en beïnvloeden elkaar. Een andere geschiedenis die van groot belang is voor het boek, is die van de caracara, een windsoort door Verhelst omschreven als een wind

die in ruststand het geschubde lijf heeft van een dennenappel, maar die een seconde later met een rode kop, gemene klauwen en snavel genadelozer dan de duivel tekeer kan gaan. Caracara: het geluid van een door vlees en botten knippende schaar.

Cassandra heeft de caracara uitgekozen als de windsoort die het best bij haar past. De caracara speelt een grote rol in het boek; hij lijkt Cassandra te begeleiden bij alles wat ze doet en komt zelfs aan bod in een rituele dans die Cassandra en de sprakeloze vrouwen uitvoeren.

De plot van De allerlaatste caracara ter wereld is fascinerend, maar het is Verhelsts stijl die je onthoudt: als een droom waarvan je weet dat hij prachtig was, maar waarvan de details je ontschoten zijn. Omdat ze niet belangrijk zijn.