Dagboeken van een Olifant is een Duitse documentaire over een thema dat Pigaht niet kon slijten aan een Duits filmfestival. Kleinkinderen die ontdekken dat hun opa een SS-er was zijn er genoeg, en films erover ook, aldus het festivalbestuur. Desondanks blijven documentaires als Dagboeken van een Olifant fascinerend.

Pigaht voert gesprekken met haar ouders, haar broer en een historicus die nog eens wat gruweldaden van de SS oprakelt. Mooi om te zien zijn de verschillende manieren waarop de geïnterviewde familieleden tegen Opa Günter aankijken. Pigaht’s vader wist van het verleden af, en kan daar goed mee leven. Voor haar broer geldt hetzelfde. Haar moeder daarentegen heeft er, net als Pigaht zelf, grote moeite mee. De spanning tussen Pigaht’s ouders creëert de olifant in de kamer.  Het verleden van hun (schoon)vader is onbespreekbaar geworden en leidt altijd tot ruzie.

Boeiende facetten
De ongedwongen manier van documenteren is prettig, mede doordat Pigaht een cameraman heeft ingezet. De gesprekken zijn zo een stuk rustgevender gefilmd dan bij de home-made documentaires waarbij de makers zo opgaan in hun eigen verhaal – hoe interessant ook – dat ze vergeten dat er statieven bestaan. 

Pigaht’s wat naïve houding, niet zo bewust aangenomen als Louis Theroux dat lijkt te doen, weerhoudt haar van een zwartwit oordeel. Ja, haar opa heeft oorlogsmisdaden begaan, maar hij was ook een lieve opa, een zorgzame echtgenoot en een empathisch persoon. De innerlijke tweestrijd wordt niet opgelost, maar is mede daardoor boeiend om te zien.

Liling componeert en draait muziek met drie gelijken van geest. Het bericht dat haar moeder kanker heeft doet haar echter besluiten de draaitafels te verruilen voor het platteland. Lilings moeder wordt vrij vroeg in de film blind en moet op anderen vertrouwen voor haar zorg, al claimt ze zelf een zesde zintuig te hebben ontwikkeld.

Zicht en werkelijkheid

Wanneer Liling af en toe terugkeert naar Taipei om te praten met Chen, een oude prenttekenaar, volgen vaak gesprekken vol oude Chinese wijsheden. ‘De grootste afstand in het universum is die tussen twee geesten’, aldus Chen. Hij doelt uiteraard niet zomaar op twee geesten. De relatie tussen Chen en Liling doet denken aan die tussen Bill Murray en Scarlett Johansson in Lost in Translation.

De titel van de film is het gevolg van een gesprek dat Liling heeft met een oogarts. Hij doet zijn theorieën over blindheid uit de doeken en vertelt haar dat de hersenen herinneringen stukje bij beetje veranderen. Normaal gesproken gebruik je je gezichtsvermogen om de herinneringen zuiver te houden, maar blinde mensen hebben dat niet. Hij raadt Liling aan de werkelijkheid aan haar moeder te beschrijven.

Poëzie en taal

De werkelijkheid beschrijven in een toontaal – bij het Chinees maakt het uit op welke toon je een lettergreep zegt, want dat verandert de betekenis van het woord – resulteert in zangerige, melodieuze zinnen die klinken als poëzie. De woorden lijken te dansen in de wind, zoals het met  kwispelende honderstaarten beschreven menggras dat ook doet. Om te tonen wat Lilings moeder mist, zien we ook veel beelden van de omgevingen rondom haar huis.

How to Describe a Cloud is een bijzondere samenwerking tussen twee landen. Regie, geluid en montage zijn gedaan door Nederlanders, maar de film is opgenomen in China met Chinese acteurs. Regisseur David Verbeek pikt interessante aspecten van de Chinese cultuur eruit, laat zijn cast met veel overtuiging spelen en creëert een drama dat niet alleen qua locatie, taal en acteurs Chinees aandoet, maar ook qua verhaal, fantasie en spiritualiteit. Deze zeer originele productie is tot nu toe misschien wel de beste film op het NFF.

Mijn zusje, de soldaat toont de hedendaagse problematiek in Israël. Vanuit persoonlijke standpunten binnen een Israëlisch-Nederlands gezin worden de problemen verduidelijkt. Dikla schiet de beelden en stelt kritische vragen. Het leger beinvloedt Chamoetal, waardoor haar opvattingen gestaag veranderen. Voor ze in dienst gaat komt ze eerlijk en open over, maar naarmate de dienstjaren verstrijken heeft ze er meer moeite mee de vragen van haar zus te beantwoorden. De principes van het leger hebben duidelijk vat op Chamoetal.

Aandacht voor oorlog
Ook Dikla’s vader en moeder komen aan bod. Haar vader diende vele jaren in het leger en schoot met artillerie in de Libanon-oorlog. Haar moeder is rabbijn. Over het oorlogsverleden van haar vader werd nooit gesproken, maar nu Chamoetal in dienst gaat – weliswaar bij de relatief veilige PR-afdeling – raakt Dikla geïntigreerd door het verleden van haar vader.

Mijn zusje, de soldaat legt de vinger op de zere plek: de kolonisten die het leven van de Palestijnen zuur maken (zie ook Louis Theroux: Ultra Zionists voor de opvattingen van deze fanaten). Ook de politieke patstelling tussen Palestijnen en Israëli’s zorgen voor grote spanningen. Veel Israëli’s hebben hier geen weet van. Pas als Dikla met haar ouders een reis maakt naar een nederzetting met kolonisten en ze voor het eerst aanschouwen hoe de Palestijnse bevolking wordt behandeld, dringt het tot haar door dat de situatie onhoudbaar is.

Reacties op de film
Dikla Zeidler vertelt na de vertoning dat de reacties op de film overwegend positief waren. Ze had hatemail verwacht, maar kreeg eigenlijk alleen kritiek vanuit Israëlische hoek. ‘Het leger was er niet héél erg blij mee’, aldus Dikla. Op de vraag hoe ze de toekomst van Israël voor zich ziet, antwoordt ze somber: ‘Niemand heeft een oplossing voorhanden. Normaal gesproken komt de behoefte voor verandering vanuit de jeugd, maar zelfs die zien het niet meer zitten. De enige oplossing zou zijn om de Palestijnen een stuk land te geven.’

Ondanks het gebrek aan geloof in een vreedzame oplossing, is de behoefte het leger in te gaan om het vaderland te dienen is nog altijd groot onder de jeugd. Chamoetal is een van de vele die vrijwillig de keuze maken twee jaar van hun leven te spenderen in het leger.

Dikla zal voorlopig geen documentaire meer maken waarin haar familie voor komt. ‘Ik ga niet meer iets doen met mijn familie. Dat was toch wel heftig.’ Haar familie mag dan niet meer in the picture zijn, wel gaat ze nu werken met haar Iraanse vriend. ‘Ik ga zondag naar Israël met mijn vriend, die uit Iran komt. We gaan een stuk maken over Iraanse Israëli’s, dus mensen die in Iran geboren zijn en nu in Israël wonen.’ Wordt Dikla’s volgende project net zo goed als Mijn zusje, de soldaat? 17 november weten we het, dan zal haar nieuwe project te zien zijn op TV.