We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Disclaimer en privacybeleid
Iedereen fout?
‘Fout’ was je in de Koude Oorlog al snel. Cineast Joris Ivens was dat in de ogen van rechts Nederland, minister Joseph Luns in die van links. Historicus Martin Bossenbroek onderzoekt in zijn nieuwe boek waarom Ivens inmiddels op handen wordt gedragen, terwijl Luns van zijn voetstuk werd gestoten.
De wereldpolitiek van vandaag is erg verwarrend. We kampen met een min of meer onzichtbare vijand – het islamitisch terrorisme – en zien ons geconfronteerd met grootmachten als China en Rusland waarvan het onduidelijk is of het bondgenoten of rivalen zijn.
Vergelijk dat eens met de periode die daaraan voorafging, de Koude Oorlog. Twee supermachten, de VS en de Sovjet-Unie, controleerden samen een wereld die was verdeeld in twee kampen: pro-Washington of pro-Moskou. Ook vanuit Nederland bekeken was alles volkomen helder: wij zaten stevig in het Amerikaanse kamp.
Maar van dat beeld klopt bar weinig, zo demonstreert Bossenbroek in zijn nieuwe boek Fout in de Koude Oorlog. De burgers in het Westen waren helemaal niet éénsgezind. Tijdens de Koude Oorlog verketterden mensen elkaar over en weer als ‘fout’.
Aan de hand van de communistische cineast Joris Ivens en de conservatieve en katholieke minister Joseph Luns laat Bossenbroek zien hoe verdeeld ook Nederland was. En, zo vraagt hij zich af, hoe kan het toch dat Ivens, die heulde met Stalin en Mao, tot op de dag van vandaag op handen wordt gedragen, terwijl de latere secretaris-generaal van de NAVO Luns aan het eind van zijn leven van zijn voetstuk werd gestoten?
Minder fout?
Vreemd is het wel. Want dat het steunen van massamoordenaars als Mao en Stalin ‘fout links’ is, is evident. Maar wat is nu ‘fout rechts’? Bossenbroek omschrijft het als ‘onvoorwaardelijk achter de Verenigde Staten, met voorbijgaan van de democratische waarden.’ Behalve dat het wat vaag is, is het ook nog eens duidelijk minder ‘fout’.
En dat proef je ook in het boek. Bossenbroek schrijft wel dat ook rechts fout was, maar je krijgt de indruk dat hij het pro forma doet. Erg overtuigende voorbeelden noemt hij dan ook niet. Zo beschrijft hij de erg onderdanige houding van de Nederlandse veiligheidsdiensten ten opzichte van hun Amerikaanse collega’s van de CIA. Bedenkelijk? Misschien. Fout? Nee.
De enige ‘fout rechtse’ persoon in het boek die echt over de schreef ging, was schrijver Gerard Reve. In zijn fel anti-communistische tirades wenste hij de Vietcong dood en verdedigde hij het Apartheidsregime. Maar als de uitlatingen van een schrijver die bekend stond om zijn ironie de beste voorbeelden zijn van fout rechts, is dat niet overtuigend.
Propaganda
Bij ‘fout links’ was sprake van minder dubbelzinnigheid. Ivens praatte het neerslaan van de Hongaarse opstand in 1956 door de Russen goed. Later werd hij kritischer op de Sovjet-Unie, maar niet omdat hij een vredelievende democraat was geworden. Het Moskou van na de destalinisatie was in zijn ogen te ver afgeweken van het echte communisme. Daarvoor moest je volgens Ivens in Maoïstisch China zijn.
Hij trok daar dan ook veelvuldig heen. De documentaires die Ivens in China maakte, waren onvervalst propagandistisch. Hij geloofde ook echt in het maoïsme. Nog nooit had hij ‘een samenleving gezien die zo ontspannen is.’ Ondertussen dreef Mao miljoenen mensen de dood in.
Onbegrijpelijk
Harry Mulisch was nog zo’n apologeet van communistische dicatators – en ook daar was geen greintje ironie bij. Collega W.F. Hermans confronteerde hem eens met het gegeven dat niet alleen Hitler, maar ook Stalin en Mao tientallen miljoenen doden op hun geweten hadden. Mulisch: “Maar dat is niet ónze geschiedenis; iedereen moet zich maar in zijn eigen massamoorden specialiseren.”
Daar gaf Mulisch misschien meer prijs dan hij eigenlijk wilde. Volgens Bossenbroek schuilt hierin de voornaamste verklaring waarom heulen met het communisme nooit dezelfde foute status heeft bereikt als heulen met het nazisme: Nederland heeft nooit daadwerkelijk geleden onder het communisme. De vijf Duitse bezettingsjaren hebben zich vastgezet in het collectieve geheugen, terwijl de gruwelen die de communisten aanrichtten een ver-van-mijn-bed-show bleven.
Wellicht inconsequent maar wel begrijpelijk: men heeft voor het nabije leed toch altijd meer oog dan voor het verre. Maar waarom dan heulen met die verre dictators, met Mao, Stalin en hun bondgenoten? Die vraag blijft onbeantwoord.
De vergelijking tussen nazisme en communisme die Bossenbroek aan het einde van het boek enkele keren maakt, is overbodig en verwarrend. Want dat heeft weinig met de centrale vraag van zijn boek te maken. Dat ging namelijk over een ander ‘fout rechts’, een ‘fout rechts’ dat hij omschrijft als het onvoorwaardelijk steunen van Amerika en dat niets met het nazisme te maken heeft. Waarom dát op gelijke voet staat met ‘fout links’ dat met Mao of Moskou heulde, blijft onduidelijk – en, na het lezen van Bossenbroek, onbegrijpelijk.
Fout in de Koude Oorlog: Nederland in tweestrijd, 1945-1989
Schrijver: Martin BossenbroekUitgever: Uitgeverij Prometheus
Prijs: 19,95
Bladzijden: 380
ISBN: 9789035136922
Misschien ook iets voor u
Komische vorm zit pleidooi voor autonomie in de weg
Emilia Galotti, geschreven door de Duitse Gotthold Ephraim Lessing in de achttiende eeuw, gaat over het burgermeisje Emilia waar de prins van het land verliefd op is geworden. Zelf wil ze echter trouwen met iemand anders, een graaf. Emilia Galotti bepleit dat ieder mens, ook de eenvoudigste burger, recht heeft op zelfbeschikking. Maar in de regie van Maren E. Bjørseth valt deze boodschap weg.
Het toneelbeeld is evenals de kostuums artificieel en strak. De acteurs hebben roodomrande ogen en, op Emilia na, wit geschminkte gezichten Er hangen verschillende uit losse draden bestaande gordijnen op het podium die in de loop van de avond allemaal verdwijnen. Als de spelers door de gordijnen heen lopen, klinkt een helder getingel. De soundscape is sowieso interessant en speelt een belangrijke rol in de sfeertekening. Af en toe wordt er gedanst, een eigenaardige synchroon uitgevoerde choreografie waar Emilia, alweer als enige, niet aan meedoet.
Bjørseth hanteert een absurdistische speelstijl die door een aantal van de spelers heel goed wordt opgepakt. Jip van den Dool gaat als de prins totaal over de top en is erg amusant. Hij is ijdel en gedraagt zich als een klein kind; onwillekeurig moet je denken aan de vijfenveertigste president van de Verenigde Staten, ook al omdat er vandaag honderdduizenden vrouwen de straat opgaan om tegen diens benoeming te protesteren. Van den Dool is sympathieker en heeft beter haar, hij lijkt op een nette Elvis Presley. Ook Harm Duco Schut als graaf en Hannah van Lunteren als Emilia’s moeder zijn op dreef. Wanneer de graaf ruziet met een medewerker van de prins en beiden zich met hun colberts als vleugels naar opzij houdend klaar maken voor een duel lijken het twee vechtende hanen; een mooie vondst.
Wanneer het absurdisme plaats maakt voor natuurlijker spel om ruimte te geven aan het drama dat zich ontvouwt, daalt de energie. Gelukkig komt een fantastische Keja Klaasje Kwestro als door de prins afgewezen minnares de boel gigantisch op stelten zetten, maar als ze verdwijnt zakt het stuk weer in elkaar. De voorstelling gaat met de tamme eindscène tussen Emilia en haar vader uit als een nachtkaars.
Het lijkt of Bjørseth op twee benen hinkt: aan de ene kant wil ze een absurdistische komische vorm, daar slaagt ze goed in. Aan de andere kant is er de kern van het stuk: een hartstochtelijke pleidooi voor autonomie. Dat komt niet over. Er zijn wat scènes met een groot mes en veel bloed, maar die zijn eerder grotesk dan indrukwekkend.
Een ander ogenblik raakt echter wel: vlak voor het einde van de voorstelling zit Emilia met wijd open gespreide benen geleund tegen een bed te luisteren naar wat anderen over haar leven te zeggen hebben. Haar houding is zowel kinderlijk als seksueel provocatief. De uitdrukking op het gezicht van Diewertje Dir, de actrice die Emilia speelt, ontroert. Het is het meest authentieke moment van de avond.
TA-2 / Toneelschuur Producties – Emilia Galotti
Regie: Maren E. BjørsethArtiest: TA-2 / Toneelschuur Producties
Gezien op zaterdag 21 januari 2017 in Toneelschuur, Haarlem
Nog te zien tot zaterdag 18 februari 2017
Misschien ook iets voor u
Een dappere, moeilijk grijpbare onderneming
’t Barre Land laat met De laatste dagen der mensheid zien dat het niet bang is om een stevige uitdaging aan te gaan. Dat dwingt respect af, al maakt Kraus het met dit stevig literaire werk zijn toeschouwers niet gemakkelijk.
Vijf jaar oorlog in vijf bedrijven
Met 218 scènes en 500 personages is het niet verwonderlijk dat De laatste dagen der mensheid zelden eerder is opgevoerd. Deze reusachtige satire over het leven tijdens de Grote Oorlog werd zelfs door auteur Karl Kraus als onspeelbaar beschouwd. ’t Barre Land bewijst dat het wel kan. In hun handen wordt De laatste dagen der mensheid een storm van scènes, een discours over de aard van oorlog en een klucht met dronken soldaten, glasscherven en spaghettipruiken. Een gedurfde onderneming, zij het een die toch geplaagd wordt door de twijfelachtige dramaturgie van Kraus’ tekst.
In de eerste akte rennen de acteurs van ’t Barre Land door de vijf bedrijven en vijf oorlogsjaren heen, waar De laatste dagen der mensheid uit bestaat. We zien een bonte verzameling stadsbewoners die via krantenberichten speculeren over de oorlog. Xenofobie is een terugkerend thema – café Westminster wordt door een verontwaardigde meneer omgedoopt tot Westmünster – en de gruwelen van het slagveld lijken in de stad vooral voer voor interessante conversatie. De open dramaturgie van het gezelschap staat een flitsende revue van citaten en korte scènes toe. De snelheid waarmee dit gebeurt, maakt het echter moeilijk om in een scène te investeren en grip te krijgen op de materie. Kraus geeft commentaar op de manipulerende werking die media op de publieke opinievorming heeft. De personages die hier slachtoffer van worden krijgen echter weinig ruimte om te ontwikkelen en verdwijnen even snel als ze verschijnen. Dit gekoppeld aan een transparante stijl waarin acteurs in en uit rollen stappen, maakt deze eerste akte geregeld lastig om te volgen.
De kniesoor en de optimist
Vervolgens zoomt ’t Barre Land in op een dialoog tussen ‘de kniesoor’ en ‘de optimist’ over de aard van oorlog. De vluchtigheid waar het gezelschap mee begon, maakt nu plaats voor een ruim drie kwartier durende ideeënstrijd. Een welkome afwisseling, maar Kraus’ beschouwing is vooral literair interessant en heeft theatraal minder potentie. Ondanks het aanstekelijke spelplezier van Martijn Nieuwerf en Margijn Bosch, wordt het hier op den duur ook moeilijk om de gedachtelijn van Kraus in zijn geheel te blijven volgen en begrijpen. In het slotstuk kiest ’t Barre Land voor meer lichtheid en sluit af met slapstick. Drie soldaten drinken zich klem, smijten met glazen en wurgen en passant de waardin. Na een cerebrale tweede helft, is er hier ruimte voor meer theatraliteit: geleidelijk is het toneel in een chaos van wijn en kranten veranderd en doemt de vernietiging van de oorlog in een laatste toneelbeeld op. God verschijnt – compleet met spaghettibaard – en kijkt neer op het slagveld. Dit heeft hij niet gewild.
Tussen de bedrijven door citeert ’t Barre Land een e-mail van een programmeur die het niet aandurft om De laatste dagen der mensheid op het programma te zetten; het is intellectueel fascinerend, maar te literair. Ik kan hem of haar niet helemaal ongelijk geven. Kraus is een scherpzinnige observator van zijn tijd – het gezelschap maakt gretig gebruik van zijn rake citaten – maar zijn werk is geschikter als boek dan als voorstelling.
't Barre Land - De laatste dagen der mensheid
Artiest: 't Barre LandGezien op zaterdag 21 januari 2017 in Theater Kikker, Utrecht
Misschien ook iets voor u
Alleen als producent haalt Affleck een ruime voldoende
Acteur Ben Affleck droeg het idee van een onvervalst gangsterepos al een aantal jaren met zich mee. De acteur Affleck wilde in een scherp gesneden pak een wapen leegschieten en alleen maar raak mikken. De regisseur Affleck wilde een groots verhaal over de criminaliteit in de jaren van drooglegging van de vorige eeuw verfilmen. En, als producent van Live By Night pakte Affleck er ook nog een derde rol bij.
Ben Affleck heeft een carrière om trots op te zijn. Al in 1997 haalde hij samen met vriend Matt Damon een Oscar op voor het scenario van Good Will Hunting. Vervolgens scoorde hij in 2012 een tweede beeldje voor de regie van Argo. Alleen als acteur overtuigde de Amerikaan nog niet. Met Live By Night wil hij als regisseur, producent én acteur scoren. Helaas slaagt Affleck er niet in deze drieslag overtuigend over de finishlijn te brengen.
Vrije voeten
In Live By Night floreert de kleine criminaliteit. De Eerste Wereldoorlog is achter de rug en de soldaten zijn terug in het land. Voor de ondernemende veteranen zijn er vooral kansen in de kleine misdaad. Goklokalen worden met grote regelmaat overvallen, al is de buit vaak niet meer dan een paar honderd dollar. Joe Coughlin (Ben Affleck) houdt zich bezig met deze klussen. De vrijgezel leeft gewetenloos en vooral tijdens de nachtelijke uren.
De vrijersvoeten van Coughlin zijn echter niet bestand tegen de avances van het liefje van een maffiabaas. Na de eerste ontmoeting tussen de twee tortelduifjes volgt de ene na de andere voorspelbare scène. De crimineel doet regelmatig succesvolle klussen en stijgt op de ladder van de maffia. Het verliefde stel bedrijft de liefde, meestal geheel gekleed in de auto, de slaapkamer en in het vakantiehuis. De Ku Klux Klan gooit wat brandbommen, maar het stel is onaantastbaar. De successen van Coughlin worden steevast gevolgd door blunders en keer op keer heeft hij zijn vader, die een hoge positie bij de politie in Boston bekleedt, nodig om uit de gevangenis te komen. Deze ziet met lede ogen hoe zijn zoon in de poel van criminaliteit verzuipt.
Zouteloos einde
Voor Coughlin is er in elke stad een volgende misdaad, zijn er nieuwe vrienden en is er na ieder succes de zoveelste ondergang. Halverwege Live By Night is er geen enkele verrassing meer en sleept de film zich tenslotte naar een voorspelbaar en zouteloos einde.
Live By Night heeft niet het machtige verhaal om de kijker in spanning te houden. Het verhaal van Dennis Lehane is niet het sterkste fundament voor een spannende film. De film heeft een goede cast, maar geen diepgravende rollen die in de kroeg bewonderend zullen worden nabesproken. Maar ook door de herhalingen in het script, zal de film mager scoren. En hoewel de film prachtig is aangekleed, heeft Affleck bij de verdeling van de Oscars dit jaar niets te zoeken. Kritische journalisten zullen mogelijk de pennen diep in de azijn dopen; het is makkelijk om Live By Night als een mislukking neer te sabelen. Ben Affleck wilde een gangsterfilm maken, maar koos jammer genoeg voor een script zonder verrassingen. Uiteindelijk haalt alleen de producent Affleck een ruime voldoende.
Live By Night
Regie: Ben AffleckDistributeur: Warner Bros
imdb: http://www.imdb.com/title/tt2361317/
Misschien ook iets voor u
Hallucinerend spektakel
Watskeburt in theaterwereld? Nou, de langverwachte ‘anti-musical’ Watskeburt?! – de musical is eindelijk in de schouwburg te zien. Deze voorstelling komt zo hard, deze voorstelling komt zo hard! Waarom? Het is één groot schouwspel vol droge humor, gekke dansjes, onverwachte licht- en geluidseffecten en hits die ervoor zorgen dat het vanbinnen gaat tintelen. Helaas zijn Willie, Vjèze en Faberyayo zelf niet aanwezig, maar vervangen enkele fluffy poppen hen.
De Nederlandse rapformatie De Jeugd Van Tegenwoordig staat bekend om haar vreemde songteksten en gekke elektro-deuntjes. Na hun debuutsingle Watskeburt?! kregen ze veel bekendheid en vele grote hits volgden. Een musical is de kroon op hun werk. Of eerder gezegd, een parodie op de Jeugd en een ode aan de magische krachten van drugs. In Watskeburt?! – de musical wordt het muzikale brein achter de Jeugd, Bas Bron, gekidnapt door AuSchurk. Vjèze Fur, Faberyayo en Willie Wartaal gaan op zoek naar hun producer en krijgen hulp van de sensuele Manon. Wanneer ze in de coffeeshop van Oom Dennenboom zijn, belanden ze echter in een bad trip…
Alle gekken verzamelen
Watskeburt?! – de musical is één bijeengeraapt zooitje van onwaarschijnlijke gebeurtenissen en wezens. De fantasie van de Jeugd is eindeloos. Deze musical getuigt van hun creativiteit: de dialogen staan vol met flauwe, scherpe grappen en unieke scheldwoorden. De rappers kregen zelfs televisie- en radiopresentator Hans van Willigenburg zover om als auctoriële verteller op te treden. Middels voice-overs vertelt Van Willigenburg allemaal weetjes, die totaal uit de context zijn gehaald, en ook voert hij zogenaamde interviews met de Jeugd.
Krankzinnigheid ten top
Een voorstelling met poppen klinkt nou niet bepaald… aantrekkelijk. De poppen in Watskeburt?! – de musical mogen er dan wel uitzien als de muppets – kleine, aandoenlijke handpoppen met grote ogen en neuzen – maar ze zijn veel leuker én totaal niet kinderachtig. Zes acteurs, gekleed in het zwart, brengen de poppen beurtelings tot leven. Dat doen ze zó goed, dat je het gevoel hebt dat de Jeugd er zelf bij is. De geest van de Jeugd blijft gedurende de voorstelling aanwezig. Zo vormen de liedjes van de Jeugd een rode draad in de musical. Klassiekers als Sterrenstof, Manon en Get Spanish worden met veel bombarie – en voornamelijk véél geluid – uitgevoerd. De acteurs zijn van alle markten thuis: ze vormen één koor, dansen zich in allerlei bochten en brengen ondertussen de poppen tot leven. Het klinkt chaotisch en dat is het ook, maar het is een fijne drukte. Dat de voorstelling totaal krankzinnig zou worden, was uiteraard te verwachten. De Jeugd staat erom bekend dat ze fervente drugsgebruikers zijn en een ‘krijg-toch-allemaal-de-klere’-houding naleven.
De Jeugd Van Tegenwoordig was dan ook – in samenwerking met Eric Holman – verantwoordelijk voor het eindproduct. Het publiek is dan ook duidelijk gekomen voor de gekke scènes die ze aanbieden. Er wordt flink wat afgelachen en dat is niet zonder reden. De kostuums en personages zijn zo absurd, dat ze meteen op je lachspieren werken. Zo is er coffeeshopeigenaar Oom Dennenboom, een dennenboom die zich een palmboom voelt, en AuSchurk, de slechterik die de Jeugd uit de hitlijsten wil verstoten. Gekleed in een belachelijk groen pak brengt AuSchurk enkele smartlappen ten gehore. Hiermee weet hij het publiek naar zijn hand te zetten: iedere bezoeker moet gaan staan, klappen en wuiven. Het lijkt soms net een concert en dat komt ook door het decor. De acteurs spelen tegen een achtergrond van felle kleuren en een rotsachtige installatie. Ook wordt er continu met het licht gespeeld en raakt de toeschouwer verwonderd bij de aanblik van de lichtshow.
Feestje bouwen
Op alle fronten is Watskeburt?! – de musical geslaagd. De hoogtepunten zijn de flauwe grappen, de snelheid en de interactie met het publiek. De toeschouwers zijn soms ook het mikpunt van spot en worden voor de gek gehouden. Dat heeft alleen maar een gunstig effect, aangezien je als toeschouwer niet wordt vergeten. Deze musical is een feest voor iedereen, voor zowel de spelers als de bezoekers, en er zal nog lang over nagepraat worden. Er zouden meer van dit soort musicals moeten komen. De rappers en musicals blijken namelijk een ‘gelukkig huwelijk’. Daarbij is De Jeugd Van Tegenwoordig een goede publiekstrekker en zorgen ze ervoor dat de jonge generatie – circa 18 tot 26-jarigen – ook eens een stap zetten in de Schouwburg. Dit legt misschien het enige probleem van deze voorstelling bloot: de musical richt zich duidelijk op één doelgroep. Iedereen boven de respectabele leeftijd van 60 jaar zal deze voorstelling wegdoen als ‘flauw’. Om met een positieve noot te eindigen: het ‘feest’ Watskeburt?! – de musical gaat nog een tijdje door tot 15 april.
Bos Theaterproducties – De Jeugd Van Tegenwoordig en Eric Holman – Watskeburt?! – de musical
Regie: Peter van de WitteArtiest: Bos Theaterproducties – Watskeburt?! – de musical
Gezien op woensdag 18 januari 2017 in Stadsschouwburg de Vereeniging, Nijmegen
Nog te zien tot zaterdag 15 april 2017
Misschien ook iets voor u
De manipulatieve kracht van taal
Verwacht bij Someone or Other geen traditioneel toneel. Hier staat alles vanaf het begin al op losse schroeven, begint de champagne voor de voorstelling en wordt er een beklemmend spel met de taal gespeeld.
Dat ongemakkelijke gevoel zet Someone or Other voort wanneer het publiek in de zaal plaatsneemt en de vier acteurs op het podium blijven. Met een valse glimlach observeren ze elkaar en het publiek. Dit houden ze ruim tien minuten vol, waardoor elk geluid opvalt en het persoonlijk ongemak met de minuut toeneemt. Tel daar een camera bij op die alle bewegingen van de personages opneemt en projecteert op een groot scherm achter het toneel en het is duidelijk dat ‘kijken en bekeken worden’ hier op verschillende niveaus een fundamentele rol speelt.
Dan beginnen de naamloze personages te praten. Ze hebben het onder ander over de dresscode en de andere gasten. Deze conversaties lijken aanvankelijk onschuldig, maar al snel krijgt de achterdocht de boventoon. Er ontstaat steeds meer een drie-tegen-één-spel. Die ene, een man gespeeld door Joep Hendrikx, is in de ogen van de anderen (gespeeld door onder andere Marius Mensink en Nina Fokker) zeer verdacht. Waarvan? Dat wordt niet benoemd. De man zegt nog dat hij niets gedaan heeft. Even lijkt hij zich uit de benauwde situatie te redden, totdat de hele situatie, inclusief de tekst, wordt herhaald.
Opmerkelijk is dat de personages hier en daar van tekst wisselen en het drietal de man steeds meer intimideert. De man benadrukt zijn onschuld, maar het is tevergeefs. Wanneer de tekst voor een derde keer wordt herhaald en de anderen zich nog vijandiger opstellen, zit de man overduidelijk in de val. Waar de personages aanvankelijk vier unieke ‘stemmen’ waren, symboliseert het drietal nu de uniforme stem van de DDR. Zodoende heeft het gezellige feest een beklemmend en confronterend einde gekregen.
Ondanks dat dezelfde tekst drie keer wordt opgevoerd, blijft Someone or Other boeien. Dat is vooral te danken aan de acteurs. Het is bewonderenswaardig hoe ze met weinig middelen, enkel een andere mimiek of toon, continu een nieuw karakter aan de tekst en het stuk geven. Dit unheimische samenspel houdt de spanning van begin tot eind actief.
Someone or Other reflecteert weliswaar op het verleden, maar speelt tegelijkertijd in op een universeel thema: de macht van de taal. Het stuk laat treffend zien hoe een situatie op losse schroeven komt te staan als de toon of spreker van een taaluiting verandert. Het benadrukt hoe akelig gemakkelijk het is om iemand als de verdachte ‘ander’ neer te zetten. Wat aanvankelijk ‘small talk’ lijkt, is in nog geen anderhalf uur verandert in een manipulatief kat-en-muisspel. Zodoende zet Someone or Other niet alleen aan tot nadenken, maar beklemt het bovenal.
Generale Oost – Someone or Other
Regie: Øystein S. JohansenArtiest: Generale Oost
Gezien op donderdag 19 januari 2017 in Theater a/d Rijn, Arnhem
Nog te zien tot donderdag 26 januari 2017
Misschien ook iets voor u
Glinsteringen om te overleven
Het kleine uitgevershuis Koppernik brengt met de roman Inham van de uit Wales afkomstige schrijver Cynan Jones een bijzonder boekje op de markt. Een prachtuitgave over de zoektocht naar eigen identiteit, neergezet in de overweldigende en altijd weer barbaarse natuur.
Een man in een kajak op volle zee, dat is wat Jones ons voorschotelt. Een man die zojuist is ontwaakt uit bewusteloosheid en om zich heen kijkt; hij ziet alleen water en heeft geen idee waarom hij daar is. En wie hij is. Vervolgens ontstaat een fragmentarisch zoeken naar aanknopingspunten, samen met de absolute wil om te overleven.
Doorlopend gedicht
Dat fragmentarische heeft Jones goed uitgewerkt door de hele geschiedenis uit flarden tekst op te bouwen. Het zijn de korte alinea’s, gescheiden door witregels, die de paniek en verwarring in het hoofd van de man tot in detail gestalte geven. De situatie waarin hij verzeild is geraakt is als een doorlopend gedicht genoteerd en laat indringend de verschillende kanten van zijn wanhoop zien. Hij probeert zijn herkomst te ontrafelen, tegelijkertijd moet hij zichzelf zien te redden op volle zee én een koers bepalen om weer aan land te geraken.
Blikseminslag, dat is de enige informatie die de lezer meekrijgt van Cynan Jones. De man in de kajak kan zijn armen niet bewegen en raakt de eerste tijd telkens weer buiten bewustzijn. Als hij voor de tweede keer bijkomt, blijken vissen zijn in het water bungelende hand te hebben aangevreten. Met grote moeite weet hij zichzelf te beschermen tegen de brandende zon en ziet hij kans een blijkbaar eerder gevangen vis te eten. In nauwelijks merkbare glinsteringen komt zo nu en dan een deel van zijn geheugen weer aan de oppervlakte.
Uitgebeende compositie
Inham doet meteen denken aan de Hemingway-novelle The old man and the sea. De oude visser, die midden op zee worstelt met de vangst van zijn leven, maakt dezelfde vertwijfeling mee. Het gevecht tegen de elementen vindt echter vooral buiten hemzelf plaats, terwijl de kajak-man van Jones een hoofdzakelijk interne strijd voert. Het is die beklemming, ons mondjesmaat toegediend, die het fraaie contrast in deze roman oplevert: de verbijstering in het onwetende hoofd ten opzichte van de ontbering in de ongenaakbare natuur.
Jones is een echte kleinschrijver; hij weegt zijn woorden op de weegschaal van noodzakelijkheid en schaaft zijn taal net zo lang tot er een zorgvuldig uitgebeende compositie ontstaat. Wonderschoon en nergens geforceerd. Als de man in de nacht bijna bezwijkt onder de koude sterrenhemel laat hij hem denken:
De stilistische kracht wordt nog versterkt door de subtiele afwisseling van tegenwoordige en verleden tijd in de alinea’s: de terugblik geeft blijk van een ooit aanwezige herinnering, terwijl het hier en nu de overlevingsdrang benadrukt. Ook een nauwelijks merkbare perspectiefwisseling draagt bij aan de grootsheid van dit verhaal. De eerste pagina’s beschrijven de focus van een vrouw aan het strand die wacht op een positief bericht van het zoekende reddingsteam, terwijl midden in het boek een jongetje door een verrekijker kijkt en aan de horizon een man in een kajak ziet.
De levenskracht van de kajak-man wordt door Cynan Jones op meesterlijke wijze onderstreept door een vage verwijzing naar zowel het leven als de dood. Er is een flits van herinnering aan zijn zwangere vrouw – de vrouw op het strand – terwijl hij in de kajak asresten vindt die gekoppeld worden aan de dood van zijn vader. Leven en dood als fijnzinnige omlijsting van de worsteling om het vege lijf te redden, terwijl de afloop in het ongewisse blijft. Jones maakt er grootse literatuur van.
Inham
Schrijver: Cynan JonesUitgever: Koppernik
Prijs: € 16,50
Bladzijden: 112
ISBN: 978 94 923 1316 4
Misschien ook iets voor u
Ademloos meeleven met een integer geloofwaardig verhaal
Kenneth Lonergan en Matt Damon stonden aan de wieg van Manchester By The Sea. Lonergan schreef het verhaal en Damon zou de film regisseren of een van de hoofdrollen spelen. Door gebrek aan tijd gaf hij de regieklus terug en paste ook de opnameperiode niet in zijn agenda. Uiteindelijk trok hij zijn portemonnee in de rol van producent. Na een aandeel in het scenario van Analyze This (1999) behaalde Kenneth Lonergan prijzen voor de regie van You Can Count On Me (2000). Hij schreef enkele jaren aan het verhaal van Manchester By The Sea. Vervolgens werd hij ook regisseur en strikte hij Casey Affleck voor de hoofdrol.
In het plaatsje Manchester, New England, heeft in een recent verleden een tragedie plaats gevonden. Door een noodlottig ongeval verloor Lee Chandler (Affleck) zijn kinderen. Hij verhuisde en leidt nu als klusjesman een teruggetrokken leven. Hij drinkt zijn verdriet weg en slaat in een sporadisch weekendgevecht zijn verdriet van zich af. Chandler ziet geen toekomst en wil niets liever dan het verleden vergeten. Maar dan gaat de telefoon…Lee’s oudere broer Joe is plotseling overleden en de voogdij over zijn zoon Patrick gaat naar Lee, zoals Joe wenste.
Confrontaties
Lonergan snijdt de verhalen van de broers door elkaar. De details van de tragedies komen langzaam aan het licht. Omdat Lee terug moet naar zijn oude woonplaats, wordt hij geconfronteerd met mensen en gebeurtenissen uit het verleden. Daarbij is er voor Lee de gedwongen relatie met Patrick. De zestienjarige jongen kent het verleden van zijn oom maar ten dele en heeft moeite zijn eigen leven op te pakken. Bij alle ellende komt voor Lee ook nog de ontmoeting met zijn ex-vrouw. Zij is ondertussen zwanger van haar nieuwe vriend, maar wil niets liever dan de relatie met Lee weer oppakken.
Manchester By The Sea is een film met een loodzwaar verhaal. De verhaallijnen blijven geloofwaardig, omdat Lonergan geen moment in de valkuil van overdreven of goedkope emotie stapt. Casey Affleck speelt de rol van getormenteerde familieman bijzonder sterk. Het is fascinerend om te zien hoe de acteur pijn en woede portretteert. De blik van Chandler is veelal leeg en vertelt daarmee toch het hele verhaal. De overige rollen zijn goed gecast, maar staan in de schaduw van de grootse prestatie van Affleck. De film is een integer gemaakte en meer dan geloofwaardige film over geluk en drama in een familie. De film is terecht kanshebber voor prijzen op de diverse festivals en een geduchte gegadigde voor de jaarlijstjes van 2017.
Manchester by the Sea
Regie: Kenneth LonerganJaar: 2024
Distributeur: Universal Pictures International (UPI)
imdb: tt4034228
Misschien ook iets voor u
Vermakelijke chaos in geestige Driekoningenavond
Driekoningenavond/Twelfth Night: of zie zelf maar van William Shakespeare, is het verhaal van de tweeling Viola en Sebastiaan die schipbreuk lijden en van elkaar denken dat de ander verdronken is. Het is een fijne lichte Shakespeare waarin veel verwarring voorkomt. De Theatertroep maakt het allemaal nog erger dan het al is en dat levert een uitermate plezierig anderhalf uur theater op.
Viola doet zich uit zelfbescherming voor als man, Cesario, en gaat in dienst bij Hertog Orsino op wie ze verliefd wordt. Orsino verlangt echter naar Olivia, een edeldame, die niets van hem moet hebben, maar zich op haar beurt aangetrokken voelt tot Cesario. Daarnaast zijn er natuurlijk massa’s andere personages en verwikkelingen.
In Shakespeare’s tijd mochten vrouwen niet acteren, hun rollen werden gespeeld door mannen. De Theatertroep scherpt dit gegeven aan door niet alleen een aantal van de vrouwenrollen door mannen te laten spelen, maar ook de mannenrollen door vrouwen. Dat levert behalve heel veel verwarring, erg grappige momenten op; af en toe zitten geslachtsdelen duidelijk in de weg. De tweeling Viola/Sebastiaan wordt door een en dezelfde acteur vertolkt en dat maakt de chaos helemaal compleet. Zeker als aan het einde beiden op het toneel staan en de acteur met sjaaltjes aan de gang moet om aan te geven wie hij is.
De Theatertroep is een gezelschap jonge spelers die worden begeleid door makers van de collectieven als ’t Barre Land en Discordia, waar ze veel affiniteit mee vertonen. Hun werkwijze lijkt op die van genoemde groepen: er wordt geen conventioneel toneelstuk opgevoerd, maar er wordt als het ware een authentieke gooi naar gedaan. Een paar mannen dragen wat tule om hun vrouwelijkheid aan te geven, het script ligt op tafel en ze houden zich weliswaar behoorlijk aan Shakespeare’s tekst, maar er vindt geen transformatie plaats. Het is constant duidelijk dat we naar echte mensen kijken, niet naar personages.
Dat pakt niet steeds even goed uit, sommige spelers zijn duidelijk gespannener dan anderen, maar vaak werkt het fantastisch. Olivia wordt vertolkt door Timo Huijzendveld die om aan te duiden dat Olivia in de rouw is (over de dood van haar broer) uitgelopen mascara op zijn wangen heeft zitten. Huijzendveld is duidelijk geen vrouw, integendeel, maar juist doordat hij zo zichzelf is, geloof je elk woord dat hij zegt. Dat is ook het geval met de vertolking van Viola/Sebastiaan door Kyrian Esser. Zijn ongedwongen makkelijke manier van spelen, maakt dat alles wat Shakespeare hem in de mond legt begrijpelijk en invoelbaar is. De momenten waarop hij zichzelf vergist, woorden als dochters en zonen door elkaar haalt en ‘kut’ roept, zijn ongelooflijk geestig. De kennismaking tussen Olivia en Cesario, een prachtige scène waarin Shakespeare zowel scherp als poëtisch is, wordt snel en nonchalant, maar volkomen geloofwaardig en erg grappig neergezet. Malvolio, Olivia’s ijdele butler gespeeld door Jordi Möllering, is wat stijver, wat perfect is voor zijn personage, maar ook hij is heel amusant.
En dan worden we in Discordia traditie ook nog getrakteerd op wijn en water en horen we zowel bij aanvang als afsluiting Barry White ‘Let the music play’ zingen. Heerlijk.
De Theatertroep behoort tot de gezelschappen die hebben moeten vechten voor subsidie, maar het is ze gelukt. De komende vier jaar worden ze ondersteund door het Amsterdamse Fonds voor de Kunsten. Deze Driekoningenavond laat zien dat we daar we allemaal erg blij mee mogen zijn. Ook de gemeente Amsterdam zelf trouwens: er zaten veel jongeren in de zaal die zich kostelijk vermaakten. Met William Shakespeare!
De Theatertroep - Driekoningenavond/Twelfth Night of: zie zelf maar
Artiest: De TheatertroepGezien op zaterdag 14 januari 2017 in Theater Frascati, Amsterdam
Misschien ook iets voor u
Massaal monumentaal en méér
Het kan verkeren. Terwijl de nieuwe eigenaar van het AEGON-gebouw in Leeuwarden de grote muurschildering van de Amerikaanse kunstenaar Sol LeWitt uit 1989 over laat schilderen, toont het GEM, Museum voor Actuele Kunst in Den Haag tien jaar na diens dood een tribute aan de pionier van de minimal art en de conceptuele kunst.
Sol LeWitt, Ontwerptekening voor plastic draagtasje Haags Gemeentemuseum, 1987, potlood en Oostindische inkt op papier, 46,4 x 42,2 cm. Gemeentemuseum Den Haag.
We zijn natuurlijk min of meer op heilige grond; de gevel van het GEM wordt immers gesierd door geometrische figuren van de meester, en in de hal van het belendende Gemeentemuseum realiseerden LeWitts assistenten muurschilderingen van de kunstenaar. Laten we hopen dat op grond van de documentatie de schildering in Leeuwarden ook ooit weer eens wordt aangebracht.
Wat het GEM toont, is werk van LeWitt zelf en door hem geïnspireerde kunst van vier gerenommeerde kunstenaars. Van LeWitt is bijvoorbeeld de ontwerptekening van de hiervoor genoemde wandschilderingen in het Gemeentemuseum (1970) te zien, naast ontwerpen voor draagtasjes, A2B2C2D2 (1967) dat eerder werd getoond op de eerste minimal art-tentoonstelling in Europa: Minimal art: massaal monumentaal (1968). Inderdaad: in het Gemeentemuseum.
Esther Tielemans (1976), Zonder titel (Pedestal Painting), 2014 Collectie kunstenaar. Foto: Peter Cox
Esther Tielemans en Jose Dávila
LeWitts wandtekening #1024 (2002) beïnvloedde de Nederlandse kunstenaar Esther Tielemans (1976), van wie onder andere Een cirkel is een zacht vierkant 1 (2014) valt te zien. In een ander schitterend werk, Zonder titel (Pedestal Painting, 2014) voegt zij aan de strakheid die minimal art per definitie kenmerkt, een expressieve toets toe die doet denken aan de gouaches Zonder titel (1992) van LeWitt.
Dat minimal art niet stil is blijven staan, en zich nog steeds ontwikkelt, toont een werk in roestvrij staal en autolak van de Mexicaanse kunstenaar en architect Jose Dávila (1974).
Rana Begum (1977), Nr. 342, 2012, Lak en staal, 71 x 61 x 15 cm Courtesy Galerie Christian Lethert
Susan Hefuna en Rana Begum
Een extra laag van geheel andere aard passen zowel de Egyptisch-Duitse Susan Hefuna (1962) als de in Bangladesh geboren Rana Begum (1977) toe. Bij beide kunstenaars speelt hun culturele achtergrond een rol. En uiteraard de invloed van LeWitt.
Bij Hefuna bijvoorbeeld schemert een sociaal-politieke boodschap door, die we ook uit LeWitts werk kennen. Bijvoorbeeld uit de tekst van een Statement dat deel uitmaakte van de hiervoor genoemde eerste minimal art-expositie en die hier weer te zien is. Hierin spreekt de kunstenaar zich uit tegen de politiek van Amerika en voor een kunst, die voor iedereen toegankelijk moet zijn.
Prachtig zijn de geometrische patronen in het werk van Begum, dat zowel verwijst naar minimal art (en overigens ook Mondriaan!) als naar islamitische patronen.
Susan Hefuna (1962), Woman Cairo (Vrouw Caïro), 2010, Hout en zwarte inkt, 200 x 200 cm Courtesy Rhona Hoffman Gallery, Chicago
Op de één of andere manier zorgt deze zorgvuldig door Benno Tempel in samenwerking met Frouke van Dijke samengestelde en ruimtelijk opgezette tentoonstelling ervoor, dat de bezoeker in het verbouwde GEM verder kijkt dan zijn neus lang is; de roosters van de ventilatie of verwarming in de tentoonstellingszaal kun je bijvoorbeeld met gemak in verband brengen met Hefuna’s Woman Cairo (2010).
Het e-book dat bij de tentoonstelling te downloaden is, geeft het geheel een historische context die je bij een fraaie tentoonstelling als deze mag verwachten.
Sol LeWitt. A tribute
Gezien in: GEM, Museum voor Actuele Kunst, Den HaagNog te zien tot: zondag 09 april 2017
Link: E-book: Sol LeWitt. A tribute
Misschien ook iets voor u