In het Koninklijk Theater Carré gaf Natalie Merchant een optreden dat de bezoekers nog lang zal heugen, zowel vanwege de emotionaliteit als het muzikaal vertoon.
Theater Carré is een prachtige zaal, maar door de smalle gangetjes en doorgangen ontstaat er, vlak voor het aanvangstijdstip, onderweg naar het balkon een fikse opstopping. Gelukkig is iedereen op tijd binnen als Natalie Merchant het podium betreedt, blootsvoets, de lange grijze haren los en met een wijde rok aan die functioneel blijkt te zijn. Aan uiterlijk vertoon doet de zangeres uit New York niet. Haar liedjes staan centraal en die zijn al mooi genoeg.
Stem als handelsmerk
Het laatste album van Merchant Keep Your Courage is mooi, maar op sommige momenten ook wat over-geproduceerd, met name door de al te aanwezige violen. In de setting van vanavond, met een bijzonder fraaie begeleiding van piano, accordeon, gitaren, drums, bas en strijkerskwartet komen de liedjes beter tot hun recht. Minder nadrukkelijk en intiemer.
De zangeres zet in met een paar oudere liedjes uit haar repertoire. Het prachtige ‘Lulu’ wordt gevolgd door het folky ‘Nursery Ryme of Innocence and Experience’, afkomstig van een van haar eerste albums. Al vrij snel komt prijsnummer ‘Motherland’ voorbij, het mooi wiegende lied dat iedere keer weer ontroert. Aan de hoge tonen waagt ze zich vanavond niet.
De stem is het handelsmerk van de voormalige zangeres van 10.000 Maniacs. Haar volle timbre klinkt geweldig in het uitverkochte theater. Vooral als ze de diepte in gaat, weet ze je goed te raken. In een aantal nummers wordt ze bijgestaan door zangeres Mayteana Morales, die met haar soulvolle stem een mooi tegenwicht biedt in iets uitbundigere liedjes als ‘Big Girl’ en ‘Come On, Aphrodite’, de afsluiter van de eerste set.
Even op adem komen
Na de pauze gaat Natalie Merchant meer de diepte in met ‘liedjes over het leven én de dood.’ ‘Ophelia’, van het gelijknamige album, waarin ze de waanvoorstellingen van een psychiatrische patiënt bezingt, is zo’n lied. Schitterend is de uitvoering van het onheilspellende ‘Giving Up Everything’, waarbij de violen aanzwellen en het lied een paar keer bijna tot stilstand komt. Ook het diep roerende ‘The Feast of St Valentine’ is prachtig. Op de momenten dat Merchant niet zingt, danst ze over het podium, zwierend met haar rok.
Tijdens ‘Beloved Wife’ raakt de zangeres zelf danig ontroerd. Ze barst in tranen uit en kan even niet verder. Als ze zichzelf weet te herpakken, krijgt ze een ovationeel applaus. Om even tot rust te komen, introduceert ze vervolgens de band. Tijdens ‘Life is Sweet’ wordt ze nogmaals overmand door emoties. Zo is het onmogelijk om niet geraakt te worden deze avond. Is het niet door de schoonheid van de liedjes dan is het wel door de gemoedstoestand van Merchant.
Tijdens redelijk montere nummers als ‘Wonder’, ‘Kind & Generous’ en het aanstekelijke ‘Carnival’, een van haar bekendere liedjes, wordt het optreden iets luchtiger. En dat is fijn op deze avond die zindert van de emoties. Door merg en been daarentegen gaat Merchants cover van ‘Hunting the Wren’ (Lankum) die ze in de toegift zingt.
‘The End’ is de passende afsluiter van een onvergetelijke avond. Tijdens het zingen van dit lied houdt ze een doek met het vredessymbool voor haar gezicht. Om een statement te maken, maar misschien ook om haar tranen te verbergen.
Natalie Merchant
Gezien opmaandag 13 november 2023inKoninklijk Theater Carré, Amsterdam
Moederschap is echt niet altijd rozengeur en maneschijn en dat laat de musical MELK met een breed scala aan sketches aan het publiek zien. Stichting NANOEK omschrijft haar voorstelling als een brave new musical waarin hedendaagse, soms wat confronterende onderwerpen, gecombineerd worden met een lading elektronische muziek. MELK is dan ook allesbehalve een standaard musical.
Moederschap: niet altijd een roze wolk
MELK vertelt een verhaal over moederschap, maar verwacht geen zoetsappig verhaal. De musical toont álle facetten van moederschap, alle liefde, verdriet, woede en teleurstelling. Aan de hand van verschillende verhaallijnen over onvruchtbaarheid, abortus, sterilisatie en wensouders verkent de musical de vraag of moederschap wel die roze wolk is die vaak wordt beschreven in (sociale) media. We zien verschillende scènes over allerlei vrouwen die moeder zijn, maar ook over vrouwen die dat niet zijn.
foto: Sjoerd Derine
Er zijn pijnlijke scènes over een koppel met een kinderwens bij wie het maar niet lukt, frustrerende scènes over een vrouw die zich wil laten steriliseren en niet serieus wordt genomen door haar arts, maar ook grappige scènes over chaotische gezinsdynamieken en geile moeders. Deze verhalen zijn nog maar een kleine collectie van alle eerlijke, rauwe verhalen over moederschap die verteld worden in deze zogeheten ‘motherfokking musical’. De boodschap van het verhaal is duidelijk: niemand is geboren als moeder, je wordt dit door vallen en opstaan.
Het publiek is duidelijk geboeid door alle verhalen die verteld worden, de emoties zijn duidelijk voelbaar in de zaal. MELK zet herkenbare types neer, mensen zoals jij en ik, met echte gevoelens die niet zomaar worden uitvergroot of geridiculiseerd.
Stichting met een missie
NANOEK is ooit opgericht door Anouk Beugels met als missie om meer te experimenteren binnen de musicalwereld en om ruimte te bieden aan jong talent. MELK valt goed binnen deze missie en wordt dan ook terecht omschreven als brave new musical. De manier van vertellen, de thematiek én de combinatie met elektronische muziek maken MELK een originele en eigentijdse musical. Met verschillende sketches, muzikale intermezzo’s, groepsnummers en solo’s weten de acteurs zowel de ouders als de niet-ouders in het publiek te boeien. De zaal zit bijna vol en iedereen luistert ademloos naar alle verhalen die door de acteurs verteld worden.
Lading aan jong talent
foto: Sjoerd Derine
De zeven acteurs spelen elke scène weer een andere rol. De wisselende scènes en rollen maken het ook mogelijk voor elke acteur om te stralen in een eigen solomoment. Zo valt de stem van Jonathan Demoor al op tijdens de groepsnummers, maar komt die helemaal tot zijn recht in het nummer over het (niet) zijn van een vader. En zo weet Charlotte Dommershausen het publiek te raken met haar betoog over abortus, maar ook als overwerkte moeder.
Creatief met weinig
De makers weten veel te bereiken met weinig. Zowel met mensen, zeven acteurs die een veelvoud aan rollen spelen, als met decoratie. Hoopjes kleding op het toneel zijn praktisch voor het snelle wisselen van outfits en accessoires, maar vormen ook een goede setting voor een scène over ‘hotel mama’, waarin een moeder klaagt over haar kinderen die de was niet in een wasmand gooien. Witte theedoeken dekken in abstractere scènes de hoofden van de acteurs toe, maar handig opgevouwen lijken het ineens baby’s die toegestopt zijn. En heuptasjes? Die zijn makkelijk afneembare ‘zwangere’ buiken.
Voor de ervaren theaterbezoeker
Om het moederschap in al haar facetten te laten zien, zijn er natuurlijk ook veel verschillende verhaallijnen nodig. MELK is geschreven door vier schrijvers, en lijkt hierdoor soms te veel te willen vertellen. De teksten zelf zijn goed geschreven, maar er zijn zoveel verschillende genres en onderwerpen die worden behandeld dat het neigt naar een overdosis. Er zijn aangrijpende scènes waarin een moeder haar kind verliest, grappige en swingende nummers als ‘Mama Is Geil’, en pijnlijk herkenbare scènes van een overwerkte moeder met wraakfantasieën. Tussen dit soort scènes door worden er ook onderzoekscijfers over abortus gepresenteerd. Het is allemaal wat veel. Hiermee is de musical niet de meest toegankelijke keuze voor een doorsnee theaterbezoeker. Maar voor wie benieuwd is naar al het jonge talent, naar bijzondere verhalen over herkenbare onderwerpen, en een originelere aanpak in het musicalgenre is MELK een uitstekende keuze.
Regie en concept: Anouk Beugels
Schrijvers: Marijn Bellaard, Sjaan Flikweert, Elisabeth van Nimwegen, Ianthe Mosselman
Componist: Charlotte Dommershausen
Cast: Mylène d’Anjou, Jonathan Demoor, Roben Mitchell, Lisa Schol, Lieke van den Broek, Charlotte Dommershausen en Jules Christopher
MELK door Stichting NANOEK
Gezien opvrijdag 17 november 2023inTheater Kunstmin, Dordrecht
In een verrassend drama van Matías Bize zien we hoe ouders Mateo en Ana na een impulsief besluit in een tragedie belanden wanneer ze hun 7-jarige zoon Lucas kwijtraken in het bos. Tijdens hun zoektocht worden we meegenomen in de worstelingen van modern ouderschap en blijven we als kijker enigszins verbluft achter.
In El Castigo (‘De straf’) lukt het Bize om in een doorlopend shot en op één locatie met enkel vijf personages een nijpende spanning te creëren. Vanaf het begin van het verhaal krijgen we een beklemmend gevoel als we Ana en Mateo in de auto zien. Mateo vraagt zijn vrouw om alsjeblieft om te keren. Het stel is aanvankelijk onderweg naar Ana’s moeder, maar na een incident hebben ze zoontje Lucas twee minuten achtergelaten aan de rand van een verlaten bos in Chili. Als ze terugkomen is Lucas weg. Vragen die Bize laat opkomen in deze eerste minuten; wat heeft zich zojuist in de auto afgespeeld en waar is Lucas?
Noodlottige vermissing
Nu de ouders in een erg benarde situatie zijn verzeild, komen ook de imperfecties van hun huwelijk duidelijk aan het licht. Antonia Zegers zet als moeder Ana een ijzersterke rol neer en oogt als een harde en kille moeder. In tegenstelling tot haar panikerende man denkt Ana dat Lucas wraak probeert te nemen door zich te verstoppen. Haar koelte maakt langzaam plaats voor zichtbare paniek. In een bos dat steeds kouder en donkerder wordt, besluiten de ouders uiteindelijk de politie in te schakelen. Wanneer ze horen dat er ook poema’s in het bos leven, raken ze helemaal ten einde raad.
Complexe thema’s
Terwijl de ouders veroordeeld zijn tot afwachten in hun auto en de politie hun zoektocht overneemt, komt steeds meer oud zeer van de twee naar boven. Bize snijdt complexe thema’s aan waar menig gezin van nu mee worstelt. Ouders die bijvoorbeeld heel verschillend over opvoeding denken. Of waarvan de een (de vrouw) veel meer heeft moeten opgeven voor het grootbrengen van een moeilijk opvoedbaar en hoogbegaafd kind. De setting van de film houdt Bize eenvoudig. Onder de druk van schokkende bekentenissen wordt helder dat de ouders geen gezamenlijk front vormen en denken we als kijker na over de vraag: wat zijn de gevolgen als de verhoudingen binnen een huwelijk te scheef zijn geworden?
Taboes over opvoeden anno nu
Wat El Castigo zeer scherp etaleert, zijn thema’s omtrent het ouderschap waar nog steeds taboes over bestaan en die menig ouder niet zou durven aanroeren. Bize kaart universele vraagstukken aan omtrent opvoeding, vraagstukken die veel mensen toch schuwen, en dat doet hij allemaal binnen enkele vierkante meters van het Chileense bos. El Castigo laat je op verrassende wijze nadenken over je mogelijke eigen rol als ouder en houdt je aandacht vast tot aan de laatste genadeklap. De gevolgen van het hardop uitspreken van je ware gevoelens en durven zeggen wat eigenlijk niet gezegd hoort te worden, blijven lang na het kijken van deze film nasudderen. Een confronterende film voor eenieder die over de perikelen van het ouderschap mijmert.
El Castigo
Regie:Matías Bize Distributeur:MOOOV Film Distribution imdb:https://www.imdb.com/title/tt21905940/
Zware en melancholische onderwerpen aansnijden en die juist opgewekt en euforisch doen klinken: dát is de magie die de Britse indierockband The Vaccines goed in de vingers heeft zitten. Op 12 januari 2024 brengen ze hun zesde studioalbum Pick-Up Full of Pink Carnations uit, waarna een tour door Europa en het Verenigd Koninkrijk volgt. Hoog tijd dus om frontman Justin Hayward-Young te vragen naar wat we van het nieuwste album kunnen verwachten, waar ze het meest naar uitkijken tijdens het touren, en hoe ze erbij zijn gekomen een Nederlandse kunstschilder te bezingen.
Een album schrijven over onderwerpen als het verlies van dromen, het verwerken van dit verlies, het verschil tussen plezier maken en écht blij zijn en het gat tussen verwachtingen en de realiteit lijkt niet de vrolijkste kost te zijn. The Vaccines laten echter al in de eerste twee singles ‘Heartbreak Kid’ en ‘Sometimes I Swear’ horen dat zware thematiek niet gelijk staat aan zware melodieën. Ze keren juist weer terug naar het DNA van The Vaccines: ouderwetse gitaarpop met een knipoog naar de jaren 60, gemengd met de nodige euforie vanuit het new wave genre. Met een tijdsverschil van negen uur tussen West-Amerika en Nederland, logde Malin ’s avonds in op Zoom om Young – tweede van rechts op de foto – de nodige vragen te stellen over het aanstaande album.
Het aanstaande album is alweer jullie zesde album. Zijn er nog enige zenuwen te bespeuren bij het maken en uitbrengen van zo’n album of voelt het ondertussen als routine?
Young vertelt dat hij denkt dat het een soort afspiegeling is van alles in het leven. Je ervaart een heel spectrum aan emoties bij het produceren van een nieuwe plaat. Hij vertelt: ‘En uiteraard is er een deel van mij, en ons, dat er nu met steeds meer vertrouwen aan werkt. Maar dan is er ook die verlammende angst, wetende dat mensen het zullen horen en een mening zullen hebben.’ Hij beschrijft dat er tussen het produceren van een album en het moment dat de eerste mensen het album luisteren een mooi periode aan gelukzaligheid zit. ‘In die tijd heb je een soort perfecte liefdesrelatie, en niemand heeft nog een mening. Het is deze tijdelijke gelukzaligheid die verloren gaat zodra iemand anders het hoort. Dus ik weet het niet, het is wel eng, maar op een leuke, spannende manier.’
Het vorige album (Back In Love City, red.) was een soort conceptalbum. Hierin werd elektronische muziek gecombineerd met rock. Wat kunnen onze lezers van het aankomende album verwachten?
Young legt uit dat hij denkt dat dit nieuwe album meer van het DNA van The Vaccines bevat, of in ieder geval het soort DNA waardoor mensen herkennen dat het van The Vaccines is. Hij vertelt: ‘Ik denk dat we altijd proberen uit te vinden wat dat DNA is en dat we ook proberen om verder te komen. We proberen erachter te komen wat The Vaccines tot The Vaccines maakt, en soms lukt dat minder. Maar we vinden het leuk om te proberen.’ Over hoe hij het komende album dan wel moet omschrijven, twijfelt hij een tijdje. Dan zegt hij lachend: ‘Het is een indierockplaat. Ik denk het. Ik weet het niet. Eerlijk gezegd vind ik de vragen die mij gesteld worden soms onmogelijk om te beantwoorden, ondanks dat ze gemakkelijk lijken. Daarom ben ikzelf denk ik geen journalist.’
Het was misschien ook wel een uitdagende vraag, laat me je helpen. Toen ik naar het album luisterde en de beschrijving las, bemerkte ik dat jullie ingewikkelde emoties behandelen in jullie liedjes. Terwijl de nummers zelf nog steeds opbeurend en hoopvol klinken.
Young beaamt dit en vertelt dat dat altijd zo is. Mensen kunnen van The Vaccines in emotionele zin altijd een combinatie van melancholie en euforie verwachten. Ze proberen altijd een balans tussen blijheid en verdriet te vinden.
Het lijkt mij best een uitdaging om deze werelden met elkaar te combineren. Hoe zorg je ervoor dat deze nummer zo opbeurend blijven klinken? De thema’s zouden namelijk best als deprimerend bestempeld kunnen worden.
Young: ‘Ik denk dat dat echt het leven is. Dit zijn de twee sterkste emoties: angst en hoop.’ Hij legt uit dat alles eindig is, maar: ‘Er is eigenlijk altijd hoop en ik denk dat die hoop krachtiger is dan angst. Ik denk dat dat is wat de mensheid vooruithelpt.’ Hij vertelt dat hoop altijd een rol speelt als hij zingt over zijn alledaagse bezigheden. ‘Ik denk dat, hoewel er angst, hopeloosheid, verlies, en dat soort dingen zijn, er ook altijd hoop zal zijn. Hoop dat verlies misschien ook tot ontdekkingen zal leiden. Ik ben hoopvol en de muziek weerspiegelt dat echt.’
Dit klinkt ook erg als veerkracht, dat mensen goed zijn in terugveren ondanks dat er tegenslagen op hun pad komen. We hebben altijd nog iets om naar uit te kijken.
Young: ‘Ja, helemaal mee eens!’
Het onderwerp van veerkracht doet me ook aan een ander nummer op het album denken, ‘Discount De Kooning (Last One Standing)’. Nu zijn wij als 8WEEKLY een online cultuurblad, dat naast een muziekredactie ook redacties heeft voor theater, films, boeken… en kunst! In dit nummer zing je over Willem De Kooning, een schilder wiens roots in Nederland liggen. Waarom hebben jullie voor hem gekozen?
Young vertelt grappend dat De Koonings Nederlandse origine en erfgoed natuurlijk zijn interesse hebben aangewakkerd, maar dat hij een ander punt wilde maken. Young: ‘Ik wilde een dwaas, overdreven punt maken over het gevoel dat ik in bepaalde situaties geen waarde heb. En De Kooning is duidelijk een bekend persoon, ik geloof dat zijn kunst op sommige veilingen voor meer verkocht is dan een Picasso of Van Gogh. Ik geloof dat hij, zeker voor een tijdje, het record had voor het meest dure kunstwerk ooit verkocht.’ Hij voegt eraan toe dat hij niet zeker weet of dit nog steeds het geval is, maar dat het wel ooit zo was. Het feit dat ‘Discount De Kooning’ ook nog allitereert was al helemaal handig voor de band.
Nu hebben we natuurlijk ook naar de rest van het album geluisterd. In de omschrijving stond een quote over dat een goed Vaccines album altijd klinkt als een verzameling van singles. Als alle nummers zoveel potentie hebben, zijn er dan nog specifieke nummers waar je naar uitkijkt om live te spelen?
Young vertelt dat ze altijd veel plezier hebben als ze hun nieuwe nummers live mogen spelen. Met alweer zes albums in hun repertoire is het echter lastig om een setlist samen te stellen. Ze willen natuurlijk een goede balans vinden tussen nieuwe nummers en oude favorieten van de fans. Young: ‘Het is heerlijk om nieuwe liedjes in de set te verwerken en te ontdekken welke een vaste plek op de setlist blijken te veroveren.’ Welke nummers dit zijn is echter giswerk, dat is pas duidelijk als het publiek de nummers hoort en besluit welke hun favorieten gaan zijn. De band is van mening dat alle nieuwe liedjes goed zouden werken in een liveoptreden en is nieuwsgierig naar de live reacties van het publiek.
Je geeft dus aan dat die balans soms moeilijk te vinden is en fan-favorieten lastig te voorspellen zijn. Zijn er dan singles die jullie als band zat zijn om live te spelen, maar die wel op de setlist staan omdat het favorieten van de fans zijn?
Na korte uitleg over wat een vriendenboekje is, had Young aan het einde van het interview nog tijd om enkele vragen te beantwoorden voor in 8WEEKLY’s vriendenboek.
De frontman reageert meteen ontkennend en vertelt: ‘Ik denk echt dat als je hetzelfde nummer elke nacht speelt en dat voor dagen, weken, maanden, jaren op een rij, dat je je eigen vogue traditie er omheen bouwt. Het nummer dat je speelt raakt steeds verder verwijderd van de oorspronkelijke opname.’ Hij vervolgt: ‘Tenzij je als artiest zelf de opname terugluistert, is de live versie de enige die voor jou bestaat. En die versie, die verander je elke keer weer om het interessant te houden. Ik denk dat dat het hele punt is van livemuziek, dat er een gevoel van gemeenschap en connectie ontstaat. Het is een krachtig gevoel als weet-ik-veel hoeveel mensen een van je populaire liedjes naar je terug zingen vanuit het publiek.’ Young legt uit dat op deze manier liedjes elke avond weer nieuw leven worden ingeblazen. Nummers zoals ‘Wet Suit’ klinken tijdens het oefenen als de saaiste liedjes ooit, maar live ontstaat er een nieuw, krachtig iets. Het nummer wordt een soort gemeenschappelijke ervaring van de band en het publiek samen, en dat is volgens Young iets dat nooit zal vervelen.
Helder, ik ben enorm benieuwd naar hoe alles live gaat klinken als we er in Amsterdam bij zijn. Bedankt voor je tijd en: tot dan!
The Vaccines gaan na de release van hun album ‘Pick-Up Full of Pink Carnations’ meteen touren. Op 17 januari spelen ze in Paradiso in Amsterdam en op 18 januari in Ancienne Belgique in Brussel. Ben jij benieuwd welke nieuwe nummers een vaste plek gaan veroveren op de setlist? De concerten zijn nog niet uitverkocht, dus zorg ervoor dat jij er bij bent!
Hoe is Corolianus Snow geworden tot wie hij is in de latere films van The Hunger Games? Dat wordt uitgelegd in de langverwachte prequel. Deze bijna 3 uur durende film verveelt niet en legt het karakter van de latere president van Panem feilloos bloot. ‘Snow lands on top’.
We kennen Corolianus Snow (eerder gespeeld door Donald Sutherland) als zeer wrede dictator van Panem, die uiteindelijk wordt geklopt door Katniss Everdeen. Maar de vraag waarom en hoe hij zo wreed is geworden, bleef altijd onbeantwoord. Tot nu. De film start net na de eerste rebellen-opstand. We zien Corolianus, samen met zijn nichtje Tigres, zoekend naar eten. Bij thuiskomst blijkt zijn vader net overleden: hij laat zijn eens zo voorname familie berooid achter. Alle hoop is nu op Corolianus gevestigd om de familienaam weer in ere te herstellen.
Corolianus, uitmuntend gespeeld door Tom Blyth, doet er werkelijk alles aan om zijn familie te onderhouden. De tiende hongerspelen staan voor de deur en Corolianus en zijn studiegenoten worden gedwongen allemaal een tribuut bij te staan. Degene die zijn of haar tribuut het beste door de competitie loodst, krijgt een prijs en die kan Corolianus goed gebruiken. Corolianus wordt – met tegenzin- de mentor van Lucy Gray Baird (gespeeld en vooral ook gezongen door Rachel Anne Zegler), een tribuut uit het arme district 12. In eerste instantie lijken zijn kansen klein tot niet-bestaand, maar dan begint Lucy Gray als een ware songbird te zingen. Samen weten ze de hongerspelen naar hun hand te zetten, maar levert het hen op wat ze hopen?
Dilemma’s
Het personage van Corolianus Snow, met al zijn goede en slechte kanten, wordt geweldig neergezet. Regisseur Francis Lawrence heeft de durf en de kunde om de camera letterlijk lang te laten stilstaan bij de emoties en innerlijke dilemma’s van Corolianus. Ook hulde voor Tom Blyth, die de rol werkelijk uitmuntend speelt.
Zo is er het dilemma van zijn familie en zijn loyaliteit naar hen toe, maar ook de druk dat híj de aangewezen persoon is die zijn familie weer in vroegere glorie moet herstellen. En ook het dilemma van vriendschap. Doordat Corolianus zijn klasgenoot Sejanus Plinth tolereert, lijkt het voor de buitenwereld alsof zij dikke vrienden zijn. Daardoor belandt Corolianus in een tweestrijd wanneer de plannen van Sejanus zijn eigen plannen in de war dreigen te gooien. Kiest hij voor vriendschap of voor zijn eigen gewin?
Tenslotte is er het dilemma van liefde – want gaandeweg ontstaat er een liefdesrelatie tussen Lucy Gray en Corolianus. Is de liefde groot genoeg om de hunkering naar invloed en macht te weerstaan?
Must-see
The Ballad of Songbirds and Snakes verveelt, hoewel hij lang duurt, geen moment. De film laat de gruwelijkheid van de hongerspelen zien, zoals je verwacht na de vorige vier films – maar de film geeft ook inzicht in de innerlijke psychologische strijd van Corolianus. Welke keuzes maak je, waarom en welke gevolgen heeft dat? Doordat Lawrence deze strijd mooi in beeld brengt door extra lang de camera close op Blyth te houden, krijg je sympathie voor Corolianus en begrijp je wat hem drijft.
Het enige minpunt van deze film is het acteerwerk van Rachel Zegler. Ze zingt fantastisch, maar in haar spel legt ze het er met een ‘Texaans’ accent en dito country mimiek, té dik bovenop, waardoor haar personage niet pakt.
Al met al is de film een absolute must-see. Zeker voor fans van The Hunger Games, die niet teleurgesteld zullen worden.
The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes is vanaf donderdag 16 november 2023 in de bioscoop te zien.
The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes
Regie:Francis Lawrence Distributeur:Independant Films
/ door: Els van Swol / beeld: Copyright Ben van Gelder 5 Sterren
Een grotere tegenstelling is op de elfde van de elfde niet denkbaar: de massa mensen met rood-wit-gele sjaals en in carnavaleske uitdossing in Oeteldonk op weg naar Prins Carnaval, en de steeds meer verstilde klanken van de zeven muzikanten die saxofonist/fluitist/componist Ben van Gelder tijdens een uitverkocht concert op de elfde dag (!) van November Music om zich heen verzamelt.
Het programma is geënt op de cd Manifold (DoYouMind Records) en beweegt zich tussen de nummers ‘Glass’ aan het begin, ‘Voice of reason’ aan het eind, met nog ‘een liedje’ – zoals Van Gelder het noemt – en een toegift na.
Ben van Gelder (1988) debuteert op 15-jarige leeftijd op North Sea Jazz, maar zijn muziek beweegt zich tussen jazz en hedendaags klassieke muziek. Zo ook deze, een uurtje durende set voor een internationaal gezelschap op rieten/fluit, trompet, contrabas, drums en orgel met zangstem. Een opmerkelijke combinatie; het resultaat van een compositieopdracht van het Orgelpark in Amsterdam. Hierbij werkte Van Gelder samen met organist Kit Downes, die nu ook het orgel bespeelt dat staat opgesteld op de galerij van de Willem Twee Toonzaal in Den Bosch; de vrouwengalerij van de voormalige synagoge.
De Koning der instrumenten
Eigenlijk komen uit de Koning der instrumenten, het orgel, de meest moderne klanken. Onder meer door het spelen met de luchttoevoer en de registers. We moeten als luisteraars volgens Van Gelder in zijn praatje vooraf zelf maar beslissen of de combinatie orgel, drums en contrabas een geslaagde is. Het eenlettergrepige antwoord luidde volmondig: Ja!
Uit deze opmerking kun je afleiden dat voor Van Gelder de combinatie van orgel met blazers en zang meer voor zich spreekt. En dat is ook zo; het orgel is immers ook een blaasinstrument. Waarbij aangetekend dat zangeres Fuensata Mendez vaak woordloos zingt, als een van de instrumentalisten. De drummer zoekt het in het samenspel vooral in het werken met brushes (zacht klinkende borsteltjes) en een enkele slag op het bekken. De contrabassist strijkt de snaren van zijn instrument. Samen wisselen de muzikanten tussen langzame akkoorden en snel gebroken akkoorden. Tegelijk of tegen elkaar in, dan weer unisono, met een volle klank, dan weer in rijk geschakeerde soli.
Maar altijd is er sprake van duidelijk gestructureerde nummers en van een spanning die wordt op- en afgebouwd. Fascinerend om ademloos naar te luisteren.
Dat vindt The New York Times ook; de gelijknamige cd is in juni van dit jaar terecht één van hun aanraders. Voor het programma, dat op 10 december a.s. nog in de kerk van het Groningse Garnwerd wordt herhaald, geldt hetzelfde. Zonder meer.
Ben van Gelder
Album: Manifold Prijs: €20 Aantal tracks:8 Gezien opzaterdag 11 november 2023inWillem Twee Toonzaal, ’s-Hertogenbosch
De Finse term ‘sisu’, die ‘volharding/hard werken/doorzettingsvermogen’ betekent, is een perfecte titel voor deze film. Over precies deze karaktereigenschappen beschikt de hoofdpersoon Aatami immers.
De film vertelt het verhaal van een zwijgzame goudzoeker die zich heeft teruggetrokken in het desolate landschap van Lapland. Nadat hij een grote goudader heeft gevonden, moet hij naar de bank om het goud op te slaan. Het is eind 1944. Lapland wordt verlaten door de nazi’s. Zij passen de tactiek van verschroeide aarde toe en branden alles af dat ze achterlaten. Op zijn weg naar de bank komt de hoofdpersoon, Aatami Korpi, een grote groep nazi’s tegen.
Eerst lijkt het erop dat ze hem met rust laten, maar de groep nazi’s verderop heeft zin in een verzetje en wil zien wat de oude man bij zich heeft. De Duitsers rekenen zich al rijk als ze het goud vinden, maar Korpi laat dat niet zomaar gebeuren.
Nadat hij heeft afgerekend met deze groep, krijgt hij weer te maken met degenen die hem in eerste instantie met rust lieten, onder leiding van een meedogenloze SS-officier. Zij hebben lucht gekregen van het goud en willen het koste wat kost bemachtigen. Dat lukt ook. Maar ondanks zijn zware verwondingen laat Korpi het er niet bij zitten en gaat in de achtervolging.
Briljant
Helander heeft een film neergezet die op verschillende punten briljant is. Bijvoorbeeld wat betreft het hoofdpersonage Aatami Korpi, uitstekend gespeeld door Jorma Tommila. Deze zegt in de hele film bijna niks, maar laat zonder woorden heel sterk het verhaal van een verharde, gedesillusioneerde veteraan zien die nooit meer een oorlog wil meemaken. Ook briljant gekozen is de locatie. De door cameraman Kjell Lagerroos vastgelegde vergezichten in Lapland en het lege, ruige gebied laten zien dat je je nergens kan verschuilen. Er is niks meer dan dood, verderf en verschroeide aarde.
Helander is duidelijk geïnspireerd door westerns en door Quentin Tarantino’s Inglourious Basterds. Maar waar bij de laatste film diepere lagen en vooral subtiliteit te vinden zijn, missen die bij Sisu. Het verhaal blijft vlak, doordat Helander de personages heel zwart-wit neerzet: de nazi’s zijn slecht en Aatami is goed. De strijd om het goud is de enige verhaallijn, waardoor liefhebbers van bloederige actiescènes hun hart op kunnen halen, maar er geen ruimte is voor verdieping. Zo kom je ook niet goed achter het verhaal van Aatami zelf: wat maakt hem tot wie hij is?
Voor liefhebbers van westerns en Quentin Tarantino is Sisu een niet te versmaden film. Hij is mooi gemaakt en bevat gruwelijke, bloederige en inventieve actiescènes. Hoe meer hoofdpersoon Korpi verwond raakt, hoe ongeloofwaardiger het wordt en misschien wel hoe leuker de film. Want daardoor wordt alle gruwelijkheid een beetje verzacht. De strijd tussen goed en kwaad wordt echter té vlak verteld om interessant te worden.
Sisu is niets anders dan het verhaal van een vechtersbaas die afrekent met nazi’s en dat is en blijft vermakelijk om te zien.
Sisu
Regie:Jalmari Helander Distributeur:Nordisk Film, Lionsgate & Sony Pictures imdb:https://www.imdb.com/title/tt14846026/
De recent verschenen novelle Een schitterend wit van Nobelprijswinnaar Jon Fosse – in de vertaling van Marianne Molenaar, gepubliceerd door uitgeverij Oevers – komt op een wel zeer gelegen moment. Ze is een voorbeeldig opstapje naar zijn verdere indrukwekkende oeuvre en naar de belangrijkste thema’s in zijn werk. Een mooi uitgangspunt voor een analyse van deze onlangs bekroonde auteur.
Het is laat in de herfst in Een schitterend wit als we worden meegevoerd in het verhaal van een eenzame man die uit verveling op de bonnefooi een bos inrijdt. Hij verdwaalt en rijdt zijn auto klem. De boerderijtjes waar hulp geboden zou kunnen worden zijn te ver weg en onbereikbaar. Plots beginnen sneeuwvlokken te dwarrelen en doemt er een schitterende gedaante op uit het duister.
De kaarten zijn vergeven, les jeux sont faits, het is klaar voor een alles overstijgende ontknoping.
Een mantra van imperfecties
Een van de belangrijkste stijlmiddelen van Jon Fosse is de repetitio. Toch zouden we de vele herhalingen tekortdoen door ze slechts als een op effect berekenend stijlmiddel te duiden. De prangende vertelstijl is daarvoor te intens, te indringend en vervoerend. Het verhaal weerklinkt als een rozenkrans, een mantra, een salat. Zelf zegt de auteur in een interview gepubliceerd in LARB over zijn werkmethode:
‘Als ik ga zitten en begin met schrijven, is het zonder specifieke bedoeling dat er wat dan ook ontstaat. Ik luister naar wat ik schrijf en laat gebeuren wat gebeurt. Je kunt het natuurlijk op verschillende manieren interpreteren. Het is niet mijn taak om het uit te leggen; ik ben maar een schrijver. Maar ik heb het gevoel dat als ik goed schrijf, er veel is van wat ik betekenis zou kunnen noemen, zelfs een soort boodschap. Maar ik kan het niet in simpele woorden omschrijven. Ik kan er slechts naar raden.’
Een ander opvallend element in het werk van Fosse is zijn gebruik van interpunctie. Zijn belangrijke roman Septologie bestaat van het begin tot het einde – zevenhonderd pagina’s lang – uit slechts één enkele zin. Ook in Een schitterend wit zijn taaltekens een opvallend element. Of beter gezegd: de afwezigheid ervan. De signum interrogandi, het vraagteken ontbreekt. De vragen van de verdwaalde man krijgen door deze stilistische keuze een dan weer urgente en dringende, dan weer wanhopige connotatie. Anders dan de stream of consciousness – gehanteerd in de Septologie – zou het proza in Een schitterend wit geduid kunnen worden als een stream of soul. Relevant met betrekking tot de schrijfstijl is wellicht ook de volgende opmerking van de schrijver in hetzelfde interview:
‘Je kunt op alle mogelijke manieren een perfect gedicht schrijven, en als je het leest is het mooi, maar je krijgt het gevoel dat het simpelweg intelligent is geschreven, zonder ziel. Er is iets mis met een mooi gezicht. Deze symmetrische gezichten in advertenties vind ik lelijk. Schoonheid zit in wat verkeerd is, zelfs in literatuur en kunst.’
Irrationaliteit, emotie en intuïtie staan aan de basis van het kunstenaarschap van Jon Fosse. Schoonheid manifesteert zich volgens zijn credo in het ongepolijste, spontane en ongefilterde creatieve proces.
Militantisme
Religie heeft een centrale rol in het leven en werk van Fosse. Meister Eckhart, een belangrijke mysticus uit de dertiende eeuw, is voor Fosse een inspiratiebron. Over zijn bekering tot het katholicisme wordt veel geschreven. In een interview gepubliceerd in de New Yorker verklaart hij het volgende:
‘Als je een echte gelovige bent, geloof je niet in dogma’s of instituties. Als God een realiteit voor jou is, dan geloof je op een ander niveau. Maar dit betekent niet dat religieuze dogma’s en instituties niet nodig zijn. Als het mysterie van het geloof al tweeduizend jaar bestaat, komt dat doordat de Kerk een instituut is geworden. Er is een soort maatschappelijk begrip nodig.
In de wereld waarin we leven, heb ik het gevoel dat de zo sterke economische machten de tegenwoordig heersende macht vertegenwoordigen. Zij zijn degenen die alles controleren.
Er zijn krachten aan de andere kant en de Kerk is daar één van. En om de Kerk te laten bestaan – en de katholieke kerk is de sterkste – moet het katholicisme op de een of andere manier worden geïnstitutionaliseerd. De Kerk is naar mijn mening het belangrijkste instituut van de antikapitalistische theorie. Literatuur en kunst zijn een ander instituut, maar ze zijn niet zo sterk als de Kerk.’
Dit kan naar alle waarschijnlijkheid betiteld worden als militant katholicisme en als zodanig kunnen we het werk van Fosse óók interpreteren. Vanuit de katholieke kerk komen uiteraard veel positieve reacties op de keuze van de jury van de Nobelprijs. Opmerkelijk is dat instituties als literatuur en kunst in zijn visie als tegenmacht minder autoriteit hebben dan de kerk.
Het onzegbare
De ziel, de emotie en het denken, God en zijn aanwezigheid binnen en buiten ons, de metafysische dimensie die zich moeilijk in woorden laat vangen en dat eigenlijk onzegbare – die stille taal die buiten het geschrevene om krachtig aanwezig is – dat vooral karakteriseert het werk van Jon Fosse en resoneert wederom in het boeiende Een schitterend wit.
Is er een manier om mensen die afkomstig zijn uit culturen die extreem van elkaar verschillen, nader tot elkaar te laten komen? Met elkaar te laten samenwerken? Vriendschappen te laten sluiten, of zelfs verliefd op elkaar te laten worden? Superposition van Toneelschuur Producties zoekt naar die grootste gemene deler.
Vier topwiskundigen uit Japan en Nederland moeten samen een model ontwikkelen dat cultuurverschillen tussen mensen met uiteenlopende achtergronden concretiseert. Hoe groot die verschillen precies zijn, zou je moeten kunnen opmeten, uitdrukken in statistieken, formules, percentages. De vier wiskundigen doen dit in opdracht van een zestal tech-giganten: met hun berekeningen denken bedrijven zoals Meta groot geld te gaan verdienen.
De Japanse Madoka en de Nederlander Finn zijn gespecialiseerd in kansberekening; de Japanse Shihoko en de Nederlandse Cecile zijn statistici. Met elkaar moeten ze toch een pink kunnen krijgen achter die cultuurverschillen.
Rituelen
Om te beginnen leren ze elkaars begroetingsrituelen. Wat voor welkomstcadeautje je meebrengt; hoe je in elkaars taal een paar woordjes zegt; welke handelingen en uitdrukkingen gepast of juist ongepast zijn. Vervolgens zijn ze drie jaar tot elkaar veroordeeld. Drie jaar, waarin echte toenadering uiteraard zo eenvoudig niet blijkt. Toch gaan ze steeds meer op elkaar lijken, en uiteindelijk proberen ze zelfs in elkaars schoenen te gaan staan.
Cultuurclash
Regisseur en bedenker Vanja Rukavina weet met zijn Bosnisch/Nederlandse wortels wat een cultuurclash is. Hij zet die botsing en de culturele spagaat op scherp door juist Japanners en Nederlanders tegenover elkaar te zetten: de verschillen kunnen bijna niet groter zijn.
Rukavina kiest een natuurkundige vorm om het in Superposition te hebben over cultuurverschillen. Op internet verwijst hij naar de kwantummechanica: ‘Als een elementair deeltje zich in ‘superpositie’ bevindt, bevindt het zich in twee (of meerdere) staten tegelijk.’
De uitwerking in het theater van die theorie is nodeloos ingewikkeld. Er gebeurt op de speelvloer wel erg veel tegelijkertijd. De tekst staat bol van wiskundige theorieën. De acteurs spreken afwisselend Nederlands, Engels en Japans: de vertalingen worden via boventiteling geprojecteerd in drie talen. Er is een heleboel ruis, maar geen van deze elementen heeft echt te maken met cultuurverschillen.
Sterke acteurs
foto: Sanne Peper
Dat Superposition niettemin een plezierige voorstelling is, is te danken is aan de acteurs. Regisseur Rukavina houdt de personages tamelijk karikaturaal, maar de acteurs zijn zo sterk dat ze binnen dat keurslijf zinnige karakters opbouwen.
Bram Suijker is de ongelikte beer Finn, in zwart hardrock-T-shirt en met lange paardenstaart. Met zijn handen in zijn zakken flapt hij er allerlei lompigheid uit. Daarmee vormt hij een karikatuur van de antisociale bèta, maar Suijker maakt er een geloofwaardig personage van.
Keja Klaasje Kwestro speelt de zenuwachtige, liefdeloze statisticus Cecile. Ze begrijpt dat de Nederlandse directheid niet goed valt bij de Japanners; Kwestro laat de vrouw in een kramp schieten, waardoor ze sociaal niet meer functioneert.
Spagaat
Teamleider Madoka (Rino Daidoji) is niet goed in talen. Daardoor is ze in de gelegenheid in het Japans de ongezouten waarheid te zeggen over alles en iedereen: die Hollanders verstaan haar toch niet. Rukavina laat Daidoji de prototypische keffende Japanner spelen.
Mizuki Kondo speelt de Japanse Shihoho. Haar personage is eigenlijk het meest fascinerend. Zij is vriendelijk tegen Madoka, zoekt tegelijkertijd toenadering tot de Nederlanders. Kondo zet haar overtuigend nederig-Japans neer, met emotionele uitschieters wanneer ze de grenzen van haar eigen culturele normen overschrijdt. Zij is daarmee degene die de spagaat tussen de culturen het overtuigendst neerzet.
Schoolkrijt
Het decor (Dymph Boss) houdt het midden tussen een Japans gebouw – met grote egale vlakken in frames – en een wiskundelokaal, want op die egale vlakken kun je met schoolkrijt schrijven. De soundscape (geluidsontwerp: Daniel van Loenen) bestaat voornamelijk uit elektronische repeterende muziek en is nu en dan te aanwezig, waardoor hij hindert in plaats van ondersteunt.
Jammer dat Rukavina kiest voor de karikaturale benadering van de cultuurclash, want het probleem is reëel. Zulke cultuurverschillen zijn er wel degelijk, en het zou mooi zijn als we wat meer moeite deden daar overheen te stappen.
Regie: Vanja Rukavina Spel: Rino Daidoji, Muziki Kondo, Keja Klaasje Kwestro, Bram Suijker Scenografie en kostuums: Dymph Boss Geluidsontwerp: Daniel van Loenen Lichtontwerp: Wout Panis Fotografie: Sanne Peper Voorstelling met boventitels in Nederlands, Engels en Japans
Superposition – Toneelschuur Producties
Gezien opdonderdag 09 november 2023inDe Schuur, Haarlem Nog te zien tot zaterdag 23 december 2023
Kleine magazines worden groot, zo ook 8WEEKLY. Ter ere van het jubileum van 25 jaar 8WEEKLY zijn hier 25 interessante (en soms bizarre) weetjes uit de filmgeschiedenis. Wist je bijvoorbeeld dat …
Vroege cinema
#1 … cinema al sinds 1895 bestaat maar misschien zelfs wel ouder is dan dat?
De gebroeders Lumière in Frankrijk en Thomas Edison in Amerika staan algemeen bekend als de uitvinders van de cinema. Echter, er was ook nog ene Louis Le Prince, een Franse uitvinder die naar verluidt al in 1888 de eerste bewegende beelden kon projecteren. Hij verdween echter op mysterieuze wijze op 16 september 1890 en werd zeven jaar later dood verklaard. Zou zijn dood samenhangen met de uitvinding van de eeuw? Meer over zijn leven is te lezen in het boek The Man Who Invented Motion Pictures door Paul Fischer.
#2 … een van de eerste ‘films’ zó populair was dat er direct een adaptatie van gemaakt moest worden?
Tegenwoordig zijn adaptaties niet meer weg te denken uit onze cultuur. Boeken worden verfilmd, of originele films worden uitgegeven als boek. Er zit een hele marketingstrategie achter en dit verklaart waarom veel films actief promoten dat het adaptaties zijn. Workers Leaving the Factory van de gebroeders Lumière, misschien wel de eerste bewegende beeldenreeks uit de filmgeschiedenis, is tevens de eerste filmadaptatie. In het 40 seconden durende shot zien we werkers de Lumièrefabriek uitlopen. Vandaag de dag klinkt dat als niets bijzonders, maar de beelden werden in deze periode zo geliefd dat de analoge filmstrip door de vele vertoningen ging slijten. De broers moesten dus een nieuwe versie maken. Door het succes van de eerste versie vonden ze dat de nieuwe ook wel een wat chiquere uitstraling mocht hebben. De werkers verlaten om die reden de fabriek in hun zondagse kleren. De eerste adaptatie was geboren.
#3 … in Rusland stille films tussen 1910 en 1930 dikwijls twee eindes kregen?
In Rusland prefereerden de toeschouwers namelijk een tragisch einde. De reden hiervoor is waarschijnlijk dat de tragedie de maatstaf was in de hoge kunsten zoals theater en literatuur. Aangezien de misère niet zo succesvol was in het buitenland werd er voor films die zouden worden geëxporteerd een ‘happy end’ gefilmd. Andersom werd er bij bepaalde Hollywoodfilms die naar Rusland geëxporteerd zouden worden juist een tragisch einde geschoten.
#4 … Nickelodeon meer is dan enkel een tv-kanaal voor kinderen?
Nickelodeons waren kleine theaterzalen die vanaf 1905 in sneltempo Amerika veroverden. De naam komt van het Engelse woord nickel, de prijs die je moest betalen, en odeion, het Griekse woord voor een overdekte theaterzaal. Er was vaak een filmprogramma van 50 tot 60 minuten van meerdere korte films met daartussenin muzikaal entertainment.
#5 … kattenvideo’s al populair waren in de 19e eeuw?
In 1894 bracht Thomas Edison, de man die in Amerika de camera uitvond, een korte ‘film’ uit waarin te zien is hoe twee katten zogenaamd met elkaar aan het boxen zijn. De eerste kattenvideo was hiermee een feit.
Cinema en geluid
#6 … de eerste officiële geluidsfilm The Jazz Singer was uit 1927?
The Jazz Singer is eigenlijk een stille film waarin maar vijftien minuten gesproken wordt maar het feit dat dit volledig is gesynchroniseerd zorgde voor een enorme impact bij de toeschouwer. De gevolgen van gesynchroniseerd geluid zouden de filmwereld en de filmtaal volledig op z’n kop zetten, want geluid bracht nieuwe mogelijkheden om het verhaal te vertellen. In de jaren die volgden zou volop geëxperimenteerd worden met de mogelijkheden van geluid.
#7 … in deze beginperiode van geluid toeschouwers niet konden wennen aan ondertiteling en dus acteurs hun rollen tijdens het filmproces in meerdere talen opnamen?
Een van bovengenoemde experimenten met geluid was het opnemen van een scène in meerdere talen. Deze films werden ook wel multiple-language version films genoemd. Het script werd vertaald en de grote sterren moesten de scène eerst in het Engels opnemen en vervolgens in een andere taal. Soms spraken acteurs deze andere taal ook daadwerkelijk, bijvoorbeeld Marlene Dietrich voor The Blue Angel/Der Blaue Engel (1930) maar vaak was het louter fonetisch, zoals bij het comedy duo Laurel and Hardy.
Scènes uit een aantal Laurel en Hardy in het Engels, Spaans, Duits en Frans.
#8 … geluid eigenlijk al mogelijk was in 1895 met de zogenoemde Kinetophone?
Wederom was het Edison die met dit concept kwam. Het idee was om het geluid op te nemen met zijn fonograaf (voorloper van de grammofoon) en deze vervolgens af te spelen samen met de beelden. Het was echter geen gesynchroniseerd geluid, maar eerder geluid dat paste bij de beelden. Om deze reden werd de Kinetophone dan ook geen succes: de beelden zouden later namelijk worden vergezeld door live-muziek.
#9 … Charlie Chaplin niet naar geluid wilde overgaan?
Chaplin dacht dat de geluidsfilm gewoon een korte trend zou zijn die wel weer over zou waaien (een kleine misschatting). Om die reden probeerde hij geluid, en voornamelijk dialoog, zo lang mogelijk uit te stellen, ook uit angst dat zijn stem niet in de smaak zou vallen bij het grote publiek. Voor meerdere acteurs betekende deze overgang hierdoor namelijk het einde van hun filmcarrière. In zijn bekende film City Lights (1931) wist Chaplin op vernuftige wijze gesynchroniseerd geluid aan zijn film toe te voegen zonder te hoeven praten. In de film komt Chaplin op een feestje terecht waar hij per ongeluk een fluitje inslikt. Vervolgens krijgt hij de hik, waardoor hij iedere keer onbedoeld fluit op het ingeslikte fluitje. Zijn eerste volledige geluidsfilm zal The Great Dictator (1940) zijn, 13 jaar nadat geluid in Hollywood werd geïntroduceerd.
Kleurencinema
#10 … The Wizard of Oz (1939) niet de eerste kleurenfilm was?
Vaak wordt beweerd dat Oz de eerste wereld is die de kijker in kleur zou hebben gezien. Dit is echter niet waar. In het prille begin werden korte beeldenreeksen al door grote firma’s zoals Pathé handmatig ingekleurd (door middel van stencilkleuren). Volledig filmen in kleur was mogelijk vanaf 1908. Echter, dit was een duur proces en het publiek vond dat kleuren juist minder realistisch waren. Hierdoor is zwart-witcinema heel lang de standaard gebleven.
#11 … Technicolor films tot 1965 de enige kleurvaste films waren?
The Wizard of Oz (1939), Singin’ in the Rain (1952) en het overgrote deel van Hitchcocks films hebben vandaag de dag nog altijd diezelfde ongelofelijk intense kleuren als op de dag dat ze uitkwamen. Dit heeft te maken met het unieke proces dat Technicolor gebruikte om kleur te filmen. In 1932 werden door Technicolor drie filmstrips gebruikt om te filmen. Dit was echter een omslachtig proces dat door de benodigde belichting, de drie filmstrips en de onhandig grote camera al snel in onbruik raakte toen Eastman Kodak in de jaren 50 de 35mm-kleurenfilm introduceerde. Decennia later zou blijken dat de kleurvastheid het grote voordeel van Technicolor was.
Intens kleurgebruik draagt bij aan de betoverende sfeer in deze droomscène uit Singin’ in the Rain. Let bijvoorbeeld op het gele gilet van Gene Kelly, de groene jurk van Cyd Charisse en de rode achtergrond. Door de intense verzadigde kleuren lijkt alles van het scherm af te spatten.
#12 … gekleurde pellicule (de filmstrip) gebruikelijk was voor zwart-witfilms van 1905 tot ongeveer halverwege de jaren 20?
Dit was een proces waarin de filmstrip in een kleurenbad werd gelegd om zo een bepaalde tint te krijgen. Deze tinten hadden allemaal een betekenis: zo stond donkergeel voor een scène binnenshuis, groen voor een scène buiten, blauw voor een scène in de nacht en rood voor vuur. Omdat analoge film in meerdere oplagen werd geproduceerd om zo op meerdere plekken vertoond te kunnen worden, is het mogelijk dat eenzelfde film in zowel zwart-wit als kleur bewaard is gebleven.
Vrouwen en filmgeschiedenis
#13 … de eerste vrouwelijke filmmaker in 1896 haar eerste film maakte?
Alice Guy-Blanché maakte La Fée aux Choux (‘de koolfee’). Eigenlijk was ze secretaresse bij een bedrijf dat camera’s produceerde. In 1895 werd dit bedrijf overgenomen door onder andere Gustave Eiffel en werd de naam veranderd naar Gaumont. Gaumont richtte zich op producties van film en Alice Guy-Blanché zou een van de pioniers worden van de vroege cinema. In haar films staan dans en reizen centraal, twee onderwerpen die behoorlijk populair waren in deze periode. De eerstvolgende vrouwelijke regisseur was de Zweedse Ebba Lindkvist in 1910.
#14 … volgens het Guinness Book of World Records Annie Oakley de eerste vrouwelijke actieheld op film was?
Hoewel de historische Annie Oakley, een scherpschutster in de wildwestshow van Buffalo Bill, stierf in 1926 werd ze de actieheld in de series Annie Oakley (van 1954 tot 1957). Haar personage redt iedere aflevering het dorpje waar ze woont van bandieten en schurken. Ze wordt in de serie neergezet door actrice Gail Davis.
#15 … Mary Pickford, een van de grootste sterren op het stille witte filmdoek in Hollywood, al vóór haar 25e verjaardag meer verdiende dan de president van Amerika destijds?
Mary Pickford (ook wel ‘America’s Sweetheart’) begon op 17-jarige leeftijd met het vertolken van kinderrollen en zou tot het einde van haar filmcarrière (toen ze al in de dertig was) in deze stereotype rol vast blijven zitten. Alle films waarin ze een volwassen personage vertolkte flopten volledig. Sterker nog, toen ze uiteindelijk besloot op haar 36e haar haar kort te knippen om zich op deze manier te ontdoen van haar ‘kinderlijke lokken’ waren haar fans woedend; ze konden maar niet accepteren dat Pickford eigenlijk een volwassen vrouw was. Op het hoogtepunt van haar filmcarrière verdiende ze 500 dollar per week (omgerekend is dat nu meer dan 9000 dollar!).
Mary Pickford (langste van de drie meisjes in witte jurk) op 17-jarige leeftijd in een van haar eerste kinderrollen. Dit was overigens een van de films die in Rusland werd vertoond met een einde dat slecht afliep.
#16 … in 2022 33% van de films uitgebracht in Amerika een vrouwelijke hoofdpersonage hadden?
In 2021 was dit 31%. Het totale percentage van vrouwen in de filmindustrie ligt iets hoger, dit wordt op dit moment geschat tussen de 24 en 36% te liggen.
#17 … Barbie (2023) van Greta Gerwig de eerste film is, volledig geregisseerd door een vrouw, die meer dan een miljard dollar opleverde?
Andere producties die ook over de miljardenstreep gingen waren co-geregisseerd. Dit waren Frozen (2013) en Frozen 2 (2019), beide geregisseerd door Jennifer Lee en Chris Buck.
Filmgenres
#18 … er in de periode 1930-1945 in Rusland een genre bestond dat nu de tractor musical wordt genoemd?
Musical comedies (met een sterk socialistische inslag) waren erg geliefd in Rusland, onder andere bij Stalin. De tractor musical vloeide voort uit dit overkoepelend genre en verheerlijkte het leven van boeren die vol enthousiasme probeerden de werkquotas van hun collega’s te overtreffen. De belangrijkste regisseur voor de tractor musical was Ivan Pyriev. Hij maakte onder andere The Rich Bride (1938), en Tractor Drivers (1939).
#19 … de eerste horrorfilm uit Duitsland kwam?
In een periode waarin genres nog niet duidelijk ontwikkeld waren, is het moeilijk om één film als eerste van zijn soort aan te wijzen. Toch wordt Das Cabinet des Dr Caligari (1920) door zijn spookachtige visuals (die later een grote invloed zouden hebben op Tim Burton) en verhaal over krankzinnigen gezien als de eerste echte horrorfilm. Later zullen er meerdere horrorachtige verhalen volgen uit Duitsland zoals Nosferatu (1922) en Orlacs Hände (1924). Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel Duitse regisseurs naar Hollywood, waar ze de horrortraditie bij Universal Studios voortzetten.
#20 … we zonder Mary Poppins (1964) misschien wel helemaal geen blockbuster film zouden hebben gehad?
Dit heeft allemaal te maken met de speciale effecten. Al sinds 1940 werd er geëxperimenteerd met de blue screen, de voorloper van de green screen. Echter filterde de camera vaak niet volledig de blauwe kleur weg waardoor je in films uit deze periode een vreemde blauwe gloed ziet rondom de personages. Voor Mary Poppins werd besloten niet met een blue screen te werken, maar met een andere kleurtoon: de gelige kleur van de natriumlamp op een wit scherm. Dit wordt tegenwoordig de Sodium Vapor Process genoemd en werd bedacht door Petro Vlahos. De acteurs kwamen door dit proces veel realistischer op het doek en konden zelfs blauwe kleding dragen. Vlahos zou na Mary Poppins zijn techniek verder uitwerken wat blockbuster hits als Star Wars en Titanic (1997) mogelijk maakte.
#21 … de eerste sci-fi film al in 1902 verscheen?
George Méliès, pionier in de filmgeschiedenis door zijn experimenten met special effects, maakt in 1902 Le Voyage dans la Lune (‘De reis naar de maan’). In de film reizen een aantal sterrenkundigen in een capsule naar de maan. De maan, vol met paddestoelen en planten, wordt bewoond door duivelse maanmannetjes. De sterrenkundigen vluchten maar weten een maanmannetje te vangen dat ze mee terug nemen naar de aarde.
#22 … filmgenres pas achteraf bedacht zijn?
Het feit is: genres verkopen. Dit was ook een van de redenen van Hollywood om zich zo sterk op genrefilms te gaan richten. In de vroege periode was er nog helemaal geen sprake van genres! Paradoxaal genoeg zijn speelfilms uit de vroege periode pas bij een bepaald genre gaan horen nadat het genre later bepaald werd. Toen bijvoorbeeld de eerder genoemde Das Cabinet des Dr Caligari uitkwam in 1920 werd het nog helemaal niet gezien als horror (er was dus ook geen Kijkwijzeradvies voor). Overigens kun je films op een oneindig aantal manieren classificeren. Zo kun je kijken naar verhaallijnen, acteurs, locaties, manier van filmen of juist het gevoel dat de film bij de toeschouwer moet oproepen.
Moderne cinema en de toekomst
#23 … Tom Cruise het record heeft voor best betaalde acteur uit de volledige filmgeschiedenis?
Door het grote succes van Top Gun: Maverick (2022) verdiende Tom Cruise meer dan 100 miljoen dollar voor deze film.
#24 … de komst van laptops, tablets en mobiele telefoons ervoor heeft gezorgd dat er tegenwoordig meer gebruik wordt gemaakt van de close-up?
Doordat de schermen waarop wij zijn gaan kijken kleiner zijn geworden (van bioscoop naar televisie naar laptop naar tablet naar telefoon), komt een indrukwekkend landschap minder over. Tegelijkertijd worden gezichten van acteurs ook kleiner, waardoor het moeilijker wordt om emoties te lezen. De close-up is hierdoor een belangrijkere rol gaan spelen.
#25 … wij straks door AI misschien wel zelf onze films kunnen samenstellen?
Stel je eens voor, een avondje Netflix op de bank met je partner. In plaats van eindeloos door het aanbod te moeten scrollen, vul je gewoon een paar gegevens in: welk genre, welke acteurs erin mee moeten spelen en waar het zich moet afspelen. Netflix genereert de gevraagde content en huppakee, je zit in de gekozen film. Dit klinkt misschien onwerkelijk en met de huidige technieken onbegonnen, maar het zou wel tot een van de mogelijkheden van AI-gegenereerde films kunnen behoren.
We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Essentiële Website Cookies
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Google Analytics Cookies
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
Overige externe diensten
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
Andere cookies
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
Privacy Beleid
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Zinderende emoties
In het Koninklijk Theater Carré gaf Natalie Merchant een optreden dat de bezoekers nog lang zal heugen, zowel vanwege de emotionaliteit als het muzikaal vertoon.
Theater Carré is een prachtige zaal, maar door de smalle gangetjes en doorgangen ontstaat er, vlak voor het aanvangstijdstip, onderweg naar het balkon een fikse opstopping. Gelukkig is iedereen op tijd binnen als Natalie Merchant het podium betreedt, blootsvoets, de lange grijze haren los en met een wijde rok aan die functioneel blijkt te zijn. Aan uiterlijk vertoon doet de zangeres uit New York niet. Haar liedjes staan centraal en die zijn al mooi genoeg.
Stem als handelsmerk
Het laatste album van Merchant Keep Your Courage is mooi, maar op sommige momenten ook wat over-geproduceerd, met name door de al te aanwezige violen. In de setting van vanavond, met een bijzonder fraaie begeleiding van piano, accordeon, gitaren, drums, bas en strijkerskwartet komen de liedjes beter tot hun recht. Minder nadrukkelijk en intiemer.
De zangeres zet in met een paar oudere liedjes uit haar repertoire. Het prachtige ‘Lulu’ wordt gevolgd door het folky ‘Nursery Ryme of Innocence and Experience’, afkomstig van een van haar eerste albums. Al vrij snel komt prijsnummer ‘Motherland’ voorbij, het mooi wiegende lied dat iedere keer weer ontroert. Aan de hoge tonen waagt ze zich vanavond niet.
De stem is het handelsmerk van de voormalige zangeres van 10.000 Maniacs. Haar volle timbre klinkt geweldig in het uitverkochte theater. Vooral als ze de diepte in gaat, weet ze je goed te raken. In een aantal nummers wordt ze bijgestaan door zangeres Mayteana Morales, die met haar soulvolle stem een mooi tegenwicht biedt in iets uitbundigere liedjes als ‘Big Girl’ en ‘Come On, Aphrodite’, de afsluiter van de eerste set.
Even op adem komen
Na de pauze gaat Natalie Merchant meer de diepte in met ‘liedjes over het leven én de dood.’ ‘Ophelia’, van het gelijknamige album, waarin ze de waanvoorstellingen van een psychiatrische patiënt bezingt, is zo’n lied. Schitterend is de uitvoering van het onheilspellende ‘Giving Up Everything’, waarbij de violen aanzwellen en het lied een paar keer bijna tot stilstand komt. Ook het diep roerende ‘The Feast of St Valentine’ is prachtig. Op de momenten dat Merchant niet zingt, danst ze over het podium, zwierend met haar rok.
Tijdens ‘Beloved Wife’ raakt de zangeres zelf danig ontroerd. Ze barst in tranen uit en kan even niet verder. Als ze zichzelf weet te herpakken, krijgt ze een ovationeel applaus. Om even tot rust te komen, introduceert ze vervolgens de band. Tijdens ‘Life is Sweet’ wordt ze nogmaals overmand door emoties. Zo is het onmogelijk om niet geraakt te worden deze avond. Is het niet door de schoonheid van de liedjes dan is het wel door de gemoedstoestand van Merchant.
Tijdens redelijk montere nummers als ‘Wonder’, ‘Kind & Generous’ en het aanstekelijke ‘Carnival’, een van haar bekendere liedjes, wordt het optreden iets luchtiger. En dat is fijn op deze avond die zindert van de emoties. Door merg en been daarentegen gaat Merchants cover van ‘Hunting the Wren’ (Lankum) die ze in de toegift zingt.
‘The End’ is de passende afsluiter van een onvergetelijke avond. Tijdens het zingen van dit lied houdt ze een doek met het vredessymbool voor haar gezicht. Om een statement te maken, maar misschien ook om haar tranen te verbergen.
Natalie Merchant
Gezien op maandag 13 november 2023 in Koninklijk Theater Carré, AmsterdamMisschien ook iets voor u
Van wensouders tot Hotel Mama, en alles er tussenin
Moederschap is echt niet altijd rozengeur en maneschijn en dat laat de musical MELK met een breed scala aan sketches aan het publiek zien. Stichting NANOEK omschrijft haar voorstelling als een brave new musical waarin hedendaagse, soms wat confronterende onderwerpen, gecombineerd worden met een lading elektronische muziek. MELK is dan ook allesbehalve een standaard musical.
Moederschap: niet altijd een roze wolk
MELK vertelt een verhaal over moederschap, maar verwacht geen zoetsappig verhaal. De musical toont álle facetten van moederschap, alle liefde, verdriet, woede en teleurstelling. Aan de hand van verschillende verhaallijnen over onvruchtbaarheid, abortus, sterilisatie en wensouders verkent de musical de vraag of moederschap wel die roze wolk is die vaak wordt beschreven in (sociale) media. We zien verschillende scènes over allerlei vrouwen die moeder zijn, maar ook over vrouwen die dat niet zijn.
foto: Sjoerd Derine
Er zijn pijnlijke scènes over een koppel met een kinderwens bij wie het maar niet lukt, frustrerende scènes over een vrouw die zich wil laten steriliseren en niet serieus wordt genomen door haar arts, maar ook grappige scènes over chaotische gezinsdynamieken en geile moeders. Deze verhalen zijn nog maar een kleine collectie van alle eerlijke, rauwe verhalen over moederschap die verteld worden in deze zogeheten ‘motherfokking musical’. De boodschap van het verhaal is duidelijk: niemand is geboren als moeder, je wordt dit door vallen en opstaan.
Het publiek is duidelijk geboeid door alle verhalen die verteld worden, de emoties zijn duidelijk voelbaar in de zaal. MELK zet herkenbare types neer, mensen zoals jij en ik, met echte gevoelens die niet zomaar worden uitvergroot of geridiculiseerd.
Stichting met een missie
NANOEK is ooit opgericht door Anouk Beugels met als missie om meer te experimenteren binnen de musicalwereld en om ruimte te bieden aan jong talent. MELK valt goed binnen deze missie en wordt dan ook terecht omschreven als brave new musical. De manier van vertellen, de thematiek én de combinatie met elektronische muziek maken MELK een originele en eigentijdse musical. Met verschillende sketches, muzikale intermezzo’s, groepsnummers en solo’s weten de acteurs zowel de ouders als de niet-ouders in het publiek te boeien. De zaal zit bijna vol en iedereen luistert ademloos naar alle verhalen die door de acteurs verteld worden.
Lading aan jong talent
foto: Sjoerd Derine
De zeven acteurs spelen elke scène weer een andere rol. De wisselende scènes en rollen maken het ook mogelijk voor elke acteur om te stralen in een eigen solomoment. Zo valt de stem van Jonathan Demoor al op tijdens de groepsnummers, maar komt die helemaal tot zijn recht in het nummer over het (niet) zijn van een vader. En zo weet Charlotte Dommershausen het publiek te raken met haar betoog over abortus, maar ook als overwerkte moeder.
Creatief met weinig
De makers weten veel te bereiken met weinig. Zowel met mensen, zeven acteurs die een veelvoud aan rollen spelen, als met decoratie. Hoopjes kleding op het toneel zijn praktisch voor het snelle wisselen van outfits en accessoires, maar vormen ook een goede setting voor een scène over ‘hotel mama’, waarin een moeder klaagt over haar kinderen die de was niet in een wasmand gooien. Witte theedoeken dekken in abstractere scènes de hoofden van de acteurs toe, maar handig opgevouwen lijken het ineens baby’s die toegestopt zijn. En heuptasjes? Die zijn makkelijk afneembare ‘zwangere’ buiken.
Voor de ervaren theaterbezoeker
Om het moederschap in al haar facetten te laten zien, zijn er natuurlijk ook veel verschillende verhaallijnen nodig. MELK is geschreven door vier schrijvers, en lijkt hierdoor soms te veel te willen vertellen. De teksten zelf zijn goed geschreven, maar er zijn zoveel verschillende genres en onderwerpen die worden behandeld dat het neigt naar een overdosis. Er zijn aangrijpende scènes waarin een moeder haar kind verliest, grappige en swingende nummers als ‘Mama Is Geil’, en pijnlijk herkenbare scènes van een overwerkte moeder met wraakfantasieën. Tussen dit soort scènes door worden er ook onderzoekscijfers over abortus gepresenteerd. Het is allemaal wat veel. Hiermee is de musical niet de meest toegankelijke keuze voor een doorsnee theaterbezoeker. Maar voor wie benieuwd is naar al het jonge talent, naar bijzondere verhalen over herkenbare onderwerpen, en een originelere aanpak in het musicalgenre is MELK een uitstekende keuze.
Regie en concept: Anouk Beugels
Schrijvers: Marijn Bellaard, Sjaan Flikweert, Elisabeth van Nimwegen, Ianthe Mosselman
Componist: Charlotte Dommershausen
Cast: Mylène d’Anjou, Jonathan Demoor, Roben Mitchell, Lisa Schol, Lieke van den Broek, Charlotte Dommershausen en Jules Christopher
MELK door Stichting NANOEK
Gezien op vrijdag 17 november 2023 in Theater Kunstmin, DordrechtLink: Stichting NANOEK
Misschien ook iets voor u
Onthutsende verwikkelingen van het ouderschap
In een verrassend drama van Matías Bize zien we hoe ouders Mateo en Ana na een impulsief besluit in een tragedie belanden wanneer ze hun 7-jarige zoon Lucas kwijtraken in het bos. Tijdens hun zoektocht worden we meegenomen in de worstelingen van modern ouderschap en blijven we als kijker enigszins verbluft achter.
In El Castigo (‘De straf’) lukt het Bize om in een doorlopend shot en op één locatie met enkel vijf personages een nijpende spanning te creëren. Vanaf het begin van het verhaal krijgen we een beklemmend gevoel als we Ana en Mateo in de auto zien. Mateo vraagt zijn vrouw om alsjeblieft om te keren. Het stel is aanvankelijk onderweg naar Ana’s moeder, maar na een incident hebben ze zoontje Lucas twee minuten achtergelaten aan de rand van een verlaten bos in Chili. Als ze terugkomen is Lucas weg. Vragen die Bize laat opkomen in deze eerste minuten; wat heeft zich zojuist in de auto afgespeeld en waar is Lucas?
Noodlottige vermissing
Nu de ouders in een erg benarde situatie zijn verzeild, komen ook de imperfecties van hun huwelijk duidelijk aan het licht. Antonia Zegers zet als moeder Ana een ijzersterke rol neer en oogt als een harde en kille moeder. In tegenstelling tot haar panikerende man denkt Ana dat Lucas wraak probeert te nemen door zich te verstoppen. Haar koelte maakt langzaam plaats voor zichtbare paniek. In een bos dat steeds kouder en donkerder wordt, besluiten de ouders uiteindelijk de politie in te schakelen. Wanneer ze horen dat er ook poema’s in het bos leven, raken ze helemaal ten einde raad.
Complexe thema’s
Terwijl de ouders veroordeeld zijn tot afwachten in hun auto en de politie hun zoektocht overneemt, komt steeds meer oud zeer van de twee naar boven. Bize snijdt complexe thema’s aan waar menig gezin van nu mee worstelt. Ouders die bijvoorbeeld heel verschillend over opvoeding denken. Of waarvan de een (de vrouw) veel meer heeft moeten opgeven voor het grootbrengen van een moeilijk opvoedbaar en hoogbegaafd kind. De setting van de film houdt Bize eenvoudig. Onder de druk van schokkende bekentenissen wordt helder dat de ouders geen gezamenlijk front vormen en denken we als kijker na over de vraag: wat zijn de gevolgen als de verhoudingen binnen een huwelijk te scheef zijn geworden?
Taboes over opvoeden anno nu
Wat El Castigo zeer scherp etaleert, zijn thema’s omtrent het ouderschap waar nog steeds taboes over bestaan en die menig ouder niet zou durven aanroeren. Bize kaart universele vraagstukken aan omtrent opvoeding, vraagstukken die veel mensen toch schuwen, en dat doet hij allemaal binnen enkele vierkante meters van het Chileense bos. El Castigo laat je op verrassende wijze nadenken over je mogelijke eigen rol als ouder en houdt je aandacht vast tot aan de laatste genadeklap. De gevolgen van het hardop uitspreken van je ware gevoelens en durven zeggen wat eigenlijk niet gezegd hoort te worden, blijven lang na het kijken van deze film nasudderen. Een confronterende film voor eenieder die over de perikelen van het ouderschap mijmert.
El Castigo
Regie: Matías BizeDistributeur: MOOOV Film Distribution
imdb: https://www.imdb.com/title/tt21905940/
Misschien ook iets voor u
Complexe emoties, Nederlandse kunstschilders en muzikaal DNA
/ door: Malin Hollaar / beeld: foto Wrenne Evans 0 SterrenZware en melancholische onderwerpen aansnijden en die juist opgewekt en euforisch doen klinken: dát is de magie die de Britse indierockband The Vaccines goed in de vingers heeft zitten. Op 12 januari 2024 brengen ze hun zesde studioalbum Pick-Up Full of Pink Carnations uit, waarna een tour door Europa en het Verenigd Koninkrijk volgt. Hoog tijd dus om frontman Justin Hayward-Young te vragen naar wat we van het nieuwste album kunnen verwachten, waar ze het meest naar uitkijken tijdens het touren, en hoe ze erbij zijn gekomen een Nederlandse kunstschilder te bezingen.
Een album schrijven over onderwerpen als het verlies van dromen, het verwerken van dit verlies, het verschil tussen plezier maken en écht blij zijn en het gat tussen verwachtingen en de realiteit lijkt niet de vrolijkste kost te zijn. The Vaccines laten echter al in de eerste twee singles ‘Heartbreak Kid’ en ‘Sometimes I Swear’ horen dat zware thematiek niet gelijk staat aan zware melodieën. Ze keren juist weer terug naar het DNA van The Vaccines: ouderwetse gitaarpop met een knipoog naar de jaren 60, gemengd met de nodige euforie vanuit het new wave genre. Met een tijdsverschil van negen uur tussen West-Amerika en Nederland, logde Malin ’s avonds in op Zoom om Young – tweede van rechts op de foto – de nodige vragen te stellen over het aanstaande album.
Het aanstaande album is alweer jullie zesde album. Zijn er nog enige zenuwen te bespeuren bij het maken en uitbrengen van zo’n album of voelt het ondertussen als routine?
Young vertelt dat hij denkt dat het een soort afspiegeling is van alles in het leven. Je ervaart een heel spectrum aan emoties bij het produceren van een nieuwe plaat. Hij vertelt: ‘En uiteraard is er een deel van mij, en ons, dat er nu met steeds meer vertrouwen aan werkt. Maar dan is er ook die verlammende angst, wetende dat mensen het zullen horen en een mening zullen hebben.’ Hij beschrijft dat er tussen het produceren van een album en het moment dat de eerste mensen het album luisteren een mooi periode aan gelukzaligheid zit. ‘In die tijd heb je een soort perfecte liefdesrelatie, en niemand heeft nog een mening. Het is deze tijdelijke gelukzaligheid die verloren gaat zodra iemand anders het hoort. Dus ik weet het niet, het is wel eng, maar op een leuke, spannende manier.’
Het vorige album (Back In Love City, red.) was een soort conceptalbum. Hierin werd elektronische muziek gecombineerd met rock. Wat kunnen onze lezers van het aankomende album verwachten?
Young legt uit dat hij denkt dat dit nieuwe album meer van het DNA van The Vaccines bevat, of in ieder geval het soort DNA waardoor mensen herkennen dat het van The Vaccines is. Hij vertelt: ‘Ik denk dat we altijd proberen uit te vinden wat dat DNA is en dat we ook proberen om verder te komen. We proberen erachter te komen wat The Vaccines tot The Vaccines maakt, en soms lukt dat minder. Maar we vinden het leuk om te proberen.’ Over hoe hij het komende album dan wel moet omschrijven, twijfelt hij een tijdje. Dan zegt hij lachend: ‘Het is een indierockplaat. Ik denk het. Ik weet het niet. Eerlijk gezegd vind ik de vragen die mij gesteld worden soms onmogelijk om te beantwoorden, ondanks dat ze gemakkelijk lijken. Daarom ben ikzelf denk ik geen journalist.’
Het was misschien ook wel een uitdagende vraag, laat me je helpen. Toen ik naar het album luisterde en de beschrijving las, bemerkte ik dat jullie ingewikkelde emoties behandelen in jullie liedjes. Terwijl de nummers zelf nog steeds opbeurend en hoopvol klinken.
Young beaamt dit en vertelt dat dat altijd zo is. Mensen kunnen van The Vaccines in emotionele zin altijd een combinatie van melancholie en euforie verwachten. Ze proberen altijd een balans tussen blijheid en verdriet te vinden.
Het lijkt mij best een uitdaging om deze werelden met elkaar te combineren. Hoe zorg je ervoor dat deze nummer zo opbeurend blijven klinken? De thema’s zouden namelijk best als deprimerend bestempeld kunnen worden.
Young: ‘Ik denk dat dat echt het leven is. Dit zijn de twee sterkste emoties: angst en hoop.’ Hij legt uit dat alles eindig is, maar: ‘Er is eigenlijk altijd hoop en ik denk dat die hoop krachtiger is dan angst. Ik denk dat dat is wat de mensheid vooruithelpt.’ Hij vertelt dat hoop altijd een rol speelt als hij zingt over zijn alledaagse bezigheden. ‘Ik denk dat, hoewel er angst, hopeloosheid, verlies, en dat soort dingen zijn, er ook altijd hoop zal zijn. Hoop dat verlies misschien ook tot ontdekkingen zal leiden. Ik ben hoopvol en de muziek weerspiegelt dat echt.’
Dit klinkt ook erg als veerkracht, dat mensen goed zijn in terugveren ondanks dat er tegenslagen op hun pad komen. We hebben altijd nog iets om naar uit te kijken.
Young: ‘Ja, helemaal mee eens!’
Het onderwerp van veerkracht doet me ook aan een ander nummer op het album denken, ‘Discount De Kooning (Last One Standing)’. Nu zijn wij als 8WEEKLY een online cultuurblad, dat naast een muziekredactie ook redacties heeft voor theater, films, boeken… en kunst! In dit nummer zing je over Willem De Kooning, een schilder wiens roots in Nederland liggen. Waarom hebben jullie voor hem gekozen?
Young vertelt grappend dat De Koonings Nederlandse origine en erfgoed natuurlijk zijn interesse hebben aangewakkerd, maar dat hij een ander punt wilde maken. Young: ‘Ik wilde een dwaas, overdreven punt maken over het gevoel dat ik in bepaalde situaties geen waarde heb. En De Kooning is duidelijk een bekend persoon, ik geloof dat zijn kunst op sommige veilingen voor meer verkocht is dan een Picasso of Van Gogh. Ik geloof dat hij, zeker voor een tijdje, het record had voor het meest dure kunstwerk ooit verkocht.’ Hij voegt eraan toe dat hij niet zeker weet of dit nog steeds het geval is, maar dat het wel ooit zo was. Het feit dat ‘Discount De Kooning’ ook nog allitereert was al helemaal handig voor de band.
Nu hebben we natuurlijk ook naar de rest van het album geluisterd. In de omschrijving stond een quote over dat een goed Vaccines album altijd klinkt als een verzameling van singles. Als alle nummers zoveel potentie hebben, zijn er dan nog specifieke nummers waar je naar uitkijkt om live te spelen?
Young vertelt dat ze altijd veel plezier hebben als ze hun nieuwe nummers live mogen spelen. Met alweer zes albums in hun repertoire is het echter lastig om een setlist samen te stellen. Ze willen natuurlijk een goede balans vinden tussen nieuwe nummers en oude favorieten van de fans. Young: ‘Het is heerlijk om nieuwe liedjes in de set te verwerken en te ontdekken welke een vaste plek op de setlist blijken te veroveren.’ Welke nummers dit zijn is echter giswerk, dat is pas duidelijk als het publiek de nummers hoort en besluit welke hun favorieten gaan zijn. De band is van mening dat alle nieuwe liedjes goed zouden werken in een liveoptreden en is nieuwsgierig naar de live reacties van het publiek.
Je geeft dus aan dat die balans soms moeilijk te vinden is en fan-favorieten lastig te voorspellen zijn. Zijn er dan singles die jullie als band zat zijn om live te spelen, maar die wel op de setlist staan omdat het favorieten van de fans zijn?
Na korte uitleg over wat een vriendenboekje is, had Young aan het einde van het interview nog tijd om enkele vragen te beantwoorden voor in 8WEEKLY’s vriendenboek.
De frontman reageert meteen ontkennend en vertelt: ‘Ik denk echt dat als je hetzelfde nummer elke nacht speelt en dat voor dagen, weken, maanden, jaren op een rij, dat je je eigen vogue traditie er omheen bouwt. Het nummer dat je speelt raakt steeds verder verwijderd van de oorspronkelijke opname.’ Hij vervolgt: ‘Tenzij je als artiest zelf de opname terugluistert, is de live versie de enige die voor jou bestaat. En die versie, die verander je elke keer weer om het interessant te houden. Ik denk dat dat het hele punt is van livemuziek, dat er een gevoel van gemeenschap en connectie ontstaat. Het is een krachtig gevoel als weet-ik-veel hoeveel mensen een van je populaire liedjes naar je terug zingen vanuit het publiek.’ Young legt uit dat op deze manier liedjes elke avond weer nieuw leven worden ingeblazen. Nummers zoals ‘Wet Suit’ klinken tijdens het oefenen als de saaiste liedjes ooit, maar live ontstaat er een nieuw, krachtig iets. Het nummer wordt een soort gemeenschappelijke ervaring van de band en het publiek samen, en dat is volgens Young iets dat nooit zal vervelen.
Helder, ik ben enorm benieuwd naar hoe alles live gaat klinken als we er in Amsterdam bij zijn. Bedankt voor je tijd en: tot dan!
The Vaccines gaan na de release van hun album ‘Pick-Up Full of Pink Carnations’ meteen touren. Op 17 januari spelen ze in Paradiso in Amsterdam en op 18 januari in Ancienne Belgique in Brussel. Ben jij benieuwd welke nieuwe nummers een vaste plek gaan veroveren op de setlist? De concerten zijn nog niet uitverkocht, dus zorg ervoor dat jij er bij bent!
The Vaccines
Album: Pick-Up Full of Pink CarnationsLink: link naar pre-order album
Misschien ook iets voor u
Macht kent een prijs
Hoe is Corolianus Snow geworden tot wie hij is in de latere films van The Hunger Games? Dat wordt uitgelegd in de langverwachte prequel. Deze bijna 3 uur durende film verveelt niet en legt het karakter van de latere president van Panem feilloos bloot. ‘Snow lands on top’.
We kennen Corolianus Snow (eerder gespeeld door Donald Sutherland) als zeer wrede dictator van Panem, die uiteindelijk wordt geklopt door Katniss Everdeen. Maar de vraag waarom en hoe hij zo wreed is geworden, bleef altijd onbeantwoord. Tot nu. De film start net na de eerste rebellen-opstand. We zien Corolianus, samen met zijn nichtje Tigres, zoekend naar eten. Bij thuiskomst blijkt zijn vader net overleden: hij laat zijn eens zo voorname familie berooid achter. Alle hoop is nu op Corolianus gevestigd om de familienaam weer in ere te herstellen.
Corolianus, uitmuntend gespeeld door Tom Blyth, doet er werkelijk alles aan om zijn familie te onderhouden. De tiende hongerspelen staan voor de deur en Corolianus en zijn studiegenoten worden gedwongen allemaal een tribuut bij te staan. Degene die zijn of haar tribuut het beste door de competitie loodst, krijgt een prijs en die kan Corolianus goed gebruiken. Corolianus wordt – met tegenzin- de mentor van Lucy Gray Baird (gespeeld en vooral ook gezongen door Rachel Anne Zegler), een tribuut uit het arme district 12. In eerste instantie lijken zijn kansen klein tot niet-bestaand, maar dan begint Lucy Gray als een ware songbird te zingen. Samen weten ze de hongerspelen naar hun hand te zetten, maar levert het hen op wat ze hopen?
Dilemma’s
Het personage van Corolianus Snow, met al zijn goede en slechte kanten, wordt geweldig neergezet. Regisseur Francis Lawrence heeft de durf en de kunde om de camera letterlijk lang te laten stilstaan bij de emoties en innerlijke dilemma’s van Corolianus. Ook hulde voor Tom Blyth, die de rol werkelijk uitmuntend speelt.
Zo is er het dilemma van zijn familie en zijn loyaliteit naar hen toe, maar ook de druk dat híj de aangewezen persoon is die zijn familie weer in vroegere glorie moet herstellen. En ook het dilemma van vriendschap. Doordat Corolianus zijn klasgenoot Sejanus Plinth tolereert, lijkt het voor de buitenwereld alsof zij dikke vrienden zijn. Daardoor belandt Corolianus in een tweestrijd wanneer de plannen van Sejanus zijn eigen plannen in de war dreigen te gooien. Kiest hij voor vriendschap of voor zijn eigen gewin?
Tenslotte is er het dilemma van liefde – want gaandeweg ontstaat er een liefdesrelatie tussen Lucy Gray en Corolianus. Is de liefde groot genoeg om de hunkering naar invloed en macht te weerstaan?
Must-see
The Ballad of Songbirds and Snakes verveelt, hoewel hij lang duurt, geen moment. De film laat de gruwelijkheid van de hongerspelen zien, zoals je verwacht na de vorige vier films – maar de film geeft ook inzicht in de innerlijke psychologische strijd van Corolianus. Welke keuzes maak je, waarom en welke gevolgen heeft dat? Doordat Lawrence deze strijd mooi in beeld brengt door extra lang de camera close op Blyth te houden, krijg je sympathie voor Corolianus en begrijp je wat hem drijft.
Het enige minpunt van deze film is het acteerwerk van Rachel Zegler. Ze zingt fantastisch, maar in haar spel legt ze het er met een ‘Texaans’ accent en dito country mimiek, té dik bovenop, waardoor haar personage niet pakt.
Al met al is de film een absolute must-see. Zeker voor fans van The Hunger Games, die niet teleurgesteld zullen worden.
The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes is vanaf donderdag 16 november 2023 in de bioscoop te zien.
The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes
Regie: Francis LawrenceDistributeur: Independant Films
Misschien ook iets voor u
Fascinerend concert tijdens November Music
Een grotere tegenstelling is op de elfde van de elfde niet denkbaar: de massa mensen met rood-wit-gele sjaals en in carnavaleske uitdossing in Oeteldonk op weg naar Prins Carnaval, en de steeds meer verstilde klanken van de zeven muzikanten die saxofonist/fluitist/componist Ben van Gelder tijdens een uitverkocht concert op de elfde dag (!) van November Music om zich heen verzamelt.
Het programma is geënt op de cd Manifold (DoYouMind Records) en beweegt zich tussen de nummers ‘Glass’ aan het begin, ‘Voice of reason’ aan het eind, met nog ‘een liedje’ – zoals Van Gelder het noemt – en een toegift na.
Ben van Gelder (1988) debuteert op 15-jarige leeftijd op North Sea Jazz, maar zijn muziek beweegt zich tussen jazz en hedendaags klassieke muziek. Zo ook deze, een uurtje durende set voor een internationaal gezelschap op rieten/fluit, trompet, contrabas, drums en orgel met zangstem. Een opmerkelijke combinatie; het resultaat van een compositieopdracht van het Orgelpark in Amsterdam. Hierbij werkte Van Gelder samen met organist Kit Downes, die nu ook het orgel bespeelt dat staat opgesteld op de galerij van de Willem Twee Toonzaal in Den Bosch; de vrouwengalerij van de voormalige synagoge.
De Koning der instrumenten
Eigenlijk komen uit de Koning der instrumenten, het orgel, de meest moderne klanken. Onder meer door het spelen met de luchttoevoer en de registers. We moeten als luisteraars volgens Van Gelder in zijn praatje vooraf zelf maar beslissen of de combinatie orgel, drums en contrabas een geslaagde is. Het eenlettergrepige antwoord luidde volmondig: Ja!
Uit deze opmerking kun je afleiden dat voor Van Gelder de combinatie van orgel met blazers en zang meer voor zich spreekt. En dat is ook zo; het orgel is immers ook een blaasinstrument. Waarbij aangetekend dat zangeres Fuensata Mendez vaak woordloos zingt, als een van de instrumentalisten. De drummer zoekt het in het samenspel vooral in het werken met brushes (zacht klinkende borsteltjes) en een enkele slag op het bekken. De contrabassist strijkt de snaren van zijn instrument. Samen wisselen de muzikanten tussen langzame akkoorden en snel gebroken akkoorden. Tegelijk of tegen elkaar in, dan weer unisono, met een volle klank, dan weer in rijk geschakeerde soli.
Maar altijd is er sprake van duidelijk gestructureerde nummers en van een spanning die wordt op- en afgebouwd. Fascinerend om ademloos naar te luisteren.
Dat vindt The New York Times ook; de gelijknamige cd is in juni van dit jaar terecht één van hun aanraders. Voor het programma, dat op 10 december a.s. nog in de kerk van het Groningse Garnwerd wordt herhaald, geldt hetzelfde. Zonder meer.
Ben van Gelder
Album: ManifoldPrijs: €20
Aantal tracks: 8
Gezien op zaterdag 11 november 2023 in Willem Twee Toonzaal, ’s-Hertogenbosch
Link: album Manifold
Misschien ook iets voor u
Bikkelharde film in dito omgeving is een perfecte setting voor wraak
De Finse term ‘sisu’, die ‘volharding/hard werken/doorzettingsvermogen’ betekent, is een perfecte titel voor deze film. Over precies deze karaktereigenschappen beschikt de hoofdpersoon Aatami immers.
De film vertelt het verhaal van een zwijgzame goudzoeker die zich heeft teruggetrokken in het desolate landschap van Lapland. Nadat hij een grote goudader heeft gevonden, moet hij naar de bank om het goud op te slaan. Het is eind 1944. Lapland wordt verlaten door de nazi’s. Zij passen de tactiek van verschroeide aarde toe en branden alles af dat ze achterlaten. Op zijn weg naar de bank komt de hoofdpersoon, Aatami Korpi, een grote groep nazi’s tegen.
Eerst lijkt het erop dat ze hem met rust laten, maar de groep nazi’s verderop heeft zin in een verzetje en wil zien wat de oude man bij zich heeft. De Duitsers rekenen zich al rijk als ze het goud vinden, maar Korpi laat dat niet zomaar gebeuren.
Nadat hij heeft afgerekend met deze groep, krijgt hij weer te maken met degenen die hem in eerste instantie met rust lieten, onder leiding van een meedogenloze SS-officier. Zij hebben lucht gekregen van het goud en willen het koste wat kost bemachtigen. Dat lukt ook. Maar ondanks zijn zware verwondingen laat Korpi het er niet bij zitten en gaat in de achtervolging.
Briljant
Helander heeft een film neergezet die op verschillende punten briljant is. Bijvoorbeeld wat betreft het hoofdpersonage Aatami Korpi, uitstekend gespeeld door Jorma Tommila. Deze zegt in de hele film bijna niks, maar laat zonder woorden heel sterk het verhaal van een verharde, gedesillusioneerde veteraan zien die nooit meer een oorlog wil meemaken. Ook briljant gekozen is de locatie. De door cameraman Kjell Lagerroos vastgelegde vergezichten in Lapland en het lege, ruige gebied laten zien dat je je nergens kan verschuilen. Er is niks meer dan dood, verderf en verschroeide aarde.
Helander is duidelijk geïnspireerd door westerns en door Quentin Tarantino’s Inglourious Basterds. Maar waar bij de laatste film diepere lagen en vooral subtiliteit te vinden zijn, missen die bij Sisu. Het verhaal blijft vlak, doordat Helander de personages heel zwart-wit neerzet: de nazi’s zijn slecht en Aatami is goed. De strijd om het goud is de enige verhaallijn, waardoor liefhebbers van bloederige actiescènes hun hart op kunnen halen, maar er geen ruimte is voor verdieping. Zo kom je ook niet goed achter het verhaal van Aatami zelf: wat maakt hem tot wie hij is?
Voor liefhebbers van westerns en Quentin Tarantino is Sisu een niet te versmaden film. Hij is mooi gemaakt en bevat gruwelijke, bloederige en inventieve actiescènes. Hoe meer hoofdpersoon Korpi verwond raakt, hoe ongeloofwaardiger het wordt en misschien wel hoe leuker de film. Want daardoor wordt alle gruwelijkheid een beetje verzacht. De strijd tussen goed en kwaad wordt echter té vlak verteld om interessant te worden.
Sisu is niets anders dan het verhaal van een vechtersbaas die afrekent met nazi’s en dat is en blijft vermakelijk om te zien.
Sisu
Regie: Jalmari HelanderDistributeur: Nordisk Film, Lionsgate & Sony Pictures
imdb: https://www.imdb.com/title/tt14846026/
Misschien ook iets voor u
Wanneer schrijven is als bidden
/ door: Karin Oort0 SterrenDe recent verschenen novelle Een schitterend wit van Nobelprijswinnaar Jon Fosse – in de vertaling van Marianne Molenaar, gepubliceerd door uitgeverij Oevers – komt op een wel zeer gelegen moment. Ze is een voorbeeldig opstapje naar zijn verdere indrukwekkende oeuvre en naar de belangrijkste thema’s in zijn werk. Een mooi uitgangspunt voor een analyse van deze onlangs bekroonde auteur.
Het is laat in de herfst in Een schitterend wit als we worden meegevoerd in het verhaal van een eenzame man die uit verveling op de bonnefooi een bos inrijdt. Hij verdwaalt en rijdt zijn auto klem. De boerderijtjes waar hulp geboden zou kunnen worden zijn te ver weg en onbereikbaar. Plots beginnen sneeuwvlokken te dwarrelen en doemt er een schitterende gedaante op uit het duister.
De kaarten zijn vergeven, les jeux sont faits, het is klaar voor een alles overstijgende ontknoping.
Een mantra van imperfecties
Een van de belangrijkste stijlmiddelen van Jon Fosse is de repetitio. Toch zouden we de vele herhalingen tekortdoen door ze slechts als een op effect berekenend stijlmiddel te duiden. De prangende vertelstijl is daarvoor te intens, te indringend en vervoerend. Het verhaal weerklinkt als een rozenkrans, een mantra, een salat. Zelf zegt de auteur in een interview gepubliceerd in LARB over zijn werkmethode:
‘Als ik ga zitten en begin met schrijven, is het zonder specifieke bedoeling dat er wat dan ook ontstaat. Ik luister naar wat ik schrijf en laat gebeuren wat gebeurt. Je kunt het natuurlijk op verschillende manieren interpreteren. Het is niet mijn taak om het uit te leggen; ik ben maar een schrijver. Maar ik heb het gevoel dat als ik goed schrijf, er veel is van wat ik betekenis zou kunnen noemen, zelfs een soort boodschap. Maar ik kan het niet in simpele woorden omschrijven. Ik kan er slechts naar raden.’
Een ander opvallend element in het werk van Fosse is zijn gebruik van interpunctie. Zijn belangrijke roman Septologie bestaat van het begin tot het einde – zevenhonderd pagina’s lang – uit slechts één enkele zin. Ook in Een schitterend wit zijn taaltekens een opvallend element. Of beter gezegd: de afwezigheid ervan. De signum interrogandi, het vraagteken ontbreekt. De vragen van de verdwaalde man krijgen door deze stilistische keuze een dan weer urgente en dringende, dan weer wanhopige connotatie. Anders dan de stream of consciousness – gehanteerd in de Septologie – zou het proza in Een schitterend wit geduid kunnen worden als een stream of soul. Relevant met betrekking tot de schrijfstijl is wellicht ook de volgende opmerking van de schrijver in hetzelfde interview:
‘Je kunt op alle mogelijke manieren een perfect gedicht schrijven, en als je het leest is het mooi, maar je krijgt het gevoel dat het simpelweg intelligent is geschreven, zonder ziel. Er is iets mis met een mooi gezicht. Deze symmetrische gezichten in advertenties vind ik lelijk. Schoonheid zit in wat verkeerd is, zelfs in literatuur en kunst.’
Irrationaliteit, emotie en intuïtie staan aan de basis van het kunstenaarschap van Jon Fosse. Schoonheid manifesteert zich volgens zijn credo in het ongepolijste, spontane en ongefilterde creatieve proces.
Militantisme
Religie heeft een centrale rol in het leven en werk van Fosse. Meister Eckhart, een belangrijke mysticus uit de dertiende eeuw, is voor Fosse een inspiratiebron. Over zijn bekering tot het katholicisme wordt veel geschreven. In een interview gepubliceerd in de New Yorker verklaart hij het volgende:
‘Als je een echte gelovige bent, geloof je niet in dogma’s of instituties. Als God een realiteit voor jou is, dan geloof je op een ander niveau. Maar dit betekent niet dat religieuze dogma’s en instituties niet nodig zijn. Als het mysterie van het geloof al tweeduizend jaar bestaat, komt dat doordat de Kerk een instituut is geworden. Er is een soort maatschappelijk begrip nodig.
In de wereld waarin we leven, heb ik het gevoel dat de zo sterke economische machten de tegenwoordig heersende macht vertegenwoordigen. Zij zijn degenen die alles controleren.
Er zijn krachten aan de andere kant en de Kerk is daar één van. En om de Kerk te laten bestaan – en de katholieke kerk is de sterkste – moet het katholicisme op de een of andere manier worden geïnstitutionaliseerd. De Kerk is naar mijn mening het belangrijkste instituut van de antikapitalistische theorie. Literatuur en kunst zijn een ander instituut, maar ze zijn niet zo sterk als de Kerk.’
Dit kan naar alle waarschijnlijkheid betiteld worden als militant katholicisme en als zodanig kunnen we het werk van Fosse óók interpreteren. Vanuit de katholieke kerk komen uiteraard veel positieve reacties op de keuze van de jury van de Nobelprijs. Opmerkelijk is dat instituties als literatuur en kunst in zijn visie als tegenmacht minder autoriteit hebben dan de kerk.
Het onzegbare
De ziel, de emotie en het denken, God en zijn aanwezigheid binnen en buiten ons, de metafysische dimensie die zich moeilijk in woorden laat vangen en dat eigenlijk onzegbare – die stille taal die buiten het geschrevene om krachtig aanwezig is – dat vooral karakteriseert het werk van Jon Fosse en resoneert wederom in het boeiende Een schitterend wit.
Misschien ook iets voor u
Ingewikkelde uitleg van cultuurverschillen
Is er een manier om mensen die afkomstig zijn uit culturen die extreem van elkaar verschillen, nader tot elkaar te laten komen? Met elkaar te laten samenwerken? Vriendschappen te laten sluiten, of zelfs verliefd op elkaar te laten worden? Superposition van Toneelschuur Producties zoekt naar die grootste gemene deler.
Vier topwiskundigen uit Japan en Nederland moeten samen een model ontwikkelen dat cultuurverschillen tussen mensen met uiteenlopende achtergronden concretiseert. Hoe groot die verschillen precies zijn, zou je moeten kunnen opmeten, uitdrukken in statistieken, formules, percentages. De vier wiskundigen doen dit in opdracht van een zestal tech-giganten: met hun berekeningen denken bedrijven zoals Meta groot geld te gaan verdienen.
De Japanse Madoka en de Nederlander Finn zijn gespecialiseerd in kansberekening; de Japanse Shihoko en de Nederlandse Cecile zijn statistici. Met elkaar moeten ze toch een pink kunnen krijgen achter die cultuurverschillen.
Rituelen
Om te beginnen leren ze elkaars begroetingsrituelen. Wat voor welkomstcadeautje je meebrengt; hoe je in elkaars taal een paar woordjes zegt; welke handelingen en uitdrukkingen gepast of juist ongepast zijn. Vervolgens zijn ze drie jaar tot elkaar veroordeeld. Drie jaar, waarin echte toenadering uiteraard zo eenvoudig niet blijkt. Toch gaan ze steeds meer op elkaar lijken, en uiteindelijk proberen ze zelfs in elkaars schoenen te gaan staan.
Cultuurclash
Regisseur en bedenker Vanja Rukavina weet met zijn Bosnisch/Nederlandse wortels wat een cultuurclash is. Hij zet die botsing en de culturele spagaat op scherp door juist Japanners en Nederlanders tegenover elkaar te zetten: de verschillen kunnen bijna niet groter zijn.
Rukavina kiest een natuurkundige vorm om het in Superposition te hebben over cultuurverschillen. Op internet verwijst hij naar de kwantummechanica: ‘Als een elementair deeltje zich in ‘superpositie’ bevindt, bevindt het zich in twee (of meerdere) staten tegelijk.’
De uitwerking in het theater van die theorie is nodeloos ingewikkeld. Er gebeurt op de speelvloer wel erg veel tegelijkertijd. De tekst staat bol van wiskundige theorieën. De acteurs spreken afwisselend Nederlands, Engels en Japans: de vertalingen worden via boventiteling geprojecteerd in drie talen. Er is een heleboel ruis, maar geen van deze elementen heeft echt te maken met cultuurverschillen.
Sterke acteurs
foto: Sanne Peper
Dat Superposition niettemin een plezierige voorstelling is, is te danken is aan de acteurs. Regisseur Rukavina houdt de personages tamelijk karikaturaal, maar de acteurs zijn zo sterk dat ze binnen dat keurslijf zinnige karakters opbouwen.
Bram Suijker is de ongelikte beer Finn, in zwart hardrock-T-shirt en met lange paardenstaart. Met zijn handen in zijn zakken flapt hij er allerlei lompigheid uit. Daarmee vormt hij een karikatuur van de antisociale bèta, maar Suijker maakt er een geloofwaardig personage van.
Keja Klaasje Kwestro speelt de zenuwachtige, liefdeloze statisticus Cecile. Ze begrijpt dat de Nederlandse directheid niet goed valt bij de Japanners; Kwestro laat de vrouw in een kramp schieten, waardoor ze sociaal niet meer functioneert.
Spagaat
Teamleider Madoka (Rino Daidoji) is niet goed in talen. Daardoor is ze in de gelegenheid in het Japans de ongezouten waarheid te zeggen over alles en iedereen: die Hollanders verstaan haar toch niet. Rukavina laat Daidoji de prototypische keffende Japanner spelen.
Mizuki Kondo speelt de Japanse Shihoho. Haar personage is eigenlijk het meest fascinerend. Zij is vriendelijk tegen Madoka, zoekt tegelijkertijd toenadering tot de Nederlanders. Kondo zet haar overtuigend nederig-Japans neer, met emotionele uitschieters wanneer ze de grenzen van haar eigen culturele normen overschrijdt. Zij is daarmee degene die de spagaat tussen de culturen het overtuigendst neerzet.
Schoolkrijt
Het decor (Dymph Boss) houdt het midden tussen een Japans gebouw – met grote egale vlakken in frames – en een wiskundelokaal, want op die egale vlakken kun je met schoolkrijt schrijven. De soundscape (geluidsontwerp: Daniel van Loenen) bestaat voornamelijk uit elektronische repeterende muziek en is nu en dan te aanwezig, waardoor hij hindert in plaats van ondersteunt.
Jammer dat Rukavina kiest voor de karikaturale benadering van de cultuurclash, want het probleem is reëel. Zulke cultuurverschillen zijn er wel degelijk, en het zou mooi zijn als we wat meer moeite deden daar overheen te stappen.
Regie: Vanja Rukavina
Spel: Rino Daidoji, Muziki Kondo, Keja Klaasje Kwestro, Bram Suijker
Scenografie en kostuums: Dymph Boss
Geluidsontwerp: Daniel van Loenen
Lichtontwerp: Wout Panis
Fotografie: Sanne Peper
Voorstelling met boventitels in Nederlands, Engels en Japans
Superposition – Toneelschuur Producties
Gezien op donderdag 09 november 2023 in De Schuur, HaarlemNog te zien tot zaterdag 23 december 2023
Misschien ook iets voor u
Van de tractor musical tot de eerste kattenvideo: 25 feitjes uit de filmgeschiedenis
/ door: Romy Struik0 SterrenKleine magazines worden groot, zo ook 8WEEKLY. Ter ere van het jubileum van 25 jaar 8WEEKLY zijn hier 25 interessante (en soms bizarre) weetjes uit de filmgeschiedenis. Wist je bijvoorbeeld dat …
Vroege cinema
#1 … cinema al sinds 1895 bestaat maar misschien zelfs wel ouder is dan dat?
De gebroeders Lumière in Frankrijk en Thomas Edison in Amerika staan algemeen bekend als de uitvinders van de cinema. Echter, er was ook nog ene Louis Le Prince, een Franse uitvinder die naar verluidt al in 1888 de eerste bewegende beelden kon projecteren. Hij verdween echter op mysterieuze wijze op 16 september 1890 en werd zeven jaar later dood verklaard. Zou zijn dood samenhangen met de uitvinding van de eeuw? Meer over zijn leven is te lezen in het boek The Man Who Invented Motion Pictures door Paul Fischer.
#2 … een van de eerste ‘films’ zó populair was dat er direct een adaptatie van gemaakt moest worden?
Tegenwoordig zijn adaptaties niet meer weg te denken uit onze cultuur. Boeken worden verfilmd, of originele films worden uitgegeven als boek. Er zit een hele marketingstrategie achter en dit verklaart waarom veel films actief promoten dat het adaptaties zijn. Workers Leaving the Factory van de gebroeders Lumière, misschien wel de eerste bewegende beeldenreeks uit de filmgeschiedenis, is tevens de eerste filmadaptatie. In het 40 seconden durende shot zien we werkers de Lumièrefabriek uitlopen. Vandaag de dag klinkt dat als niets bijzonders, maar de beelden werden in deze periode zo geliefd dat de analoge filmstrip door de vele vertoningen ging slijten. De broers moesten dus een nieuwe versie maken. Door het succes van de eerste versie vonden ze dat de nieuwe ook wel een wat chiquere uitstraling mocht hebben. De werkers verlaten om die reden de fabriek in hun zondagse kleren. De eerste adaptatie was geboren.
#3 … in Rusland stille films tussen 1910 en 1930 dikwijls twee eindes kregen?
In Rusland prefereerden de toeschouwers namelijk een tragisch einde. De reden hiervoor is waarschijnlijk dat de tragedie de maatstaf was in de hoge kunsten zoals theater en literatuur. Aangezien de misère niet zo succesvol was in het buitenland werd er voor films die zouden worden geëxporteerd een ‘happy end’ gefilmd. Andersom werd er bij bepaalde Hollywoodfilms die naar Rusland geëxporteerd zouden worden juist een tragisch einde geschoten.
#4 … Nickelodeon meer is dan enkel een tv-kanaal voor kinderen?
Nickelodeons waren kleine theaterzalen die vanaf 1905 in sneltempo Amerika veroverden. De naam komt van het Engelse woord nickel, de prijs die je moest betalen, en odeion, het Griekse woord voor een overdekte theaterzaal. Er was vaak een filmprogramma van 50 tot 60 minuten van meerdere korte films met daartussenin muzikaal entertainment.
#5 … kattenvideo’s al populair waren in de 19e eeuw?
In 1894 bracht Thomas Edison, de man die in Amerika de camera uitvond, een korte ‘film’ uit waarin te zien is hoe twee katten zogenaamd met elkaar aan het boxen zijn. De eerste kattenvideo was hiermee een feit.
Cinema en geluid
#6 … de eerste officiële geluidsfilm The Jazz Singer was uit 1927?
The Jazz Singer is eigenlijk een stille film waarin maar vijftien minuten gesproken wordt maar het feit dat dit volledig is gesynchroniseerd zorgde voor een enorme impact bij de toeschouwer. De gevolgen van gesynchroniseerd geluid zouden de filmwereld en de filmtaal volledig op z’n kop zetten, want geluid bracht nieuwe mogelijkheden om het verhaal te vertellen. In de jaren die volgden zou volop geëxperimenteerd worden met de mogelijkheden van geluid.
#7 … in deze beginperiode van geluid toeschouwers niet konden wennen aan ondertiteling en dus acteurs hun rollen tijdens het filmproces in meerdere talen opnamen?
Een van bovengenoemde experimenten met geluid was het opnemen van een scène in meerdere talen. Deze films werden ook wel multiple-language version films genoemd. Het script werd vertaald en de grote sterren moesten de scène eerst in het Engels opnemen en vervolgens in een andere taal. Soms spraken acteurs deze andere taal ook daadwerkelijk, bijvoorbeeld Marlene Dietrich voor The Blue Angel/Der Blaue Engel (1930) maar vaak was het louter fonetisch, zoals bij het comedy duo Laurel and Hardy.
Scènes uit een aantal Laurel en Hardy in het Engels, Spaans, Duits en Frans.
#8 … geluid eigenlijk al mogelijk was in 1895 met de zogenoemde Kinetophone?
Wederom was het Edison die met dit concept kwam. Het idee was om het geluid op te nemen met zijn fonograaf (voorloper van de grammofoon) en deze vervolgens af te spelen samen met de beelden. Het was echter geen gesynchroniseerd geluid, maar eerder geluid dat paste bij de beelden. Om deze reden werd de Kinetophone dan ook geen succes: de beelden zouden later namelijk worden vergezeld door live-muziek.
#9 … Charlie Chaplin niet naar geluid wilde overgaan?
Chaplin dacht dat de geluidsfilm gewoon een korte trend zou zijn die wel weer over zou waaien (een kleine misschatting). Om die reden probeerde hij geluid, en voornamelijk dialoog, zo lang mogelijk uit te stellen, ook uit angst dat zijn stem niet in de smaak zou vallen bij het grote publiek. Voor meerdere acteurs betekende deze overgang hierdoor namelijk het einde van hun filmcarrière. In zijn bekende film City Lights (1931) wist Chaplin op vernuftige wijze gesynchroniseerd geluid aan zijn film toe te voegen zonder te hoeven praten. In de film komt Chaplin op een feestje terecht waar hij per ongeluk een fluitje inslikt. Vervolgens krijgt hij de hik, waardoor hij iedere keer onbedoeld fluit op het ingeslikte fluitje. Zijn eerste volledige geluidsfilm zal The Great Dictator (1940) zijn, 13 jaar nadat geluid in Hollywood werd geïntroduceerd.
Kleurencinema
#10 … The Wizard of Oz (1939) niet de eerste kleurenfilm was?
Vaak wordt beweerd dat Oz de eerste wereld is die de kijker in kleur zou hebben gezien. Dit is echter niet waar. In het prille begin werden korte beeldenreeksen al door grote firma’s zoals Pathé handmatig ingekleurd (door middel van stencilkleuren). Volledig filmen in kleur was mogelijk vanaf 1908. Echter, dit was een duur proces en het publiek vond dat kleuren juist minder realistisch waren. Hierdoor is zwart-witcinema heel lang de standaard gebleven.
#11 … Technicolor films tot 1965 de enige kleurvaste films waren?
The Wizard of Oz (1939), Singin’ in the Rain (1952) en het overgrote deel van Hitchcocks films hebben vandaag de dag nog altijd diezelfde ongelofelijk intense kleuren als op de dag dat ze uitkwamen. Dit heeft te maken met het unieke proces dat Technicolor gebruikte om kleur te filmen. In 1932 werden door Technicolor drie filmstrips gebruikt om te filmen. Dit was echter een omslachtig proces dat door de benodigde belichting, de drie filmstrips en de onhandig grote camera al snel in onbruik raakte toen Eastman Kodak in de jaren 50 de 35mm-kleurenfilm introduceerde. Decennia later zou blijken dat de kleurvastheid het grote voordeel van Technicolor was.
Intens kleurgebruik draagt bij aan de betoverende sfeer in deze droomscène uit Singin’ in the Rain. Let bijvoorbeeld op het gele gilet van Gene Kelly, de groene jurk van Cyd Charisse en de rode achtergrond. Door de intense verzadigde kleuren lijkt alles van het scherm af te spatten.
#12 … gekleurde pellicule (de filmstrip) gebruikelijk was voor zwart-witfilms van 1905 tot ongeveer halverwege de jaren 20?
Dit was een proces waarin de filmstrip in een kleurenbad werd gelegd om zo een bepaalde tint te krijgen. Deze tinten hadden allemaal een betekenis: zo stond donkergeel voor een scène binnenshuis, groen voor een scène buiten, blauw voor een scène in de nacht en rood voor vuur. Omdat analoge film in meerdere oplagen werd geproduceerd om zo op meerdere plekken vertoond te kunnen worden, is het mogelijk dat eenzelfde film in zowel zwart-wit als kleur bewaard is gebleven.
Vrouwen en filmgeschiedenis
#13 … de eerste vrouwelijke filmmaker in 1896 haar eerste film maakte?
Alice Guy-Blanché maakte La Fée aux Choux (‘de koolfee’). Eigenlijk was ze secretaresse bij een bedrijf dat camera’s produceerde. In 1895 werd dit bedrijf overgenomen door onder andere Gustave Eiffel en werd de naam veranderd naar Gaumont. Gaumont richtte zich op producties van film en Alice Guy-Blanché zou een van de pioniers worden van de vroege cinema. In haar films staan dans en reizen centraal, twee onderwerpen die behoorlijk populair waren in deze periode. De eerstvolgende vrouwelijke regisseur was de Zweedse Ebba Lindkvist in 1910.
#14 … volgens het Guinness Book of World Records Annie Oakley de eerste vrouwelijke actieheld op film was?
Hoewel de historische Annie Oakley, een scherpschutster in de wildwestshow van Buffalo Bill, stierf in 1926 werd ze de actieheld in de series Annie Oakley (van 1954 tot 1957). Haar personage redt iedere aflevering het dorpje waar ze woont van bandieten en schurken. Ze wordt in de serie neergezet door actrice Gail Davis.
#15 … Mary Pickford, een van de grootste sterren op het stille witte filmdoek in Hollywood, al vóór haar 25e verjaardag meer verdiende dan de president van Amerika destijds?
Mary Pickford (ook wel ‘America’s Sweetheart’) begon op 17-jarige leeftijd met het vertolken van kinderrollen en zou tot het einde van haar filmcarrière (toen ze al in de dertig was) in deze stereotype rol vast blijven zitten. Alle films waarin ze een volwassen personage vertolkte flopten volledig. Sterker nog, toen ze uiteindelijk besloot op haar 36e haar haar kort te knippen om zich op deze manier te ontdoen van haar ‘kinderlijke lokken’ waren haar fans woedend; ze konden maar niet accepteren dat Pickford eigenlijk een volwassen vrouw was. Op het hoogtepunt van haar filmcarrière verdiende ze 500 dollar per week (omgerekend is dat nu meer dan 9000 dollar!).
Mary Pickford (langste van de drie meisjes in witte jurk) op 17-jarige leeftijd in een van haar eerste kinderrollen. Dit was overigens een van de films die in Rusland werd vertoond met een einde dat slecht afliep.
#16 … in 2022 33% van de films uitgebracht in Amerika een vrouwelijke hoofdpersonage hadden?
In 2021 was dit 31%. Het totale percentage van vrouwen in de filmindustrie ligt iets hoger, dit wordt op dit moment geschat tussen de 24 en 36% te liggen.
#17 … Barbie (2023) van Greta Gerwig de eerste film is, volledig geregisseerd door een vrouw, die meer dan een miljard dollar opleverde?
Andere producties die ook over de miljardenstreep gingen waren co-geregisseerd. Dit waren Frozen (2013) en Frozen 2 (2019), beide geregisseerd door Jennifer Lee en Chris Buck.
Filmgenres
#18 … er in de periode 1930-1945 in Rusland een genre bestond dat nu de tractor musical wordt genoemd?
Musical comedies (met een sterk socialistische inslag) waren erg geliefd in Rusland, onder andere bij Stalin. De tractor musical vloeide voort uit dit overkoepelend genre en verheerlijkte het leven van boeren die vol enthousiasme probeerden de werkquotas van hun collega’s te overtreffen. De belangrijkste regisseur voor de tractor musical was Ivan Pyriev. Hij maakte onder andere The Rich Bride (1938), en Tractor Drivers (1939).
#19 … de eerste horrorfilm uit Duitsland kwam?
In een periode waarin genres nog niet duidelijk ontwikkeld waren, is het moeilijk om één film als eerste van zijn soort aan te wijzen. Toch wordt Das Cabinet des Dr Caligari (1920) door zijn spookachtige visuals (die later een grote invloed zouden hebben op Tim Burton) en verhaal over krankzinnigen gezien als de eerste echte horrorfilm. Later zullen er meerdere horrorachtige verhalen volgen uit Duitsland zoals Nosferatu (1922) en Orlacs Hände (1924). Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel Duitse regisseurs naar Hollywood, waar ze de horrortraditie bij Universal Studios voortzetten.
#20 … we zonder Mary Poppins (1964) misschien wel helemaal geen blockbuster film zouden hebben gehad?
Dit heeft allemaal te maken met de speciale effecten. Al sinds 1940 werd er geëxperimenteerd met de blue screen, de voorloper van de green screen. Echter filterde de camera vaak niet volledig de blauwe kleur weg waardoor je in films uit deze periode een vreemde blauwe gloed ziet rondom de personages. Voor Mary Poppins werd besloten niet met een blue screen te werken, maar met een andere kleurtoon: de gelige kleur van de natriumlamp op een wit scherm. Dit wordt tegenwoordig de Sodium Vapor Process genoemd en werd bedacht door Petro Vlahos. De acteurs kwamen door dit proces veel realistischer op het doek en konden zelfs blauwe kleding dragen. Vlahos zou na Mary Poppins zijn techniek verder uitwerken wat blockbuster hits als Star Wars en Titanic (1997) mogelijk maakte.
#21 … de eerste sci-fi film al in 1902 verscheen?
George Méliès, pionier in de filmgeschiedenis door zijn experimenten met special effects, maakt in 1902 Le Voyage dans la Lune (‘De reis naar de maan’). In de film reizen een aantal sterrenkundigen in een capsule naar de maan. De maan, vol met paddestoelen en planten, wordt bewoond door duivelse maanmannetjes. De sterrenkundigen vluchten maar weten een maanmannetje te vangen dat ze mee terug nemen naar de aarde.
#22 … filmgenres pas achteraf bedacht zijn?
Het feit is: genres verkopen. Dit was ook een van de redenen van Hollywood om zich zo sterk op genrefilms te gaan richten. In de vroege periode was er nog helemaal geen sprake van genres! Paradoxaal genoeg zijn speelfilms uit de vroege periode pas bij een bepaald genre gaan horen nadat het genre later bepaald werd. Toen bijvoorbeeld de eerder genoemde Das Cabinet des Dr Caligari uitkwam in 1920 werd het nog helemaal niet gezien als horror (er was dus ook geen Kijkwijzeradvies voor). Overigens kun je films op een oneindig aantal manieren classificeren. Zo kun je kijken naar verhaallijnen, acteurs, locaties, manier van filmen of juist het gevoel dat de film bij de toeschouwer moet oproepen.
Moderne cinema en de toekomst
#23 … Tom Cruise het record heeft voor best betaalde acteur uit de volledige filmgeschiedenis?
Door het grote succes van Top Gun: Maverick (2022) verdiende Tom Cruise meer dan 100 miljoen dollar voor deze film.
#24 … de komst van laptops, tablets en mobiele telefoons ervoor heeft gezorgd dat er tegenwoordig meer gebruik wordt gemaakt van de close-up?
Doordat de schermen waarop wij zijn gaan kijken kleiner zijn geworden (van bioscoop naar televisie naar laptop naar tablet naar telefoon), komt een indrukwekkend landschap minder over. Tegelijkertijd worden gezichten van acteurs ook kleiner, waardoor het moeilijker wordt om emoties te lezen. De close-up is hierdoor een belangrijkere rol gaan spelen.
#25 … wij straks door AI misschien wel zelf onze films kunnen samenstellen?
Stel je eens voor, een avondje Netflix op de bank met je partner. In plaats van eindeloos door het aanbod te moeten scrollen, vul je gewoon een paar gegevens in: welk genre, welke acteurs erin mee moeten spelen en waar het zich moet afspelen. Netflix genereert de gevraagde content en huppakee, je zit in de gekozen film. Dit klinkt misschien onwerkelijk en met de huidige technieken onbegonnen, maar het zou wel tot een van de mogelijkheden van AI-gegenereerde films kunnen behoren.
Misschien ook iets voor u