Deel 3 - IFFR 2011 - 8weekly.nl

Reinigend vuur

A Stoker – Spectrum
Alexey Balabanov • Rusland, 2010

Alexey Balabanov is een graaggeziene gast op het filmfestival Rotterdam. Hij weet met veel enthousiasme over zijn werk te vertellen, maar nog liever laat hij zijn films voor zichzelf spreken. Die doen het hier goed, omdat ze inzicht geven in een raadselachtig land als Rusland en tegelijk enerverend, rauw en grappig zijn. Ook voor zijn nieuwste film gelden deze aanbevelingen.

De titelfiguur wordt direct geintroduceerd als een man die zwijgend het vuur brandend houdt in een stadsverwarmingscentrale in St. Petersburg. Hij is een veteraan van de Afghaanse oorlog en gelauwerd als held van Rusland, maar daar is in zijn werk en levenshouding weinig van te merken. Zwijgend richt hij zich op het vuur en op het boek dat hij letter voor letter tikt op een oude typemachine. Zijn mooie dochter zoekt hem soms op, vooral om wat geld van hem af te troggelen. Zijn bezoek beperkt zich voornamelijk tot dat van een aantal gangsters dat in zijn fornuis een ideale manier ziet om van ‘bad persons‘ af te komen. De stoker doet er niet moeilijk over, zolang ze hem maar niet lastig vallen. Maar dan komt hij erachter dat de slechteriken wel heel dicht bij hem staan.

A Stoker is typisch Balabanov in zijn focus op Russische gangsters en op de achteloze manier waarop die zich ontdoen van hun tegenstanders. Balabanovs zwarte humor past perfect bij het absurdisme van het land, of dat nu om de vroege jaren tachtig gaat als in Cargo 200, of om de vroege jaren negentig, als het land ‘bevrijd’ is. Balabanov gebruikt het houtvuur als metafoor voor verdwijnende tradities, maar ook als brenger van warmte en leven. Als er in de film iemand omgelegd moet worden of andere actie nodig is draait de regisseur er niet om heen en duikt er direct in, om vervolgens weer veel tijd uit te trekken voor personages die van A naar B moeten, waarbij hij hun wandelingen voorziet van een folkloristische en zich opdringende soundtrack. Zo speelt hij met het ritme van de film, wat de aandacht afleidt van het schematische script en de kunstmatige dialogen. A Stoker voelt als een gehaaste film. De regisseur haalt een voldoende, maar er had meer in gezeten als hij er wat meer tijd voor had uitgetrokken. (Erik Kersten)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Zoeken naar richting

Headshots – Tiger Awards Competition
Lawrence Tooley • Duitsland/Oostenrijk, 2010

Marianne (Loretta Pflaum) is een studiofotografe die haar werk serieus neemt maar van haar priveleven nogal een puinhoop maakt. Als tijdens een shoot een van de modellen flauwvalt is ze vooral bezig na te denken over de mogelijkheden van het overblijvende model. Maar langzamerhand sluipt er een herbezinning bij haar binnen. Waar is ze eigenlijk mee bezig? Ze pakt de straatfotografie weer op en zoekt ondertussen naar een oplossing op de vraag met wie ze verder wil in het leven en of het kind dat in haar groeit gewenst is.

Op het eerste gezicht lijkt dit een overzichtelijk scenario, maar Lawrence Tooley wil het zijn publiek niet makkelijk maken. Het leven biedt weinig antwoorden en veel vragen.Tooley zorgt ervoor dat Headshots dat ook doet. De geliefden van Marianne worden met naam aangeduid, maar tegelijk laat Tooley twijfel bestaan over de aard van de relatie en of de belevenissen die ze met hen deelt wel echt gebeurd zijn. In een gefragmenteerde montage en met terugkerende beelden weeft hij een web waarin ze de weg kwijt is, maar waarin ze tegelijkertijd levenskracht uitstraalt. Tooley schreef het script samen met actrice Loretta Pflaum en daardoor is Marianne een gelaagd personage geworden dat lijkt te spreken voor veel jonge vrouwen in een grote stad als Berlijn. De onbegrensde mogelijkheden waarover ze beschikken en de onzekerheid die daarmee gepaard gaat vinden in Headshots een filmische equivalent. Een film die je in verwondering achterlaat. (Erik Kersten)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Trekkende wintergasten

The Painting Sellers – Spectrum Shorts
Juho Kuosmanen • Finland, 2010

Een jongen, zijn stiefvader en een vrouw trekken door een besneeuwd Finland om schilderijen, niemendalletjes van landschappen, te verkopen. Tijdens deze kille tocht groeien de jongen en de vrouw naar elkaar toe. Die vriendschap zal uiteindelijk bepalend zijn voor de keuzes die ze maken.

The Painting Sellers is de eerste lange speelfilm van de Finse regisseur Juho Kuosmanen. Hij maakt gebruik van lange shots, die doen denken aan de stijl van de Dardennes. Zo zit de schokkerige camera dicht op de huid van de jongen, zijn gezicht verborgen in de capuchon van zijn hoodie. De tocht van het trio is troosteloos. Het gebrek aan geld en het overleven zijn een constante factor in de film. Het begin is het sterkst, waarin het trio met droge Finse humor gevolgd wordt in hun pogingen de schilderijen te verkopen. Dan richt Kuosmanen zich op de vrouw en de jongen, die ondanks hun verschillen een band aangaan. Die vriendschap komt door de spaarzame dialogen en afstandelijke manier van filmen niet goed uit de verf. Het plotse einde moet verrassen, maar voelt gekunsteld aan. Wisselvallig debuut, dat met de thema’s vervreemding en leegheid niets nieuws onder de zon biedt. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Leven in vrijheid

Fleurs du mal – Bright Future
David Dusa • Frankrijk, 2010

De jonge Rachid, alias Gecko, is free runner. De camera volgt hem al dansend en springend van zijn appartement, door de straten van Parijs tot het hotel waar hij als portier werkt. Daar ontmoet hij Anahita. Zij is afkomstig uit Iran en is voor onbepaalde tijd in de stad. Gecko fungeert als haar gids en al snel worden ze verliefd op elkaar. In Iran is de situatie penibel: rellen worden onderdrukt en Anahita vreest voor het leven van haar vrienden. Via haar laptop en telefoon zoekt ze obsessief contact met hen en volgt nauwgezet de ontwikkelingen via YouTube. Hoewel ze vrij is in Parijs, kan ze zich niet losmaken van Iran. Gaandeweg ontstaat er een verwijdering tussen haar en de levenslustige en vrije Gecko.

Fleurs du Mal is een actuele film, volop gebruikmakend van de beeldtaal van de social media. De berichten die Anahita via Facebook en Twitter plaatst doorzeven met grote letters het beeld, terwijl de gruizige, met mobieltjes opgenomen YouTube filmpjes de gevaarlijke situatie in Iran tonen: van een verkeersopstopping tot een man die door het gezag in elkaar gerost wordt. De filmpjes vormen een groot contrast met het leven in Parijs, dat in heldere kleuren gevat wordt. In Fleurs du Mal speelt regisseur Dusa met het tempo; de beelden van de dansende Gecko zijn energiek en prikkelend, afgewisseld met een camera die dicht op de huid van zijn hoofdrolspelers zit. De ontluikende liefde heeft wat weg van Linklater’s Before Sunrise (1995), ware het niet dat Gecko en Anahita een verschil in vrijheid beleven. De een kan zelf richting aan zijn leven geven, terwijl de ander gebonden is aan het regime in haar land. Een bijzonder, confronterend en eigentijds debuut. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Ondoorgrondelijke mediterrane odyssee

Film socialisme – Spectrum
Jean-Luc Godard • Frankrijk/Zwitserland, 2010

Op een cruiseschip dat rond de Middellandse Zee, de bakermat van de Europese cultuur, verschillende havens aandoet, filmt de überauteurfilmer Jean-Luc Godard verschillende personages en figuren. Hij poogt een manier te vinden om verschillende ideeën, beelden en uitspraken de revue te laten passeren die betrekking hebben op het recente verleden en de huidige staat van Europa. Bepaalde passagiers staan symbool voor de gruwelen van de vorige eeuw. Een historische voetnoot die Godard gebruikt is het verhaal van de goudreserves van de Spaanse republikeinen die na de Spaanse burgeroorlog op mysterieuze wijze terecht kwamen bij Hitler en Stalin. Dit vormt maar een terzijde, naast de vele andere verwijzingen die Godard hanteert.

Aan het begin van de film is een stortvloed aan namen te lezen die Godard als inspiratie heeft gebruikt voor zijn script en die onder andere filosofen als Husserl en Heidegger bevat, maar ook joodse intellectuelen als Walter Benjamin en Simone Weil. Halverwege wordt het cruiseschip verruild voor een segment dat zich afspeelt in Frankrijk, waar een garagehouder en zijn gezin worden gevolgd. In het laatste deel van de film keert Godard weer terug naar de boottocht, maar gebruikt dan een methode die doet denken aan zijn Histoire(s) du cinema, waar hij bestaande beelden hanteert die door een suggestieve montage betekenis krijgen. Zoals je kunt verwachten van Godard bevat de film veel provocerende oneliners en is de lijn vaak moeilijk te volgen. Dit zal voor de meeste kijkers frustrerend zijn en vooral het middelste segment van de film voelt onnodig aan. Toch weet de film ook veel vragen op te roepen en je te wijzen op de tragische geschiedenis van Europa. Een verleden dat tegelijk de basis vormt voor de onzekere toekomst van het continent. Jean-Luc Godard kondigde aan dat Film socialisme zijn laatste film zou zijn. De toon van de film voelt inderdaad aan als een afscheid van een beschaving die zijn houdbaarheidsdatum heeft overschreden, met maar enkele lichtpuntjes die troost kunnen bieden. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Uit de vuilnisbak van de geschiedenis

marxism today (prologue) – Spectrum Shorts
Phil Collins • Duitsland, 2010

Het leven in de voormalige DDR is al het onderwerp geweest van verschillende films, zoals het nostalgische Goodbye Lenin! en het kritische Das Leben der Anderen. De Britse kunstenaar Phil Collins plaatst met zijn korte documentaire marxism today (prologue) een boeiende voetnoot bij deze periode. In de film komen verschillende vrouwen aan het woord die in de DDR Economie studeerden en zo in contact kwamen met marxistische theorieën die na de val van de muur opeens als verouderd werden gezien. Collins verweeft de verhalen en ervaringen van de vrouwen op effectieve wijze met foto’s en oude filmbeelden uit die tijd.

Een van de vrouwen is gedesillusioneerd geraakt door de nieuwe materiële en kapitalistische waarden die na de val van de muur dominant werden. Een ander heeft zich goed kunnen aanpassen aan het nieuwe systeem, maar ziet haar tijd aan de universiteit nog steeds als waardevol. De film is een uniek document over het voormalige Oostblok dat te vergelijken is met Andrei Ujica’s The Autobiography of Nicolae Ceausescu, maar meer ingaat op de levens van gewone mensen. De film biedt daarnaast een revisionistische kijk op het regime en de vergankelijkheid van de ideologieën die de levens van de vrouwen hebben beïnvloed. Collins lijkt met de film te suggereren dat ondanks het instorten van het totalitaire regime in Oost-Duitsland de marxistische ideeën nog een rol kunnen spelen in een postcommunistische wereld. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR