Discussie blijft uit bij Volkert en Mohammed

Het toneelstuk Volkert van der G. & Mohammed B. gaat uit van een interessant gegeven. In september 2005 verbleven deze twee mannen tegelijk in het Huis van Bewaring in Scheveningen. Wat als Volkert en Mohammed elkaar zouden ontmoeten? Samen in een cel werden gezet? Toneelschrijver Ger Beukenkamp raakte geïntrigeerd door dit idee en schreef er een anderhalf uur durende dialoog over.

Politieke klapper

Met Volkert en Mohammed sluit regisseur Johan Doesburg bij Het Nationale Toneel een gevarieerd theaterseizoen af met klassiekers als Phèdre en de Oresteia als hoogtepunten. Met dit zwaar actuele toneelstuk zou hij er met een politieke klapper uit kunnen gaan. Dat vuurwerk blijft helaas uit. Een politiek statement wordt er niet gemaakt, het gaat vooral over Volkert en Mohammed zelf. Hun (waan)ideeën, hun belevingswereld. En wat blijkt: ze zijn eigenlijk helemaal niet zo interessant.

Heilige oorlog

Het decor is simpel gehouden. Toneelzaal Kniertje in de Scheveningse haven is een kale hal en dat is zo gebleven. Twee houten tafeltjes en twee krukjes staan er, met daarachter twee schermen waar live beelden van de twee acteurs op worden geprojecteerd.

Mohammed is van begin tot eind een stoïcijnse, berekenende man, overtuigd dat iedere gebeurtenis een schakel is in de heilige oorlog die Allah aanstuurt. Volkert lijkt wat geïnteresseerder in zijn nieuwe celgenoot en belangrijker: hij heeft eindelijk een toehoorder voor zijn obsessieve ideeën. Dat die Mohammed zelf ook de nodige ideologieën op na houdt, zorgt ervoor dat ze hun daden met elkaar gaan vergelijken. Ze hebben over elkaar gelezen in de krant en blijken eigenlijk toch wel nieuwsgierig naar de ander. Waarom hebben ze het gedaan?

Overtuigend

De persmap brengt een keur aan teksten en quotes die over de twee moordenaars gemaakt zijn en staat bol van hoogdravende woorden als terrorisme, utopie, hersenloze massaconsumptie, anti-globalisme en universeel. Het belooft een stevige discussie op te leveren.

De voorstelling begint goed, maar gaandeweg verliest het stuk steeds meer aan kracht. Het ligt niet aan de acteurs. Pieter van der Sman (Volkert) en Khaldoun Alexander Elmecky (Mohammed) zetten goede vertolkingen neer en kunnen prima met de teksten uit de voeten. Het ligt ook niet aan de regie. Johan Doesburg heeft de interactie tussen de twee mannen mooi vormgegeven en de lichaamstaal van de twee mannen is overtuigend. Ook wordt de volle ruimte die het Kniertje biedt benut, wat overigens het idee van een cel weer een beetje teniet doet.

Jihad-oneliners

Het ligt aan de tekst. Er wordt geen politiek statement gemaakt, geen nieuwe inzichten geboden, geen kritiek geuit op welke maatschappelijke ontwikkeling dan ook. Sterker nog, Fortuyn en Van Gogh worden nooit bij name genoemd: er wordt gepraat over ‘de kale man’ en ‘de dikke man’. De onderwerpen springen in de dialoog steeds meer van de hak op de tak en de jihad-oneliners van Mohammed beginnen op den duur een beetje vervelend te worden en verliezen steeds meer aan inhoud.

Bovendien lijkt Beukenkamp op een gegeven moment tegen het probleem aan te lopen van een pakkend slot. Het gesprek tussen Volkert en Mohammed kabbelt voort, zonder veel dynamiek, zonder beweging en zeker zonder duidelijke lijn. Het toewerken naar een climax is daardoor moeilijk, en Beukenkamp slaat een nogal gekunstelde weg in om er met een ‘bang’ uit te gaan.

De discussie die de persmap deed beloven, is uitgebleven. Sterker nog, in de tram naar Den Haag zat ik aan heel veel dingen te denken, maar niet aan Volkert en Mohammed. Zeker voor een politiek en actueel onderwerp als dit, is geen indruk achter laten waarschijnlijk nog erger dan een slechte indruk.

Volkert van der G. en Mohammed B. is nog tot en met 25 augustus 2006 te zien. Klik hier voor een meer uitgebreide speellijst.