Vurige wens
Hoe zien gebouwen eruit in een land dat verwoest is? Wit. In het werk van Lida Abdul (1973) veranderen verwoeste gebouwen in Afghanistan in witte sculpturen, als vreemde grillige figuren in een groen landschap. In de tentoonstelling Petition for another world in het Museum voor Moderne Kunst Arnhem is dit en ander werk van de uit Afghanistan afkomstige kunstenares te zien.
De tentoonstelling bestaat voor het overgrote deel uit een weerslag van Abduls performances in foto’s en video’s. Eén van deze performances is het eerder genoemde White House (2005). Abdul ging na de verwoestingen van het Amerikaanse leger een aantal jaren geleden terug naar Afghanistan. Tussen de ruïnes, staande op een verwoeste tempel zien we een vrouw gekleed in een zwarte kaftan of jurk noest in de weer met een kwast. Klauterend over de ruïne verft ze alle hopen steen en stukken muur, die nog half rechtop staan, wit. Eerst zijn het enkele vegen op de grijzige stenen, maar gedurende de film verdwijnen alle resten van het verwoeste huis onder de witte verf.
Tree (2004) |
Doordat Abdul de gebouwen wit verft, is de verwoesting niet meer zichtbaar. Het verwoeste gebouw is bedekt met verf waardoor de suggestie wordt gewekt dat het er niet meer is. Niet alleen het gebouw verdwijnt hierdoor, maar ook de verwoesting wordt zo bedekt. Enerzijds worden de gebouwen hierdoor geneutraliseerd, maar anderzijds, zoals Abdul zelf aangeeft, ontstaan hierdoor sculpturen. Het worden stille getuigen en bewijzen van de verwoestingen. De verwoestingen zijn zelfs nog nadrukkelijker aanwezig, omdat het wit zo fel afsteekt tegen de groene dalen en de roodbruine bergen.
Schrobben
Ook in een video uit de serie Black and White (2000-2001) spelen de thema’s verwoesting en vernietiging een belangrijke rol. In de jaren zeventig viel de Sovjet Unie Afghanistan binnen. Tijdens de onderdrukking werd door de Sovjet Unie een groot aantal boeken verboden en vernietigd. In een indrukwekkende performance zien we Abdul de boeken net zo lang in het water schrobben en weken totdat de letters verdwenen zijn. Wat overblijft is een baal papier zonder letters. Die leegte genereert een nieuwe betekenis. Door de afwezigheid van letters en dus van een stem worden ook de personen die de boeken lazen het zwijgen opgelegd, zoals toendertijd ook gebeurde met de Afghaanse bevolking.
Videostill (2004) |
Altijd op reis
Afghanistan bleek niet de beste plek om te wonen en als kunstenaar te werken. Abdul vertrok daarom eind jaren negentig naar Amerika om een vervolgopleiding aan de kunstacademie te doen. Op dit moment werkt en woont ze afwisselend in Amerika en Kabul. In haar werk is een soort verscheurdheid en onrust zichtbaar en voelbaar. Misschien komt dit door haar vele reizen of door het ontbreken van een thuis, want huizen spelen in meerdere performances een rol. Zo sleept Abdul in een van haar video’s een houten huis door de straten van een vervallen wijk in Los Angeles. Ze is onderweg met dat kartonnen huis, dat alleen uit een paar muurtjes bestaat. Het huis biedt geen bescherming en Abdul blijft ronddolen en dwalen door de stad.
Videostill (2004) |
De titel van de tentoonstelling is echter hoopvol. Petition for another world verwijst naar een citaat van Abdul, waarin ze zegt dat voor haar het maken van kunst altijd een petitie voor een andere wereld is, dat kunst een manier of mogelijkheid biedt om de wereld anders te bekijken. Dat ‘gedroomde’ gevoel weerklinkt in haar werk, maar het is niet het enige wat haar werk aantrekkelijk maakt. Haar werk maakt vooral veel indruk door de vurigheid waarmee Abdul haar performances doet of in sommige films juist door de totale lijdzaamheid. Mede door het gebruik van heel ‘alledaagse’ of huiselijke bezigheden in haar werk, zoals witten en schoonmaken, is haar beeldtaal bijzonder krachtig. Na het zien van deze tentoonstelling wens je dat je al een andere wereld hebt bedacht.