De digitale alarmklok

How Not To Be Seen. A Fucking Didactic Educational .Mov File, 2013, courtesy of Wilfried Lentz, Rotterdam

In het retrospectief (Nog geen lente) van Hito Steyerl (1966, München) in het Van Abbemuseum neemt de bezoeker een kijkje achter de pixels. Steyerl laat de bezoeker op humoristische wijze zien hoe de digitale wereld ons steeds verder inhaalt. De felle discussies die ze met haar werk hierover voert zijn voor veel kunstenaars van grote invloed.

Alles is digitaal
How Not to Be Seen: A Fucking Didactic Educational .MOV File (2013) is een video opgenomen bij een resolutietester in Amerika. Tussen de witte strepen in de woestijn wordt stap voor stap gedemonstreerd hoe onzichtbaar te blijven op de radar. Steyerl zelf zit als een anonieme instructrice voor een green screen. Ze is onzichtbaar door onderdeel van de instructie te zijn. Enkele van de gegeven instructies zijn serieus, zoals de tip om te vermommen of te camoufleren, maar de meeste aanwijzingen zijn even  absurd als het ‘krimpen tot één pixel’ of ‘van het scherm af lopen’. De digitale wereld is een set waar wij allen in spelen. Niemand kan eraan ontsnappen.

Liquidity Inc., 2014, courtesy of Wilfried Lentz, Rotterdam

In een ander project, Liquidity Inc. (2014), is een collage van videobeelden te zien. De beelden lijken willekeurig gekozen te zijn en doen denken aan websites als YouTube en Tumblr. Alle beelden laten andere betekenissen van het begrip vloeibaarheid zien. Economische dynamiek is even ‘liquid’ als de kalmte van een yoga-oefening. Steyerl laat hier niet alleen zien dat het internet veel symbolische betekenissen naast elkaar kan hebben, ze toont op wrange wijze aan dat de wereld flexibel moet reageren om niet overdonderd te raken door de snelheid waarmee de invloed van het internet toeneemt.

Shunga, 2014, courtesy of Wilfried Lentz, Rotterdam

Beelden zonder uitleg
Hoewel alle werken in de tentoonstelling de wereldwijde digitalisering als uitgangspunt hebben, zijn de werken zeer verschillend van thema. In How Not to Be Seen: A Fucking Didactic Educational .MOV File behandelde ze de vraag of digitale afbeeldingen nog wel plat zijn, terwijl Liquidity Inc. taalkundige problemen behandelt. Weer een ander thema is er te vinden in Shunga (2014). Hier laat Steyerl oud-Japanse pornoprenten zien. De naam van deze prenten (Shunga) betekent letterlijk ‘afbeelding van de lente’. Door allerlei definities van lente door de broncode van de digitale ‘beelden van de lente’ te typen, ontstaan er afbeeldingen van miscommunicatie. Deze computerfouten laten meer over aan de interpretatie van de bezoeker dan hun originelen.

Guards, 2012, courtesy of Wilfried Lentz, Rotterdam

In de tentoonstelling stelt Steyerl kritische vragen aan de digitaliserende wereld, met de bedoeling om bezoekers bewust te maken van de snelheid waarmee de wereld afhankelijk wordt van het internet. De antwoorden ontvangt ze op spottende wijze. Ondanks de verrassende en pakkende beelden die dit oplevert, is het is lastig voor de bezoekers die oprecht gechoqueerd zijn en serieuze antwoorden verwachten. Voor deze bezoekers komt Steyerl’s achtergrond als essayist goed van pas. De teksten vormen een mooie aanvulling op de indrukwekkende werken. De tentoonstelling is absoluut essentieel voor bezoekers die hun kennis over de huidige betekenis van afbeeldingen up to date willen houden.