It’s all about the money

Miljoenenbedrijf

In dit boek heet de desbetreffende fraudeur niet Madoff maar Jonathan Alkaitis. Hij leidt een miljoenenbedrijf in New York en runt een hotel waar hij de beeldschone, dertig jaar jongere Vincent (in dit geval een meisjesnaam) tegen het lijf loopt. De twee krijgen een relatie waarin beiden van elkaar profiteren: zij van zijn geld, hij van haar schoonheid en naïviteit.

Ook is er Paul, de broer van Vincent. De twee hebben een moeizame relatie, en wanneer Vincent uit zijn leven verdwijnt pakt Paul, na jaren aan drugs verslaafd te zijn geweest, zijn kans schoon en gebruikt Vincents achtergelaten videotapes ongevraagd om er kunst van te maken. Hier weet hij een goede naam in de kunstwereld mee op te bouwen.

Medeplichtig, en dan?

Een select groepje medewerkers dat voor Alkaitis werkt, weet van de fraude af. Hoe ga je om met het besef dat je medeplichtig bent aan zo’n grootschalige fraude? En welke gevoelens gaan er door je heen als het systeem op springen staat: neem je je verantwoordelijkheid of ren je ervoor weg? Raak je in totale paniek of laat je alles koelbloedig gebeuren, omdat je wist dat deze dag er uiteindelijk een keer zou komen? Alle mogelijke emoties komen in Het glazen hotel voorbij.

Maar voor wie denkt dat Alkaitis zich ook maar een beetje schuldig voelt voor wat hij zijn medewerkers en miljoenen andere mensen aandoet, komt bedrogen uit. Keer op keer wijt hij zijn daden aan naïef gedrag van anderen, of aan de omstandigheden. Hij heeft immers zijn eerste vrouw,  waarmee hij getrouwd was voor zijn relatie met Vincent begon, verloren en wist niet wat hij met zichzelf aan moest:

‘Je kunt weten dat je schuldig bent aan een enorm misdrijf, dat je gigantische sommen geld hebt gestolen van vele mensen en dat dat sommigen van hen aan de bedelstaf heeft gebracht en anderen tot zelfmoord heeft gedreven, dat alles kun je weten terwijl je toch het gevoel hebt dat je onrechtvaardig behandeld wordt als het vonnis wordt uitgesproken.’

Uit dit citaat blijkt de slachtofferrol die Alkaitis heeft aangenomen: hij ziet zichzelf niet als dader, maar als slachtoffer van de omstandigheden. Dit is een van de interessantste thema’s die in dit boek behandeld worden: hoe ga je als dader en medeplichtige om met het feit dat je schuldig bent aan strafbare feiten? Hierin schuilt de kracht van Mandel: de psychologie achter een groot thema wordt van verschillende kanten belicht.

Wat doet het (niet) hebben van geld met je?

Naast de psychologie van de dader is er in de roman aandacht voor de rol die geld speelt in het leven van de personages. Niet alleen de gedachten en gevoelens van Alkaitis, maar ook die van Vincent, haar broer Paul en de medewerkers van Alkaitis’ bedrijf worden uit de doeken gedaan. Mandel laat hierdoor goed zien dat mensen niet altijd reageren op de manier die je van tevoren zou verwachten. Een kat in het nauw maakt rare sprongen.

Wat doet het bijvoorbeeld met je als je als jong, mooi meisje een rijke vent tegen het lijf loopt die je letterlijk gouden bergen belooft, maar waarvan je weet dat hij je op andere vlakken nooit gelukkig zal kunnen maken? Vincent gedraagt zich naar de buitenwereld als een koel type dat blij is met haar luizenleventje, maar uit haar gedachtewereld kun je opmaken dat dit niet de hele waarheid is.

Gepingpong

Dat mensen verschillend reageren op dezelfde actie of gebeurtenis is een ding, dit geloofwaardig neer kunnen zetten is iets heel anders. Hier slaagt Mandel ten dele in; het lukt haar om verschillende visies aan te bieden door haar personages andere emoties te laten ervaren, maar door het continue gepingpong van gedachten, personages en gebeurtenissen, schiet het boek mijns inziens zijn doel, namelijk de complexe psychologie tonen van zowel de daders als de slachtoffers van gigantische fraude, voorbij. Doordat er steeds heen en weer geschakeld wordt, leest het erg chaotisch en kom je voor je gevoel nergens echt lekker in het verhaal.

Spanningsveld gedachtewereld en ‘echte’ wereld

Ook het wisselen van de ‘echte’ wereld naar het ‘contraleven’, wat alle personages doen als ze zich in gedachten in een soort fantasiewereld wanen waarin alles anders verloopt dan in het echte leven, komt op mij wat gekunsteld over. De dromerige, fantasierijke streams of consciousness clashen mijns inziens met de nuchtere, vaak harde kijk van de personages. Dit had een mooie aanvulling kunnen zijn door hier meer aandacht aan te besteden, waardoor je als lezer echt gaat inzien dat er altijd meerdere kanten zitten aan een verhaal en gevoelens niet altijd stroken met de handelingen van de personages. Ik denk dat Mandel hier de plank misslaat door er te vluchtig overheen te gaan. Niettemin snijdt Mandel een interessant thema aan dat veel mensen zal aanspreken.