Te veel, te kort en te vroeg

De films die te zien zijn op Rietveld TV werden gemaakt tussen 1970 en 2010, en worden op deze dvd ingeleid door de betreffende kunstenaars die kort iets vertellen over het werk. Qua technieken en media is de selectie breed. Van experimentele films tot aan animatie en registraties van performances en installaties. Over het algemeen zijn het korte films die vaak niet langer duren dan drie minuten.

Kwalitatief gezien is de selectie helaas niet zo sterk. Je kunt je afvragen of dat te maken heeft met de keuze uit werk dat is gemaakt aan het begin van een artistieke carrière. Kunstenaars hebben in hun academietijd nog de vrijheid om zich te verliezen in zichzelf en om zo een persoonlijke stijl en visie te ontwikkelen. Het is per definitie een experimentele periode waarin gezocht wordt naar een passende beeldtaal, inhoud en vorm. In deze incubatietijd van de creatieve geest is er nog geen plaats voor het publiek. Veel van de werken hebben daarom nog iets ontoegankelijks of halfbakken.

Vroege fascinaties

In bepaalde gevallen tonen de films vroege fascinaties die de leidraad worden van een oeuvre. Zo toont het filmpje Auto op dak van Joost Conijn, waar hij rondrijdt in een zelfgemaakt voertuig, dat hij altijd al geïnteresseerd is geweest in machines als logische verlengstukken van de mens. Dit element kwam later in zijn werk terug toen hij zich waagde aan het maken van een eenvoudig vliegtuig en een houten auto. Dit alles met het excentrieke enthousiasme van een zonderlinge uitvinder. De film De Bloeiende Betuwe van Pepé Smit, waarin zij verschillende rollen vervult in een nepfamiliefilmpje, doet denken aan het werk van fotografe Cindy Sherman. Smit zou zich in haar latere fotowerk ook bezighouden met de wijze waarop je jezelf verschillend kan portretteren gebaseerd op een beeldtaal die weer is afgeleid van rolpatronen en clichés.

Boeiend als tijdsbeeld zijn PKP TV en DEPT Beaming Marathon Experience. PKP TV ademt de sfeer uit van de DIY punk ethos van het Amsterdam in begin jaren tachtig. PKP TV was een piratenzender van Rogier van der Ploeg, Peter Klaskorst en Maarten van der Ploeg. Gekke filmpjes werden vertoond samen met unieke concertregistraties, gefilmd in Paradiso, en ongewone reportages. Op de dvd is een heel korte montage te zien van wat fragmenten, waaronder een zweterig optreden van The Cramps. Het is maar het topje van de ijsberg van ongetwijfeld interessanter materiaal dat zeker de moeite waard is om in zijn geheel uit te brengen.

DEPT was een collectief dat in de jaren negentig op de academie experimenteerde met snelle montages van pakkende beelden, gesampled uit populaire media en begeleid met dance en hiphopbeats. In de korte intro geven de leden van de groep aan dat het toen niet gezien werd als een artistiek product. Wat opvalt is dat DEPT de voorbode zou vormen van de nonstop beeldinflatie die je nu terugziet in elke disco en op elk festival. Wat ooit eens fris, rauw en snel was, is nu gemeengoed geworden.

Kwalitatief te mager

Het is wel jammer dat bovenstaande voorbeelden te kort zijn en hun kracht vooral dragen door hun context, die maar kort in de intro wordt geschetst. Echte pareltjes die op zichzelf staan zijn er niet echt. Subtiel is wel Constant Dullaarts Garbage. Een korte film gemaakt als reactie op zijn baan bij een reinigingsbedrijf in Amsterdam, die werkt als rebelse epifanie die uit het alledaagse opdoemt. Het merendeel is echter te kort en kwalitatief te mager om op zichzelf te staan, waardoor je je afvraagt waarom de samenstellers niet hebben gekozen voor een kleinere maar betere selectie, voorzien van langere interviews en meer achtergrondinformatie.

Bepaalde films voegen weinig nieuws toe. Zo zijn de door Bruce Nauman en Richard Serra geïnspireerde filmpjes waar de kunstenaar zich kwetsbaar opstelt door zich systematisch door klei (Clay Sculpture van Tim Scheidegger) of door uien (Onions Attack! Jennifer in defense van Jennifer Tee) te laten bekogelen bijzonder flauw. De angst om te weinig op de dvd te zetten blijkt ook uit de toevoeging van films van de Nola Hatterman academie in Suriname. Technisch en thematisch gezien zijn dit de slechtste films en ze hebben het niveau van CKV-opdrachten gemaakt door middelbare scholieren.

De samenstellers hebben de keuze breed willen houden door voor werken te kiezen in verschillende media. Het probleem is echter dat het moeilijk is om een installatie, een serie foto’s of affiches interessant te maken voor de kijker. Op de dvd is gekozen voor een simpele montage van beelden begeleid met muziek, maar dit is een vrij magere manier van presenteren.

Vrijblijvend
Het is ongetwijfeld zo dat de Rietveldacademie veel te bieden heeft, maar deze selectie is te slordig samengesteld en bevat te weinig extra’s om te boeien of de context te verdiepen. Het is allemaal zo voorbij zonder dat je echt geraakt wordt. Het geheel blijft daardoor bijzonder vrijblijvend.