Bloody Sunday

Over de aftiteling laat U2 in een live-concert het nummer Sunday, Bloody Sunday horen. Het nummer is afkomstig van het album War uit 1983, waarmee U2 wilde protesteren tegen alle strijd die plaatsvond in de wereld. De strijd, die het nummer beschreef, kwam alleen wel heel dicht bij de Ierse groep.

Hooligans en de Britten

Bloody Sunday, de film, beschrijft de “bloederige zondag”, op 30 januari 1972, waarmee de Irish Republican Army (IRA) een grote vinger in de pap zou krijgen in de Ierse strijd tegen de Britse overheersing. Terwijl de Irish Civil Rights Association – een vredige organisatie tegen Britse internering – een rustige mars door het centrum van Derry wil leiden, steekt het Britse leger daar een stokje voor, en verbiedt de mars. Ivan Cooper, leider van de groep, besluit de mars langs het centrum te leiden, maar hier gaat het mis. Een aantal hooligans zien het als hun taak om de Britten weg te jagen door ze met stenen te bekogelen. Er wordt in de chaos geschoten: twee Ieren laten het leven. De woede laait hoog op: terwijl de Ierse hooligans “Brits Out!” scanderen op de barricades, worden ze een voor een door de Britten neergehaald met scherp geschut. In totaal worden 13 ongewapende (!) Ieren doodgeschoten en 14 raken gewond (van de 14 overlijdt er later nog een aan zijn verwondingen). De film sluit af met een boodschap van Cooper aan het adres van de Britten: “this is the day you have killed the Irish Civil Rights Association, and given life to the IRA.” Het feit dat deze bloederige zondag nooit gevolgen heeft gehad voor de Britse soldaten die destijds omhoog gehouden stenen aanzagen voor vuurwapens, is nog steeds niet te geloven, en zal door deze film altijd herinnerd worden.

Adrenaline

Bloody Sunday, de tweede film van regisseur Paul Greengrass (regiedebuut: The Theory of Flight uit 1998), is moeilijk in alle opzichten. De fatale zondag in 1972 is een moeilijk onderwerp, dat weten we allemaal. Om dan de film het labeltje “de waarheid” mee te geven, is nog veel moeilijker. Deze Brits/Ierse film is opgenomen met in de hand gehouden camera’s in Derry samen met de plaatselijke bewoners, die een grote zeggenschap hadden over het uiteindelijke resultaat. Ook de Britten mochten hun zegje doen. Waar het verhaal totaal in het voordeel van de Ieren verteld had kunnen worden, blijft de film onpartijdig. Een van vele schokkerige scenes op de barricades laat zien hoe de provocatie van de hooligans (toepasselijk “provo’s” genoemd door Cooper) de Britten tot waanzin drijft. In hun “enthousiasme” zien ze overal vijanden, daar waar geen duidelijke vijand te identificeren is. Op de vraag of een Britse soldaat het doelwit ziet, antwoordt de onzekere, door adrenaline opgefokte, soldaat: “No, I don’t see a target, sir!”. Waarom schiet hij dan toch gericht op de provo’s op de barricades?

Eerste schot

Het eerste schot wordt niet gefilmd. Was het een van de mannen van de toen nog redelijk onbetekenende IRA of was het een Britse paratrooper, die het eerste schot loste? Wat duidelijk uit de film naar voren komt, is dat het eerste schot irrelevant is. Het eerste schot werd gevolgd door andere schoten, en dat leidde tot deze dramatische afloop van een mars, die zo vredig begon vanuit Free Derry.

Beeld

Een moeilijk maar prachtig gefilmd relaas, zo zou ik Bloody Sunday willen omschrijven. Het is een film die zeker met enig opletten gekeken moet worden, waarbij de verschrikkingen van die dag nog dagen door het hoofd kunnen spoken. Deze film is een ware wake-up call, om weer even herinnerd te worden aan het feit dat er nog genoeg mis is in de wereld, en dat we zeker kunnen leren van het verleden. Het deels meemaken – al is het dan via de media – van een dertig jaar oude zinloze strijd tussen Ieren en Britten, waaraan de gebeurtenissen in deze film ten grondslag liggen, moet voldoende reden zijn om deze film te gaan zien.