Innocence

Innocence valt tussen een sprookje en een symbolische schets over de aard van kinderlijke en vrouwelijke onschuld. De film speelt zich af op een internaat in de bossen, waar meisjes aankomen in doodskisten, om vervolgens te worden gesorteerd op leeftijd. Ze krijgen dans- en biologieles en worden bezocht door een oude dame die bepaalde meisje selecteert op hun uiterlijk. Er zijn geen jongens of mannen, maar er wordt wel voorzichtig over ze gesproken. De meisje wisselen hun lessen af met spelletjes, waarna ze weer een gedisciplineerde houding aannemen.

Hun positie en achtergrond blijven gedurende de hele film onduidelijk. Het achterliggende systeem bestaande uit verschillende stadia waar de meisje compleet ondergeschikt aan zijn heeft iets duisters, maar het is een associatie die de toeschouwer niet geheel kan plaatsen. De film volgt dit proces vanuit twee perspectieven. Een nieuw meisje (Iris) komt net aan en is de jongste in de groep. Bianca is een ouder meisje en mag uiteindelijk weggaan. Daarnaast zijn er twee meisjes die besluiten om te vluchten, maar hun uiteindelijke lot is onduidelijk.

Gestileerde onschuld

Hadzihalilovics beelden hebben een esthetische spanning die voornamelijk wordt gecreëerd door verschillende associaties die subtiel worden opgeroepen, zonder dat ze duidelijk zijn. De shots lijken in hun gestileerde clair-obscur esthetiek en hun wat ouderwetse situering op de schilderijen van de Franse schilder Balthus. Verder is er een link te leggen met de foto’s van Anthony Goicolea die eenzelfde soort effect nastreven.

Filmisch gezien zijn er gelijkenissen met Picnic at Hanging Rock (Peter Weir, 1975) en The Virgin Suicides (Sofia Coppola, 1999). Daarnaast is Hadzihalilovics voorkeur voor krachtige beelden vergelijkbaar met de korte filmpjes die deel uitmaken van Small Deaths (Lynne Ramsay 1996), waarbij kinderlijke onschuld en een volwassen realiteit puur vanuit het visuele werden behandeld.

In alle bovenstaande gevallen voert het geheimzinnige wel de overhand boven de structuur en helderheid van een duidelijke plot. De films bieden de kijker een mate van mysterieuze esthetisering tegenover een verborgen spanning die gesuggereerd wordt door het transformatieproces van meisje naar vrouw. In dat geval is het de vraag in hoeverre een stilistische maniertje tekenen vertoont van fetisjering.

Kokette rituelen

In Innocence lijkt Hadzihalilovic zich bewust te zijn van die problematiek. In een scène waar Bianca moet dansen in een vreemd en schimmig theater wordt duidelijk hoe haar onschuldige dans gezien kan worden als object van voyeurisme. Bianca wordt uiteindelijk beloond door applaus en met een roos die op het podium wordt gegooid. Ondanks het feit dat we niet zien wie zich in het publiek bevinden, lijkt het duidelijk dat het publiek bestaat uit mannen. Bianca verlaat het podium in een emotie die tussen blijdschap en onzekerheid inzit, alsof ze niet helemaal gevleid is van de aandacht die ze krijgt.

Hadzihalilovics methode verraadt daarmee de dubbelzinnige relatie die wij met de term ‘onschuld’ hebben, maar de vraag blijft in hoeverre zijzelf flirt met de beladenheid zonder iets te willen zeggen. Enerzijds lijken Hadzihalilovics geconstrueerde rituelen in het domein tussen meisje en vrouw een kritiek te zijn. De meisjes kunnen gezien worden als slachtoffers van een bepaalde rol en een positie die ze van bovenaf wordt opgelegd. De reacties van de meisjes op bepaalde gebeurtenissen geven aan dat ze in staat zijn om na te denken over hun positie.

Maar de regisseur lijkt de situatie van de meisjes ook niet per definitie te zien als slecht. De film geeft de moeilijkheid aan om puur op te groeien in een wereld die gebonden is aan regels die buiten jezelf liggen. Een mate van tucht en discipline bieden nog een structuur, maar het lijken ook lege rituelen die meisjes voorbereiden voor een beperkte positie als vrouw. De relaties en spanningen tussen onschuld en institutie, tussen regels en puurheid blijven daarmee onopgelost. Uiteindelijk is het misschien interessant om te bedenken dat Innocence anders zou zijn als de film zich zou afspelen op een jongensinternaat. Daarmee wordt duidelijk dat de onschuld die Hadzilhalilovic op het oog heeft in sterke mate is gebonden aan de verschillen tussen de geslachten en de manier waarop die gevisualiseerd worden.