Heilstaat op eigen erf

Dogtooth draait om een gezin dat in totale afzondering leeft. De moeder, de volwassen zoon en de dochters komen nooit buiten de omheining die hun villa van de buitenwereld scheidt. In het huis gelden bizarre regels en worden de machtsverhoudingen bepaald door nare spelletjes. De enige die de deur uitgaat is de pater familias. Om te werken, of om een meisje voor zijn zoon te halen. De titel van de film verwijst naar een van de belangrijkste wetten die de vader zijn kinderen heeft opgelegd: het huis mag verlaten worden als één van de hoektanden vanzelf uitvalt. Autorijden is toegestaan als hij opnieuw aangroeit. Nooit dus.

Familiebanden

Regisseur Lanthimos, die het op jonge leeftijd zonder ouders moest stellen, is gefascineerd door familiebanden. Zijn tweede speelfilm laat naar eigen zeggen een sterk uitvergrote versie zien van het typisch Griekse gezin, waarin kinderen nog lang afhankelijk gehouden worden van hun ouders. Maar daarnaast is het een sociologische, haast politieke studie naar de rol die autoriteit en groepsdwang spelen. Het gezin wordt geregeerd door competitie en angst. Buiten de poorten ligt de dood elk moment op de loer, stelt de vader. Een jong katje, een van de weinige wezens die het gezin te zien krijgt, wordt omschreven als een moordlustig wezen. En nadat het met een heggenschaar is neergesabeld, wordt het beestje binnengehaald als een trofee.

Het acteerwerk is ingetogen. Er broeit van alles, maar over de motieven van de gezinsleden laat Lanthimos de kijker in het ongewisse. Geen van de personages wekt sympathie op. Dat vergt geduld, maar de gestileerde composities en intrigerende rituelen roepen genoeg vragen op om bij de les te blijven. Het leidt afwisselend tot walging en fascinatie, zonder dat de film cynisch wordt.

Boterbloem

Lanthimos probeert het gesjoemel met betekenis tot running gag te verheffen. Per abuis opgevangen woorden krijgen van de ouders een andere lading. Een zombie wordt een boterbloem. Dus als zoonlief op handen en knieën door de tuin kruipt, roept hij verheugd naar zijn moeder dat hij een zombie heeft gevonden. Dit soort grapjes komen gemaakt over en het is jammer dat de regisseur denkt dat zijn ingenieuze film het nodig heeft. Tegelijkertijd is het de herhaling die ervoor zorgt dat Dogtooth een enorme impact heeft. Langzaam daalt het besef in dat de strakke regie en de zuinigheid waarmee de ouders hun kinderen van informatie voorzien, niet kunnen voorkomen dat bepaalde behoeften de kop op steken. Seksuele ontladingen, plotselinge woedeaanvallen en diepgewortelde prestatiedrang kunnen door het dwangmatige regime onvoldoende gekanaliseerd worden. Hoezeer iedereen ook zijn best doet om de droom van de perfecte minisamenleving te realiseren, je voelt dat de bom eens moet barsten.

Het ongemak dat de film veroorzaakt, vermindert op den duur. Lanthimos slaagt erin de kijker te laten wennen aan zijn absurde, beklemmende gezinssituatie. Een lovenswaardige prestatie, hoewel het op het eerste gezicht tot verveling lijkt te leiden. Maar als de aftiteling je teruggeeft aan de gewone wereld komt de klap des te harder aan.