Bluegrass als soundtrack voor een bitter leven

Vier jaar geleden bezocht regisseur Felix van Groeningen (De helaasheid der dingen, Dagen zonder lief) het toneelstuk The Broken Circle Breakdown featuring the Cover-Ups of Alabama. De titel was te lang en het stuk te complex voor het witte doek, maar na jaren worstelen met de invalshoek slaagde Van Groeningen er toch in het te verfilmen. Het resultaat is een verbluffend drama dat keer op keer aankomt als een mokerslag.

Didier, een cowboy, Amerikaliefhebber en bespeler van de banjo in een bluegrassband, loopt langs de tattooshop van Elise. Didier wil helemaal geen tatoeage (‘Waarom zou u zoiets op uw lijf zetten?’), maar wordt op slag verliefd op Elise, wiens lichaam onder de tatoeages zit. Typerend voor de impulsieve, emotionele Elise is dat ze in opwellingen heel wat tatoeages heeft laten zetten, onder andere de namen van haar (toenmalige) geliefden. En als die relatie dan niet blijkt te werken dient de naam te worden verwijderd. Niet met laseren, maar simpelweg door er een andere tatoeage overheen te zetten.

Maybelle

Na een hilarische huwelijksceremonie en okerkleurig getinte seksscènes in een pick-uptruck, arriveert liefdesbaby Maybelle (Nell Catrysse). Een gelukkige periode volgt, totdat Maybelle (vernoemd naar bluegrasslegende Maybelle Carter) leukemie krijgt op zesjarige leeftijd. De opzettelijk geromantiseerde sprookjeswereld van Elise en Didier stort langzaam in. Maybelle ligt langdurig in het ziekenhuis, ondergaat chemotherapieën en het is maar de vraag of Kapitein Chemo en zijn beenmergvechtertjes, aldus de dokter, de kankertjes zullen overwinnen.

Het klinkt wat hard, maar Maybelle’s ziekte is bijzaak. The Broken Circle Breakdown laat vooral zien wat dergelijke gebeurtenissen met ouders en hun relatie kunnen doen. Is het daadwerkelijk een sprookjeshuwelijk? Passen Didier en Elise eigenlijk wel bij elkaar? In essentie is de film vooral een bittere relatietest. De film wordt niet chronologisch verteld, waardoor het scherpe contrast tussen het geleefde sprookje en de hedendaagse realiteit prachtig zichtbaar is.

Omdat Didier en Elise twee zeer uitgesproken persoonlijkheden zijn die de kijker weten te raken met dialoog, muziek en lichaamstaal, kost het hen geen enkele moeite om het publiek mee te sleuren in hun persoonlijke ellende. Johan Heldenbergh (hij schreef het toneelstuk en had daarin ook de hoofdrol) en Veerle Baetens (afgestudeerd aan het conservatorium, maar daarna de theater- en filmkant opgegaan) spelen de sterren van de hemel. Veerle Baetens doet denken aan Charlize Theron in haar donkere rollen. Ook Baetens is in staat binnen een rol zowel betoverend en aantrekkelijk als depressief te zijn, met een kille, doffe blik. Door de voelbare pijn van Didier en Elise en het aangrijpende verhaal is het een flinke opgave het bij deze film droog te houden.

Bluegrass

Een speciale rol is weggelegd voor de muziek. Van Groeningen en producent Dirk Impens hebben de hulp van muzikant Bjorn Eriksson ingeschakeld. Onder zijn leiding speelt de speciaal voor deze film opgerichte bluegrassband tijdens elke scène toepasselijke muziek. Het klassieke bluegrass-instrumentarium (banjo, gitaar, mandoline, contrabas en viool) creëert meestal vrolijke klanken, maar tijdens de meer dramatische scènes klinken de treurige tonen van de slidegitaar en trage vibratoklanken van de viool. Niet vaak zie je in films dat muziek zo’n extra dimensie toevoegt, mede omdat de cast (Veerle Baetens zingt, Johan Heldenbergh leerde banjo, gitaar en mandoline spelen) vaak zelf de muzikale omlijsting van hun eigen misère verzorgt.

De cirkel lijkt op een gegeven moment rond te zijn. Gebroken weliswaar, maar rond. Een scène met een vijfstemmig nummer, tevens de openingsscène, komt na een tijdje weer voorbij en zou bij veel regisseurs het conventionele einde van de film zijn. Maar dan komt de ‘breakdown‘, act twee, de teloorgang, het ontroerende slotakkoord. Didier snapt zijn ooit zo begrijpelijke wereld niet meer en begint steeds meer antireligieuze tirades af te steken en gaat zolang door dat je als kijker haast plaatsvervangende schaamte voelt. Elise brengt met haar verbitterde, levenloze blik een countryliedje ten gehore dat muzikaal en tekstueel door merg en been gaat. Voor muzikanten en theaterliefhebbers is The Broken Circle Breakdown een must-see, maar ook menig ander zal dit overweldigende, realistische drama waarderen.