Film / Films

Verlangen naar de Nieuwe Wereld

recensie: Nuovomondo

‘Had u tussen 1933 en 1945 banden met het nazi-regime?’ Ja/nee. Selectie aan de poort heeft een wrange bijsmaak als je tegenwoordig naar Amerika gaat – deze vraag moet je serieus beantwoorden voor je binnenkomt. Maar het is niets vergeleken met wat immigranten een eeuw geleden moesten doorstaan. De immigratieprocedure op Ellis Island, een eiland voor de kust van Manhattan, leek nog het meest op een veekeuring, compleet met een medische controle in zes seconden en een rudimentaire intelligentietest. Door armoede, hoop en, wie weet, avontuur gedreven Europeanen waren slechts voorwaardelijk welkom in een tijd dat New York dagelijks duizenden nieuwkomers verwerkte.

Het verlangen naar de Nieuwe Wereld wordt op poëtische wijze verbeeld in Nuovomondo. Siciliaan Salvatore Mancuso (Vincenzo Amato) is lekker gemaakt met foto’s van manshoge olijven en een boom waar geld aan groeit – een fantasie-element dat vaker terugkeert en de onbevattelijkheid en spanning van de Great Unknown passend illustreert. Hij besluit, met zijn twee zoons en zijn moeder, de oversteek te wagen. Nog voor het schip de haven uitvaart maakt hij bovendien kennis met de roodharige Lucy (Charlotte Gainsbourg), een zonderling baken van Engelse beschaving, die desalniettemin en om onduidelijke redenen ook naar Amerika wil.

~

Het schip verlaat Europa met emigranten uit alle windstreken, samengeperst in benauwde en ongetwijfeld nogal onwelriekende ruimtes benedendeks. De film zoomt afwisselend in op Salvatore, of zijn moeder, of Lucy; dan weer zoomt de camera uit om lange schragentafels te laten zien, of rijen smalle stapelbedden waarin vrouwen met allerhande doeken enige privacy improviseren.

Een onzichtbaar paradijs

Eenmaal aangekomen blijft het paradijs verborgen, achter dikke mist of de blinde muren van Ellis Island. Zelfs Liberty herself, icoon van het land waar alles mogelijk is, komt niet in beeld. Maar het cleane, zakelijke Ellis Island is al als een andere wereld: de tegenstelling met het primitieve, morsige Siciliaanse platteland is immens en overweldigend. De massaliteit van Ellis Island levert de nodige stress op, maar dat dimt de opwinding nauwelijks. Ontroerend is de scène waarin alle zojuist aangekomen vrouwen in de meest uiteenlopende klederdracht, op hun mooist en vol trots, door de gangen van de aankomstkazerne zwieren. Absurd is vervolgens de uithuwelijking van de verse import aan Amerikanen van wie ze hoogstens een foto hebben gezien. Dit gebeurde overigens echt; ongetrouwde jonge vrouwen mochten niet zonder aanstaande aan wal gaan.

~

Nuovomondo staat bol van symboliek en verwijst, niet in de laatste plaats, naar het huidige grensbeleid van de VS – zie boven. De film wordt echter nergens grimmig; bovendien blijft de Nieuwe Wereld een droombeeld, van buitenaardse groenten en een zee van melk. Op dat verlangen drijft Nuovomondo en dat is ruim voldoende.