Waarom zo serieus?

De overweldigende openingsscène, snoeiharde achtervolgingen door de tunnels en straten van Gotham City, een nieuwe Batsuit met nog ingenieuzere toepassingen, wervelende helikoptershots en een gigantische truck die als een ballerina over de kop door de lucht suist. The Dark Knight, Christopher Nolans tweede Batmanverfilming, is letterlijk een overdonderende ervaring. Dat is niet alleen te danken aan de actie en weergaloze productie. De nieuwe Batman steekt boven zijn genre uit vanwege het ensemble van goede acteurs en de mild-intrigerende kwesties die de film opwerpt. Het blijft Hollywoodspektakel, maar dit is Hollywood op zijn best.

The Dark Knight gaat verder waar Batman Begins eindigde: Wayne Manor brandde tot de grond af en jeugdliefde Rachel Dawes gaf Bruce Wayne alias Batman de bons, althans zolang hij een dubbelleven leidt. Wayne heeft inmiddels met butler Alfred een gigantisch penthouse betrokken midden in Gotham City. En Dawes gaat nu met de nieuwe officier van justitie, Harvey Dent. Batman, de strijdvaardige Dent en de integere hoofdinspecteur van de politie Jim Gordon vormen een driemanschap om de maffia in de stad aan te pakken. Dat lijkt goed te gaan, totdat de Joker ten tonele verschijnt.

‘Criminelen zijn niet gecompliceerd,’ zegt Bruce Wayne (Christian Bale) nadat je al een reeks stereotiepe maffiosi voorbij hebt zien komen. Maar dat blijkt (uiteraard) een misvatting. De Joker is een uiterst onberekenbare tegenstander: hij levert geen strijd om macht en geld, maar ondermijnt deze juist. De overeenkomst met het hedendaagse terrorisme, ook zo’n onzichtbare vijand, kan niet toevallig zijn.

Gotham City is het decor van Jokers spel, de bewoners zijn slechts pionnen. Hij wil niets anders dan chaos creëren, wanorde scheppen, totale anarchie veroorzaken. Om vervolgens toe te kijken hoe zijn slachtoffers hun principes opzij zetten en onmogelijke keuzes moeten maken. The Dark Knight is zijn feestje en Heath Ledgers personificatie van de Joker is fenomenaal. Hij is lichtvoetig en duister tegelijk, eng, vermakelijk en ongrijpbaar.

Houdbaarheid

De strijd tegen de Joker roept de vraag op hoe houdbaar het heldendom is, en voor de toeschouwer hoe leuk een held eigenlijk kan zijn. Batman is nogal een moraalridder, die weliswaar buiten de wet opereert, maar wel zo zijn principes heeft. Erg sprankelend is hij noch Bruce Wayne nou niet. De Joker steelt daarentegen de show. ‘Waarom zo serieus?’ klaagt hij over de angstige blikken om zich heen.

Toch is de scheidslijn tussen held en verguisde misdadiger in The Dark Knight niet zo helder. Niks geen simpel eind goed al goed in Gotham: de verjaagde criminelen laten een vacuüm achter dat weer nieuwe misdadigers aantrekt. Dat doet het niet best in de publieke opinie: voor je het weet valt de held van zijn voetstuk, het is net de echte wereld. En hoe lang is het überhaupt vol te houden? Batman heeft geen bovennatuurlijke gaven. Hij bestaat bij de gratie van zijn vertrouwelingen Alfred (Michael Caine) en uitvinder Lucius Fox (Morgan Freeman); zij hebben niet het eeuwige leven. Al ligt het er dik bovenop, dit dilemma geeft de heldenfilm een dramatische twist.

Batman ziet in Harvey Dent (Aaron Eckhart) zijn opvolger, iemand die er binnen de wet succesvol in slaagt de criminaliteit aan te pakken: een nieuwe held. Maar Dent, op het oog rechtsschapen, is niet helemaal te duiden. Geen overzichtelijk held-versus-slechterik(en)-verhaal dus, maar een driehoeksverhouding tussen Batman, de Joker en Dent. En de Joker heeft de touwtjes onbetwist in handen: hij tart Dent en Batman tot het uiterste. Net zolang totdat ook zij geconfronteerd worden met hun duistere kant. Wie wint?