Nolan laat niets heel van Batman

In deze finale van de trilogie wordt Gotham City op verbijsterende wijze afgebroken en gesloopt. Niets blijft gespaard. Alle remmen gaan los. Christopher Nolan had het zelf al aangekondigd: hij brengt een einde aan zijn Batmanreeks. Niemand mag er meer aanzitten. Naarmate het einde nadert, komt de vraag steeds meer op of dit goed gaat aflopen.

Het is geen geheim: Christopher Nolan is zeer gecharmeerd van de James-Bondfranchise. De openingsscène in The Dark Knight Rises is de beste sollicitatiebrief ooit. Wat een creativiteit, choreografie en spanningsopbouw. De slechteriken slopen met opzet het hele vliegtuig, in de lucht. En ze overleven het ook nog. Onvergetelijk. 164 minuten trekt Nolan er voor uit. Hij wil dat zijn films iets vertellen over deze tijd. Dat is hem gelukt. De kernramp in Fukushima, Occupy Wall Street, de kredietcrisis, de rellen in Londen. Het zit er allemaal in

Na een ingetogen middenstuk gaan in het laatste uur van de film alle remmen los. Op een sublieme mathematische wijze bulderen we op het eind af. Niets blijft gespaard. Tanks, kernbommen, straaljagers, vrouwen op levensgevaarlijke naaldhakken, verraders en bizarre plotwendingen. Alles is geoorloofd. De film raakt totaal uit balans. Maar dat geeft niet. Catwoman en Batman vechtend naast elkaar tegen de troepen van Bane. Dit wil je zien.

De overwinning heeft je zwak gemaakt
De film speelt zich acht jaar na The Dark Knight af. Batman heeft zich sindsdien niet meer laten zien in de straten van Gotham City. Bruce Wayne leeft als een kluizenaar, rouwend om de dood van zijn geliefde Rachel Dawes. Maar een storm komt opzetten, zoals de verleidelijke dief Selina Kyle (Anne Hathaway) in de oren van Wayne fluistert. League of Shadows, een minileger militanten, komt het karwei afmaken wat ze in Batman Begins niet lukte. Onder leiding van Bane (een onherkenbare Tom Hardy) moet Gotham City vernietigd worden. Aan goede oneliners geen gebrek. Waar de Joker in de vorige film er al quasi op los filosofeerde, neemt Bane dit stokje over. Joker moest het van zijn intelligentie hebben. Bane is één en al spier. Zonder moeite vermoordt hij de één na de ander met zijn blote handen.

Een duidelijk verzwakte Bruce Wayne kruipt opnieuw in het vleermuizenpak. Maar hoe lang kan hij dit volhouden, vraagt zijn butler Alfred (Michael Cain) hem? In de eerste confrontatie in het riool van Gotham City merkt ook Bane dat Batman niet de oude is. ‘Heeft de overwinning je zwak gemaakt?’ Cynisch verwijst Bane naar de ondergang van de Joker. Het is niet zijn spierkracht, maar de mentale conditie van de superheld die hem parten speelt. De tijd tikt, letterlijk. Batman moet zichzelf terugvinden om Gotham City te redden. Nolan maakt op alle mogelijke manieren duidelijk dat niets zeker is in deze film.

In het zonlicht
In Batman Begins (2005) ging het om de spirituele zoektocht van Bruce Wayne om zijn woede om te zetten naar kracht. The Dark Knight (2008) zoomde in op de dubbelzinnigheid als je geweld gebruikt om rechtvaardig te zijn. In The Dark Knight Rises moet Bruce Wayne zijn kracht en motivatie hervinden om het kwaad opnieuw te verslaan. Aan alles is te zien dat dit het slotstuk is. Waar de eerste film zich in de nacht afspeelt, vindt The Dark Knight Rises grotendeels overdag plaats in het zonlicht. Het duistere is weg. Maar de weg naar hoop en bevrijding is lang. In deze film gaat niets vanzelf goed. Nolan speelt met de regels van de actiefilm. Gedurfd, maar niet zo baanbrekend als in Inception, Memento of The Dark Knight.

Wat de The Dark Knight Rises ons leert is dat we in het duister de motieven vinden van de goeden en de slechten. Hoop is wat de twee onderscheidt en daartussen zit een groot grijs gebied. In The Dark Knight transformeerde goedzak Harvey Dent dankzij de Joker in een harteloze slechterik die het lot liet bepalen door een munt. Deze film biedt minder van deze  tragedische wendingen, maar we blijven dicht bij die dunne lijn zitten.

Niets voor niets wordt Selina Kyle (alias Catwoman) in The Dark Knight Rises opgevoerd. Zij balanceert als sluw karakter juist tussen goed en kwaad. Het ene moment helpt ze Batman, het andere moment verraadt ze hem. Ze is een dief, maar steelt alleen van de mensen die het kunnen missen. De hoop op een beter leven moet haar de goede kant optrekken.

Het is geen gemakkelijke zit. Zo kwetsbaar is Batman nog nooit geweest, al zat die kwetsbaarheid ook in de vorige films. Nolan diept eerdere thema’s uit en actualiseert ze. Zo zien we Cillian Murphy en Liam Neeson in een cameo langskomen. Er is weer een bestuurslid met een dubbele agenda die Wayne Enterprises wil overnemen en we doen de legendarische achtervolgingsscène uit The Dark Knight nog eens dunnetjes over. Helemaal niet erg. Als een filmmaker bereid is om Gotham City op deze spectaculaire wijze compleet te slopen, kan je alleen maar een diepe buiging maken. De laatste minuut biedt dan nog een overheerlijke toetje voor elke Batmanfanaat. Laat hij nou een deur open voor een deel vier?