Synecdoche, New York

Charlie Kaufman is een briljant scenarioschrijver, die eerder verantwoordelijk was voor Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Adaptation en Being John Malkovich. Van zijn debuutfilm als regisseur mag dus wat bijzonders verwacht worden. In dat opzicht stelt Synecdoche, New York niet teleur, want gewoontjes is de film allerminst.

Angstgedachten

Theaterregisseur Caden Cotard (Philip Seymour Hoffman) verliest zijn vrouw en zijn kind. Hij heeft vreselijke medische problemen en is ervan overtuigd dat hij binnenkort doodgaat. Dan ontvangt hij een prestigieuze theaterprijs. Met het geld wil hij een allesomvattend toneelstuk maken over het leven en de dood. Daarvoor gebruikt hij een gigantische loods, waarin hij een replica van New York laat bouwen. Eenmaal bezig besluit hij zijn eigen leven als leidraad voor het stuk te gebruiken. En dus moet er een acteur komen die hem speelt. Maar omdat het stuk allesomvattend is, moet die acteur ook regisseren. En dus is er ook een acteur nodig die de acteur speelt, die hem speelt, die door de acteur die hem speelt geregisseerd wordt…

Dergelijke Droste-effecten paste Kaufman ook toe in zijn eerdere films. Deze keer is zijn ambitie duidelijk groter: net als de regisseur in het verhaal wil hij met zijn film iets echts zeggen over het leven en de dood. Een veelheid aan thema’s en ideeën passeert de revue. In het eerste, minst interessante deel lijkt Kaufman er vooral op uit te zijn om zijn personage zoveel mogelijk rampspoed te bezorgen. Alle angstgedachten die een gemiddeld mens in hun greep kunnen houden, worden voor Cotard werkelijkheid. Of hij ook echt bloed plast, is in deze film niet zo relevant. Het feit dat zijn achternaam een verwijzing is naar de zeldzame ziekte van Cotard, waarbij de patiënt denkt dat zijn organen het één voor één begeven, is wat dat betreft een veeg teken.

Andere regisseur

Als Cotard eenmaal in de loods is aanbeland, gooit Kaufman alle registers open. Waar houdt het leven van Cotard op en begint het theaterspel? De set groeit explosief, het aantal acteurs ook. Door de hele film loopt een deprimerende draad, die tegen het einde door een dominee in het toneelstuk wordt samengevat: zoveel maakt het niet uit of jij jij bent, of iemand anders. We leven allemaal een fractie van een eeuwigheid en daarna gaan we roemloos ten onder.

Het is een geschikt thema voor de uitgezakte, somber ogende Hoffman. Hij is als altijd formidabel. Ook de actrices die de vrouwen in Cotards leven spelen, zijn zonder uitzondering sterk. De set ziet er goed uit, maar maakt onwillekeurig nieuwsgierig naar wat Spike Jonze of Michel Gondry, de visionaire regisseurs met wie Kaufman eerder werkte, ervan gemaakt zouden hebben.

Een andere regisseur was wellicht ook spaarzamer met het scenario omgesprongen. Het lijkt alsof Kaufman zelf erg onder de indruk is van zijn eigen genialiteit. Je kunt je niet aan de gedachte onttrekken dat er kennelijk niemand meer in zijn omgeving is die hem tegenspreekt. Daardoor is Synecdoche, New York geen meesterwerk geworden, maar een verzameling ingevingen, waarvan sommige sterk zijn en andere wellicht niet zo interessant als ze op papier misschien leken. Gelukkig behoort het einde tot de eerste categorie.