Waltz with Bashir

Tijdens het kijken van Waltz with Bashir dringt de vraag zich op of de film ook zo krachtig zou zijn geweest in de vorm van een normale documentaire, zonder de schitterende animatie die de film nu zo bijzonder maakt. Die vraag moet ontkennend worden beantwoord, maar dat doet niets af aan de kwaliteit van deze film, aangezien de vorm minstens zo belangrijk is als de inhoud.

De film opent erg sterk met een droomscene, waarin een man door de straten van een schemerige stad achterna wordt gezeten door een horde agressieve honden die voor niets anders oog hebben dan hun prooi. De man vertelt Ari Folman, de regisseur, dat deze nachtmerrie hem al dagen achtervolgt en te maken heeft met het conflict in Libanon in 1982, waarbij het Israëlische leger de andere kant op keek toen christelijke falangisten iets verderop een slachtpartij aanrichtten in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila en waar hij als soldaat bij betrokken was. Als Folman dit verhaal hoort, beseft hij dat de hele herinnering aan zijn bijdrage aan het conflict in Libanon uit zijn geheugen is gewist. Hij besluit op onderzoek uit te gaan en zijn verloren herinneringen weer boven water te halen.

Indruk

Die zoektocht vormt de kern van Waltz with Bashir en de film is dan ook te zien als een soort therapiesessie voor regisseur Folman, die in 1982 zelf soldaat was. Hij wilde door middel van deze documentaire achterhalen wat er precies is gebeurd in Libanon, wat zijn aandeel daarin is geweest en waarom deze herinneringen uit zijn geheugen zijn verdwenen. De film is echter veel meer dan een eenvoudige therapiesessie en een essay over de mysteries van het geheugen. Vooral door middel van de animatiestijl (videobeelden zijn frame voor frame overgetrokken) heeft Folman een nieuwe impuls gegeven aan een oud genre, de anti-oorlogsfilm. De animatie stelt Folman in staat de gruwelen van de burgeroorlog niet alleen met woorden te beschrijven, maar ook werkelijk te tonen aan zijn publiek. Scènes waarin Israëlische soldaten onder een groot portret van de Libanese president Bashir een kogelregen proberen te ontwijken en het leger in een boomgaard stuit op een Libanees jongetje met een bazooka maken veel meer indruk op beeld dan in de verhalen van betrokkenen.

Het gevaar van de therapiesessie die Waltz with Bashir bij vlagen is, schuilt in de vervreemding van de toeschouwer die weinig opheeft met de persoonlijke problemen van regisseur Folman. Het sterkst is Waltz with Bashir dan ook als de film zich slechts in beeld concentreert op de gruwelijke gevolgen van de oorlog. Vooral tijdens het slot, als het filter van de animatie even wegvalt en de wanhoop van de betrokkenen van de slachtpartij in de Palestijnse vluchtelingenkampen getoond wordt, komt de oorlog wel heel dichtbij. Dat beeld maakt meer indruk dan alle intellectuele bespiegelingen in de film en behoort tot de indrukwekkendste momenten van het afgelopen filmjaar.