De burgeroorlog was geen schertsvertoning
De Nederlandse burgeroorlog, het nieuwe boek van historicus Olaf van Nimwegen, gaat over een vergeten periode in de Nederlandse geschiedenis. Een boeiende documentatie.
Veel mensen kennen de periode tussen 1748 en 1815 als een weinig glorieuze tijd. De glorie van de zeventiende, ‘Gouden’ eeuw was weggeëbd, de vaderlandse economie zat in het slop en de politiek keek vooral naar binnen. Tegelijkertijd waren de ontwikkelingen van de negentiende eeuw nog ver weg. Deze periode kan ook, zoals ook in het nieuwe boek van Olaf van Nimwegen, gekenmerkt worden als de tijd van de Nederlandse burgeroorlog.
Erfstadhouderschap
In 1747 trad prins Willem IV van Oranje-Nassau aan als eerste erfstadhouder van de gehele republiek. Na zijn dood in 1751 vervulde zijn zoon Willem V deze functie tot de Franse inval in 1795. Al snel roerden tegenstanders van het erfstadhouderschap zich: zij verzetten zich tegen de toenemend monarchale manier waarop Willem V zijn rol invulde. De samenleving van de Republiek polariseerde: patriotten en prinsgezinden stonden elkaar naar het leven.
In 1787 kwam het tot gewelddadig treffen tussen de twee groepen. In De Nederlandse burgeroorlog wil Van Nimwegen het klungelige beeld – een ‘schertsvertoning’ zoals hij het zelf noemt – dat bestaat van deze burgeroorlog corrigeren. Hij richt zich daarbij vooral op de rol van het leger in de binnenlandse politiek. Van Nimwegen toont overtuigend aan dat in de zogenaamd suffe tweede helft van de achttiende eeuw veel bouwstenen van het moderne Nederland zijn gelegd.
Een eenzijdig beeld
Van Nimwegen schrijft aantrekkelijk en vlot. Gemakkelijk wisselt hij af tussen de hoofdpersonen van de conflicten in deze periode, beeldbepalende gebeurtenissen en de grote historische lijnen. De focus van De Nederlandse burgeroorlog ligt vooral op de militaire geschiedenis van de burgeroorlog. Dat is begrijpelijk, maar een aantal keer schiet Van Nimwegen hierin door: voor een algemene geschiedenis is de aandacht voor precieze bataljon-groottes niet zo relevant. Het is dan jammer dat andere verhalen en invalshoeken ontbreken in dit boek.
Meer dan een documentatie
De Nederlandse burgeroorlog is meer dan alleen een documentatie van een vergeten periode in de Nederlandse geschiedenis. Dit boek maakt inzichtelijk hoe maatschappijen door sociale rot langzaam uit elkaar drijven en politieke structuren onder het gewicht van de geschiedenis kunnen bezwijken. Het zou tot 1815 duren voordat Nederland weer vooruit keek.
