Wie is de debiel?

Hoofdpersoon van Ik ben omringd door debielen en ik voel me goed is David. Hij is arbo-consulent en wordt bij een reorganisatie slachtoffer van een massaontslag. Omdat zijn vriendin Mandy met psychische problemen kampt, durft hij haar niet te vertellen dat hij zonder werk zit. “Het lijkt alsof ik debiele Katrien ga vertellen dat ze gaat verhuizen en dat het konijn niet mee mag.” Dit is het begin van de ene leugen na de andere. David hangt tegen de buurman een smoesje op dat hij een ziekte heeft die er voor zorgt dat hij zich raar gedraagt. Een van de hoogtepunten van het boek is het moment dat hij tijdens een bezoek aan dezelfde buurman doet alsof hij een aanval krijgt:

Om niet op te vallen, sla ik met beide handen op tafel, om precies te zijn op de rand van de bakjes. Hop, daar gaan twee slierten knabbelgoed door de lucht. Ze springen tegen mijn broek en hemd aan en ik maak van de verwarring gebruik om zoveel mogelijk pinda’s in het kleed te trappen.

Om naar buiten toe de suggestie van een normale werkdag te wekken, huurt David een stacaravan waar hij tijdens werktijd naartoe gaat. Langzaamaan ontrafelt zich het net van leugens dat hij heeft gesponnen, maar steeds weet hij zich er zo uit te lullen dat hij Mandy, de buren en Mandy’s ordinaire oom, woonwagenkamper Sjarrel, een rad voor de ogen weet te draaien. Naar het eind van het boek toe krijgt David het echter steeds moeilijker, en vreest hij zelfs voor zijn leven.

Zielige sukkel

Het gevoel dat de hoofdpersoon bij je oproept, blijft het hele boek door ambivalent. David houdt zich tussen ‘de debielen’ staande met sarcasme. Je leest mee met zijn gedachten over zijn collega’s, familie en mensen die hij tegenkomt – en die zijn niet aardig, maar wel heel grappig. De meeste mensen zullen dergelijke gedachten ook wel eens hebben, maar David heeft ze in overdreven mate. Eigenlijk is hij in wezen erg ongelukkig met zijn leven. Hij probeert dat op te lossen met botte grapjes en het voor de gek houden van mensen, maar zelf is hij eigenlijk net zo’n zielige sukkel als de mensen die hij beschimpt. Zijn gedrag is in het begin grappig, maar roept op een gegeven moment vooral de vraag op waarom hij niets aan zijn situatie doet. Voor deze gedachte wordt geen bevredigend antwoord gegeven. En dat is hetgeen dat Ik ben omringd door debielen en ik voel me goed een interessant boek maakt, en dat het laat uitstijgen boven zijn eigen meligheid.

Bestseller

Stefan Nieuwenhuis is een meester in het vertellen van grappige situaties. Daar slaagde hij eerder al goed in in zijn undergroundtijdschrift Van Speijk, waarvan vorig jaar de bundeling Dan liever de lucht in verscheen, en in zijn bijdragen in het tijdschrift Zone 5300. Nieuwenhuis’ stijl doet denken aan die van Herman Brusselmans: een beetje absurdisme in een alledaagse setting. Er is ook een sterke link met de lulligheid in het werk van stadsgenoot Meindert Talma (hoewel die autobiografisch schrijft), en met de snelheid en zelfdestructie in Para van Jacob van Duijn. De compressie van waanzinnige situaties in Ik ben omringd door debielen en ik voel me goed is soms wat aan de hevige kant, wat behalve de geloofwaardigheid, ook de kracht van het verhaal niet altijd ten goede komt. Iets meer subtiliteit zal een volgend boek zeker goed doen. Nieuwenhuis bewijst met dit debuut wel dat hij meer kan dan een korte satire schrijven. Met zijn rake titel en meesterlijke situaties is Ik ben omringd door debielen en ik voel me goed in potentie een bestseller. En dat succes is dit werkje zeker gegund.