Film / Achtergrond
special: This Space Available

AFFR: Uitzichtloze reclame

.

Op het eerste gezicht is This Space Available een vrij eenzijdige documentaire over de negatieve kanten van buitenreclame. Ook nemen de makers erg veel hooi op de vork door een zeer uiteenlopende groep mensen aan het woord te laten. De boodschap is duidelijk: Billboard bedrijven zijn slecht. Ze trekken zich niets aan van gemeentelijke regels of de bewoners van een stad. Zo kan het in Los Angeles zomaar voorkomen dat je geen uitzicht meer hebt omdat een gigantisch reclamebord aan je gebouw hangt. De overheid kijkt echter de andere kant op, omdat de lobby sterk vertegenwoordigd is.

De docu laat ook de tegenreacties zien, zoals hoe mensen de straat opnieuw opeisen door middel van street art of ludieke acties tegen de visuele dominantie van buitenreclame. Dat er nog lichtpuntjes zijn blijkt uit São Paulo waar een bezorgde burgermeester ingreep en visuele vervuiling door reclame aan banden probeerde te leggen. Uiteindelijk vormen het maar druppeltjes op een hete plaat en experts voorspellen dat buitenreclame binnenkort zo arglistig wordt dat je er moeilijk van kan ontsnappen.

Film / Achtergrond
special: Modern Tide

Modernisme op Long Island

In Gorsts documentaire is aandacht voor de modernistische architectuur op Long Island, in de periode van de Grote Depressie tot eind jaren 70. Veel van de gebouwen zijn er echter niet meer en hebben plaats moeten maken voor grote suikerpaleizen.

Modern Tide toont een uniek inkijkje in de gebouwen die wel stand hebben gehouden. Huidige bewoners vertellen over de preservatie van de woningen, architecten vertellen over de ideeën achter het ontwerp.  Zo zijn veel van de gebouwen ontstaan vanuit een ideologie, namelijk het opvangen van de ontstane woningnood na de Tweede Wereldoorlog. De ontwerpen waren minimaal en er werden materialen gebruikt als plastic, rubber en metaal. Het doel? Zo economisch en efficiënt mogelijk bouwen, zodat het ook voor middenstanders mogelijk werd een woning te kopen.

~

De ontwerpen zijn anno nu nog steeds bijzonder en duidelijk geïnspireerd op Europese voorbeelden als Mies van der Rohe of Le Corbusier. Ook kwam er humor bij kijken, zoals in de eenvoudige, maar doordachte strandhuizen van Andrew Geller.

Tegenwoordig mag je in je handen knijpen als je een modernistische woning op Long Island bezit. Veel van de oorspronkelijke gebouwen hebben plaatsgemaakt voor foeilelijke villa’s. Groot, groter, grootst, moeten de huidige kopers gedacht hebben. De modernistische woningen die nog resteren zijn daardoor des te bijzonder. Niet allen hebben de tand des tijds doorstaan en dienen dus opnieuw gerestaureerd te worden.  Modern Tide kijkt met respect, maar ook met weemoed terug op een invloedrijke periode. Uitspraken als ‘mega mansions don’t want our little houses’ en ‘our failure to preserve is a tragedy’ zetten de kijker wel aan het denken. Gorsts film, hoewel in zijn opzet wat conventioneel, vormt dan ook een mooie bijdrage aan het modernistische erfgoed van Long Island.

Film / Achtergrond
special: Reaching for the Sky en The Competition

Battle of an Architect

.

Twee documentaires, Reaching for the Sky en The Competition, die op het AFFR draaiden geven een inkijkje in hoe architecten te werk gaan, maar ook hoe lastig het is om opdrachten binnen te slepen. 

De Nederlandse architecten Mark Hemel en Barbara Kuit worden gevolgd tijdens hun eerste grote opdracht. Samen hebben ze een TV-toren ontworpen in Guangzhou in China. Een prestige project en daarmee een unieke kans voor het duo om te laten zien wat ze in huis hebben.

~

Filmmakers Bert Oosterveld en Peter Franken volgen vooral Mark, die in Guangzhou zit, en de eerste keer dat hij zijn gebouw binnentreedt. Enerzijds trots, maar anderzijds kritisch op hoe het ontwerp er van binnen uitziet. Mark vertelt over hoe het proces tot stand kwam en hoe hij van jongs af aan al geïnspireerd was door architectuur.

De film komt wat chaotisch over, niet in het minst door Mark zelf, die vaak zinnen niet afmaakt en vooral bedenkelijk rondloopt. Zijn ontwerp is een succes, maar geeft ook te denken hoe verder. Mark onthult hoe Nederland een ramp is qua opdrachten en jezelf op de kaart zetten. Ook is hij het zat om steeds aan competities mee te doen, wat volgens hem maar een manipulatief wereldje is. In China ligt wat hem betreft de toekomst.

Dat zorgt wel voor enige wrijving met zijn vrouw, die zich af lijkt te vragen of haar man niet te snel gaat. Deels kritisch, deels met humor wordt vastgelegd hoe het leven van twee kleine architecten eventjes helemaal op zijn kop komt te staan. Toch mist er ook wat in de film: Barbara wordt nauwelijks in beeld gebracht, wat de TV-toren toch vooral het project van Mark maakt. Ook komt niet helemaal naar voren hoe Mark de samenwerking met de Chinese bedrijven en architecten ervaart. Helemaal blij lijkt hij niet te zijn met bepaalde aanpassingen of uitgewerkte ideeën, of voorstellen waartoe het gebouw kan dienen. Anderzijds geeft hij aan dat er in China veel mogelijk is en kansen te willen grijpen. Reaching for the Sky laat in ieder geval een man zien die grootse plannen heeft, maar duidelijk nog onwennig is in zijn plotse succes.

The Competition van Angel Borrego Cubero laat zien hoe diverse architecten hun best doen om een opdracht binnen te slepen, namelijk het ontwerp voor een nationaal museum in Andorra. Waar Mark in Reaching for the Sky nog maar net komt kijken, zijn bij The Competition de grote namen van dit moment betrokken. Gehry, Dominique Perrault, Hadid en Nouvel. Norman Foster zou aanvankelijk mee doen, maar bedankt voor de opdracht.  Het proces van de competitie wordt van begin af aan vastgelegd.

~

De chaos en stress worden versterkt door het filmen met een hand-held camera, wat de kijker lichtelijk zeeziek maakt. Het proces en de totstandkoming van het uiteindelijke ontwerp, maar ook de onzekerheid en manipulatie worden in deze film treffend in beeld gebracht. Vooral het bureau van Jean Nouvel, een ware dictator op zijn set, is stiekem een genoegen om naar te kijken. De medewerkers rennen de benen uit hun lijf en werken tot in de late uurtjes door, om vervolgens weer opnieuw te beginnen wanneer Nouvel de ontwerpen als onzin afdoet. 

In deze architectonische keuken is de kijker een voyeur. Een waarbij het schaamrood geleidelijk aan steeds meer naar boven kruipt. In plaats van een strakke regie overheerst chaos in de bureaus. De ontwerpen zijn belachelijk pretentieus, of juist weer veilig en nietszeggend. De presentatie is zelfs kneuterig te noemen. The Competition toont niet de spanning die bij een competitie hoort, maar een ijdelheid die overmeestert. Een verontrustend gegeven en een grote verkwisting van geld, gezien het project nooit uitgevoerd is. 

Film / Achtergrond
special: Fallen City

Emotionele brokstukken

.

In 2008 heeft een aardbeving de Chinese stad Beichuan geheel verwoest.  Het verhaal van drie overlevenden vormt de rode draad van Qi Zhao’s film Fallen City, waarbij zowel aandacht is voor de emotionele schade als de wederopbouw in het nieuwe Beichuan.

De in puin liggende oude stad is geen fijne aanblik om te zien. Woningen zijn verworden tot brokstukken, waar inwoners geïmproviseerde graven hebben gemaakt voor hun overleden dierbaren. Zo zien we een echtpaar dat nog regelmatig de gang maakt naar de oude ruïnestad om het graf van hun dochtertje te bezoeken.

~

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan de wederopbouw van de stad. Er ontstaan immense blokwoningen, ontdaan van iedere sfeer en warmte. De Chinese politiek lijkt het nieuwe Beichuan als een paradepaardje te zien. Een nieuwe kans voor overlevenden, een nieuwe manier van gelukkig zijn. Dat het merendeel van de inwoners getraumatiseerd is, lijkt met de snelle en nieuwe bouwplannen een vergeten zaak.

De beelden van het in puin liggende oude Beichuan zijn schokkend om te zien. Toch staan het grote verlies en verdriet dat de overlevenden met zich mee torsen wel erg centraal. Zo verwordt Qi Zhao’s film tot een soort emotioneel pamflet, waarmee hij aantoont hoe moeilijk het is om na een ramp weer een leven op te bouwen. Architectonisch is de film vooral interessant door het contrast tussen de brokstukken van de oude stad en het steriele en kale nieuwe Beichuan. Een echt kritische blik op de snelle en onpersoonlijke bouw en het proces hiervan ontbreekt echter, wat bij de kijker de vraag oproept waar de regisseur precies heen wil met zijn film.

Film / Achtergrond
special: Kleiburg, de laatste Bijlmerflat

Paradijs Bijlmer

.

De rechte en horizontale lijnen van de Bijlmerflats worden in de documentaire Kleiburg, de laatste Bijlmerflat, door een bewoner vergeleken met het pure werk van Mondriaan. Het is een vergelijking die niet veel mensen zouden maken omdat de Bijlmer synoniem staat voor criminaliteit, architectonische kilheid en het failliet van een bepaald idee van stedenbouw.

De documentaire Kleiburg, de laatste Bijlmerflat probeert een ander beeld te geven door bewoners en architecten aan het woord te laten over de laatste flat die er nog staat. Het ontwerp wordt in context geplaatst. De flats zouden de oplossing zijn voor de grote woningnood die Nederland toen teisterde. Mensen wilden meer ruimte en ontvluchtten de kleine en onhygiënische woningen in de binnenstad. De Bijlmer was de oplossing en had in zijn beginperiode nog iets utopisch. De woningen en flats waren ook goed ontworpen en architecten tonen oog voor detail en functionaliteit. Dat het mis ging wordt vooral toegeschreven aan de gemeente Amsterdam die zich in de jaren zeventig en tachtig niet bekommerde om het nieuwe stadsdeel. Er werd bezuinigd in publieke voorzieningen en toegankelijkheid. Met de komst van Surinamers en vervolgens andere migranten werd de Bijlmer een getto waar de gemeente vanaf wilde. Vervolgens werden veel flats gesloopt. Kleiburg is een interessante documentaire die laat zien hoe de perceptie op stedenbouw kan veranderen en dat veel factoren invloed hebben op het uiteindelijke succes van een ontwerp. Dat er nog hoop is voor de laatste Bijlmerflat blijkt uit een ambitieus renovatieproject dat van Kleiburg weer een flat wil maken die past bij de wensen van de eigentijdse huizenkoper.

 

Film / Achtergrond
special: Drop City

Drop out utopie

.

Trinidad Colorado, te midden van de bergen wordt Drop city gevestigd door idealisten die de stad ontvluchten en een nieuw leven willen opbouwen. Het kan allemaal in de jaren zestig en geïnspireerd door de revolutionaire ideeën van Buckminster Fuller worden er Geodesic Domes gebouwd.

~

De bewoners spreken er in Drop City openhartig over en daarmee wordt er een perfect tijdsbeeld gegeven van de sixties. De documentaire laat ook zien dat het zeker niet vanzelf ging. Er moest goed nagedacht worden over de bouw en hoe men zelfvoorzienend kon zijn. Daarnaast was de groep erg creatief, wat tot uiting kwam in films, performances en teksten. En dat er ook het nodige geslikt en gerookt werd blijkt wel uit de anekdotes die de leden met veel plezier delen, zoals iemand die ooit eens met een vrachtwagen langskwam waarin hij een LSD fabriek had verborgen. Drop city werd op gegeven moment een fenomeen en trok daarmee de aandacht van de media. De oorspronkelijke bewoners zien dat als het begin van het einde en in de interviews komen de groeiende spanningen naar boven. Ondanks het instorten van de commune blijven het idee en de idealen fascinerend en inspirerend. De droppers zochten naar een duurzame, functionele en simpele manier van leven. In een tijdperk waar wij ons steeds meer bewust moeten worden van onze leefomgeving biedt Drop City een mogelijke blauwdruk voor een oplossing.

Film / Achtergrond
special: The Gruen Effect

De Linkse winkelbouwer

.

Victor Gruen is de onwaarschijnlijke uitvinder van de shopping mall. Hij is een interessant figuur: een Oostenrijkse jood die aan kritische toneel deed en gezocht werd door de Gestapo. Een linkse idealist die dacht dat hij met zijn ontwerpen de maatschappij kon veranderen.

~

Hij vluchtte naar Amerika en wilde zijn geliefde Wenen introduceren in de Amerikaanse nieuwheid. Hij zocht naar een manier om publieke ruimte te creëren waar mensen elkaar konden ontmoeten en daardoor ook een meerwaarde voor een stad werd. The Gruen Effect toont wat gebouwen en complexen die hij heeft ontworpen en hoe Gruen en zijn vrouw invloedrijk waren in het nadenken over de inrichting van publieke ruimte. Zo introduceerde Gruen gespiegeld glas voor etalages zodat mensen zich meer een deel voelden van de winkelruimte. Maar helaas werden zijn ideeën de basis voor de sfeerloze en gestandaardiseerde shopping malls die overal gemeengoed zijn geworden. In de documentaire ligt de schuld van deze ontwikkeling bij het grote geld denken van de Amerikanen en de toenemende invloed van de auto bij het ontwerpen van winkelcentra en publieke ruimte.  Gruen zou zich daarom afkeren van zijn eigen uitvinding en verhuisde weer terug naar Oostenrijk. The Gruen Effect is een degelijke maar conventionele docu die je een goed beeld geeft van de man en zijn invloed. Daarnaast worden aan het einde nog wat doortastende vragen gesteld over de toekomst van de shopping mall.

Film / Achtergrond
special: Conversations in Milton Keynes

Geplaveid met goede bedoelingen

.

Conversations in Milton Keynes is een kurkdroge lowbudget essayfilm over de modernistische modelstad en zijn inwoners. De Belgische regisseur Ingo Baltes raakte ooit eens gestrand in de stad en ging doelloos wandelen op zoek naar het centrum wat er niet leek te zijn. 

~

Gefascineerd geraakt door de sfeer en architectuur van de stad ging hij terug om een filmportret te maken dat overkomt als een kruising tussen het werk van Patrick Keiller (Robinson in Space) en de Nederlandse documentairemaker Frans Bromet. Zo raakt hij in gesprek met stadsarchitect Derek Walker die het heeft over de toen revolutionaire ideeën die in de stad zijn geïmplementeerd. Hij heeft het ook over zijn toenmalige idealisme en hoe de werkelijkheid van Milton Keynes die inmiddels hebben ingehaald. Milton Keynes was een symbool voor de toekomst, maar de huidige situatie is natuurlijk anders. Het zal herkenbaar zijn voor iedereen die is opgegroeid in een Nederlandse groeikern zoals Zoetermeer, Spijkenisse of Almere. Een gigantische verzameling wijken zonder duidelijk centrum. Sfeerloos en leeg. Toch weet Baltes met humor en empathie te tonen hoe mensen leven in de stad. Of dat nou een alcoholist met overgewicht is die bij een winkelcentrum gaat zitten om nog onder de mensen te zijn. Of een man die achtergelaten winkelwagentjes ophaalt en zich met enige zelfspot een Trolley-olegist noemt. Ondanks de grauwe sfeer leeft de stad wel degelijk, maar misschien niet op de utopische wijze zoals de architecten voor ogen hadden. 

Film / Achtergrond
special: The Human Scale

Het wonder van de publieke ruimte

.

De Deense architect Jan Gehl wordt gezien als een invloedrijke denker over het nut en de inrichting van publieke ruimte. Dat er zo iemand nodig is blijkt wel uit de inleiding van de documentaire The Human Scale. Het tijdperk van de megasteden is voorbij en het is wachten op de gigasteden. Maar hoe behouden wij nog een hoge kwaliteit van leven in die enorme metropolen?

~

De documentaire toont de ontwikkelingen in stedenbouw van de afgelopen eeuw en stelt dat de auto de koning is geweest van veel van de moderne stadsontwerpen. De mens is ondergeschikt geraakt aan de functionele wensen van automobilisten. Gehl was een van de eerste architecten die zich bezighield met de rol en de wensen van voetgangers en fietsers in de publieke ruimte. In een mooie scene wordt het Piazza del Campo in Siena getoond, terwijl Gehl praat over het geheim en het magie van het plein. Voor iedereen die wel eens in Italië is geweest  zal dat gevoel herkenbaar zijn. Publieke ruimte kan het leefgenot van mensen beïnvloeden en zorgt dat een stad leeft. Vervolgens worden projecten getoond waarin Gehl zijn ideeën probeert te implementeren. Zo zijn er in New York meer voetgangersgebieden ontstaan die de stad een nieuwe impuls geven. Dat het moeilijk is om alle partijen zo ver te krijgen om veranderingen door te voeren blijkt ook uit de projecten die worden getoond waar Gehl en zijn bureau tegen obstakels aanlopen. De documentaire kan als eenzijdig worden gezien door Gehl en zijn bureau als redders van de stad te portretteren zonder enige kritische tegengeluiden. Daarentegen hoef je vaak maar naar buiten te kijken om te zien hoe slecht er met publieke ruimte wordt omgegaan. Het is daarom inspirerend om Gehl te horen over de sensuele kracht van pleinen en straten waar mensen bij elkaar komen en hun leven delen.

Muziek / Album

Vreemde combinatie

recensie: Doomriders - Grand Blood

Het is een uitstekend jaar voor het Amerikaanse Deathwish. Het label bracht al verschillende belangrijke releases op hardcore- en metalgebied uit. Ook Grand Blood van Doomriders pijnigt de oren op een goede manier.

~

Drijvende kracht achter Doomriders is Nate Newton, bassist van hardcoreband Converge, dat furore maakte met snoeiharde en ronduit hysterische hardcore. Newton promoveerde zichzelf met het oprichten van Doomriders tot frontman, wat op de eerste twee albums resulteerde in een geluid dat volkomen anders was dan men van Converge gewend was. Doomriders dreef veel meer op invloeden uit de heavy metal en stoner rock en was daarmee een stuk logger en zwaarder dan het snelle, paniekerige Converge.

Op het derde en nieuwste album krijgen hardcore en noise rock een prominentere plek. Zo schuift Doomriders met snellere kort-door-de-bocht nummers als ‘Bad Vibes’ en ‘Black Taxes’ weer iets meer in de richting van Converge. Maar als Newton de scepter zwaait, zijn heavy metal en stoner rock nooit ver weg. Het langzamere ‘New Pyramids’, ‘Death In Heat’ en ‘We Live In The Shadows’ zijn daar goede voorbeelden van.

De op het eerste gezicht vreemde combinatie van hardcore, heavy metal, stoner rock en noise rock is waarschijnlijk voor liefhebbers van een of meerdere van deze genres even wennen. Toch weet Doomriders de energie van hardcore en noise rock erg goed te laten samensmelten met het typisch donkere, slepende geluid van metal en stoner rock. Grand Blood klinkt daardoor fris en mag tot de sterkere releases van het jaar gerekend worden.