Nova Zembla

Het was een grootse onderneming: voor zes en een half miljoen verfilmde Reinout Oerlemans het waargebeurde verhaal van de derde ontdekkingstocht van Willem Barentsz, die via de noordroute China en Azië wilde bereiken. Barentsz en zijn bemanning komen niet verder dan Nova Zembla, maar worden legendarisch door de ontberingen die ze doorstaan. De film Nova Zembla probeert niet alleen geschiedenis te vertellen, maar ook te schrijven als eerste Nederlandse 3D film.

Enthousiasme in 3D

De reis van 1596 staat geprent in het collectieve geheugen van Nederlanders. Nova Zembla is een symbool van grootsheid van de Nederlandse zeevaardersmentaliteit en bovendien een verhaal dat nog niet eerder verfilmd is. Het enthousiasme van Oerlemans is zichtbaar: hij werpt zich als een jonge hond op het verhaal. Vanaf minuut 1 staan alle registers open. Omdat de productie op 3D draait, lijkt het of de sets meer aandacht hebben gekregen. Wide shots komen net even beter uit de verf dan in de gemiddelde Nederlandse film, zeker op zee. En net als Komt een vrouw bij de dokter is de film vol gesmeerd met muziek.

Het script is gebaseerd op de logboeken van Gerrit de Veer (Robert de Hoog). Hij komt als jong bemanningslid in dienst van ontdekkingsreiziger Willem Barentsz (Derek de Lint). Gerrit krijgt toestemming om mee te gaan van dominee, kaartenmaker en geldschieter van de reis Plancius (Jan Decleir). De dominee is blij dat Gerrit wegblijft bij zijn dochter, die in de donkere hoekjes van de kerk ligt te vozen. Barentsz, Gerrit en een bemanning van 13 man varen onder kapitein Van Heemskerck (Victor Reinier) in 1596 weg uit Amsterdam. Gerrit is de enige matroos die kan schrijven en wordt degene die het logboek van de reis schrijft, een manier om de grote ontdekkingsreis legendarisch te maken. Ze hebben een voorspoedige reis, tot ze na enkele maanden aankomen bij Nova Zembla. Daar zullen ze een barre lange winter moeten doorkomen.

Letterlijke interpretatie

Robert de Hoog kreeg voor zijn rol in zijn eerste film Skin nog een Emmy en Gouden Kalf voor beste acteur. Dat zal voor Nova Zembla zeker niet gebeuren. Het acteerwerk in de hele film blijft hangen in een nogal platte uitwisseling van dialogen. Oerlemans is te veel afgeleid geweest met camerawerk, sets en techniek, waardoor de acteurs een beetje verloren voor de camera staan. Beter acteerwerk had, zeker in de scènes in het Het Behouden Huys, de film veel kunnen helpen.

Toch is het script de ware boosdoener. Door een letterlijke interpretatie van De Veers boek wordt het verhaal netjes van begin tot eind verteld, en dat is de grootste zwakte van de film. Nova Zembla blijft vooral hangen in een geschiedenisles met een gebrek aan avontuur. De verfilming levert geen nieuwe inzichten of spannende verwikkelingen op. ‘We zijn vanuit het heden letterlijk in die oude jas gekropen om de kijker aan boord te brengen… alsof ze de mannen kunnen ruiken, ook al is het 400 jaar geleden’, aldus Oerlemans. Maar het contrast tussen het vastzitten in een ijskoud Behouden Huys en het vrij door de wereld varen moet je zelf invullen.

In de loop van de film komt de vraag op hoe interessant het verhaal van Nova Zembla eigenlijk is. Het is vooral de ellendige lange kou die de bemanning moet overwinnen, die Nova Zembla zo’n icoon in de Nederlandse geschiedenis maakt. Je vraagt je daarom af of het handig was om een 3D film te maken over een verhaal dat zich grotendeels in een donkere hut afspeelt. Bombastisch als de film is, hij kan de heroïsche ervaring van Barentsz en zijn bemanning niet geheel overbrengen. Dit is de reden waarom Nova Zembla wel heel sympathiek, is maar zelf geen geschiedenis zal worden.