Wijnberg op door hemzelf gebaande paden

Geheel verdiend, want Wijnberg heeft naast een vlotte pen ook een scherpe visie. Zijn grootste kracht is de toegankelijke manier waarop hij filosofie inzet om actuele kwesties inzichtelijk te maken. Met zijn derde boek, En mijn tafelheer is Plato, belooft Wijnberg wederom – zoals de ondertitel aangeeft – ‘een filosofische kijk op de actualiteit’ te geven. Maar weet Wijnberg nog steeds te verrassen met zijn filosofische blik of is zijn gave op een trucje gaan lijken?  

Tegengif voor DWDD?
In de inleiding van En mijn tafelheer is Plato licht Wijnberg toe waarom dit boek noodzakelijk was: in de huidige samenleving hebben de media het eerste en het hoogste woord. Wie in populaire programma’s zoals De Wereld Draait Door (DWDD) mag aanschuiven, bepaalt het publieke debat. Helaas is, zoals Wijnberg zelf als gast heeft ondervonden, de spreektijd in zulke actualiteitenprogramma’s zo kort dat het onmogelijk is een genuanceerd standpunt naar voren te brengen. Door in plaats van Jort Kelder en Marc-Marie Huijbregts Plato en Aristoteles uit te nodigen als tafelheren, wil Wijnberg zijn lezers een tegengif bieden, een kritische bril om naar de wereld te kijken.

Waar DWDD voor een groot gedeelte werkt op herkenning door steeds dezelfde talking heads als een gezellige familie aan tafel te vragen, is dat in Wijnbergs show niet veel anders. Het is niet zo dat steeds dezelfde filosofen en wetenschappers worden opgevoerd – Wijnberg weet een indrukwekkende variëteit aan thema’s te bespreken en laat verschillende stemmen horen die thema’s van een context voorzien. Nee, het probleem is dat we dit al eens eerder hebben gelezen, vaak letterlijk.

Hergebruikte columns
In de inleiding al herkent de nrc.next-lezer passages die eerder als column zijn verschenen. Dat zal in de rest van het boek niet minder worden. Dat Wijnberg eigen werk hergebruikt was minder erg geweest als in de inleiding of op de achterflap stond aangegeven dat het boek gebaseerd is op reeds gepubliceerde stukken. Onderschat hij het geheugen van nrc.next-lezers of de kracht van zijn eigen columns? Of is hij simpelweg vergeten zichzelf te noemen in de uitgebreide bibliografie achterin?

Mede doordat Wijnberg lustig put uit de rijke bron van zijn columns en artikelen doet het boek fragmentarisch aan. Het bestaat uit maar liefst tien delen, elk gewijd aan een fenomeen en een ‘-isme’, zoals ‘Geert Wilders & het populisme’, ‘Moslims & het multiculturalisme’ of ‘De media & het postmodernisme’. Elk deel bestaat uit een handvol korte hoofdstukken, die niet altijd direct met het overkoepelende thema te maken hebben. Zo gaan de hoofdstukjes in het deel ‘Moslims & het multiculturalisme’ over van alles – waarom publieke verontschuldigingen zo zeldzaam zijn en of seksuele behoeften cultureel bepaald zijn – behalve over moslims. Het lijkt alsof Wijnberg of zijn redacteur heeft geroepen ‘dit hebben we ook nog liggen, heeft dat niet in de verte iets met multiculturalisme te maken?’

Tussendoortje
Dat wil echter niet zeggen dat En mijn tafelheer is Plato zonder waarde is. Wijnberg toont zich belezen, scherpzinnig en humoristisch. De hoofdstukjes zijn weliswaar kort, maar langer dan een column, waardoor er ruimte is voor sterkere theoretische onderbouwingen. Allerlei interessante onderwerpen passeren de revue: via Chomsky en Smith bekritiseert Wijnberg het huidige kapitalisme, aan de hand van Bourdieu laat hij zien hoe statistieken misbruikt worden, en door terug te grijpen op de leer van de oorspronkelijke Griekse sceptici benadrukt hij het verschil tussen achterdocht en scepsis.

Of het nou achterdocht is of scepsis wat de lezer overvalt als hij weer een passage herkent, het is hoe dan ook jammer dat deze goede stukken slechts gedeeltelijk nieuw zijn. Jammer vooral gezien Wijnbergs ambitie om actualiteitenprogramma’s te overtreffen via filosofie. Nu kun je niet anders dan concluderen dat zelfs met Plato als tafelheer de presentator zichzelf gaat herhalen. En mijn tafelheer is Plato is voedzamer dan een week DWDD kijken, maar als uitgewerkte vorm van verzamelde columns en essays blijft het een tussendoortje.