IFFR 2008

DEEL 1 | DEEL 2 | DEEL 3 | DEEL 4 | DEEL 5: Shorts | DEEL 6 | DEEL 7

Inhoud: Cameron Jamie & The Melvins | Captain Ahab | En la ciudad de Sylvia | Fujian Blue | La graine et le mulet | Kenedi is Getting Married | Let the Right One in | Milky Way | Own Death | Sieben Tagen Sonntag & This World of Ours | Unfinished Stories

Noise en geweldsantropologie
Kranky Claus / BB / Spook House – Artist in Focus
Cameron Jamie • VS, 2000-2003

De experimentele films van Cameron Jamie, dit jaar ‘Artist in Focus’, zijn antropologische studies van moderne subculturen en extreem groepsgedrag. Hoogtepunt van het programma was daarbij de vertoning van drie films met livemuziek van de Amerikaanse cultband The Melvins. Voor het optreden in het Luxortheater werden de bezoekers al gewaarschuwd door affiches met de mededeling ‘extra loud performance‘, terwijl bezorgde vrijwilligers van de festivalorganisatie oordopjes uitdeelden. De geluidsbarrages waren dan ook erg hard en in hun agressieve monotonie vergelijkbaar met het geluid van overvliegende bommenwerpers. De muur van noise sloot goed aan bij Jamie’s films, die gingen over het ritualiseren van geweld. Kranky Klaus is zijn verslag van een gewelddadig ritueel in Oostenrijk, waarbij tijdens een feestdag jongens als bokken verkleed dorpen intrekken en mensen de stuipen op het lijf jagen. In de meest extreme gevallen zie je mensen die agressief getreiterd worden, als in een heftige ontgroening. Het vreemde contrast tussen acceptatie en weerzin bij de slachtoffers is het verrassendste element van de film.

De twee andere films doken in het onderbewuste van de Amerikaanse jeugdcultuur. In Spook House worden mensen gevolgd die gefascineerd zijn door horrorfilms. Die fascinatie uit zich in het creëren van spookhuizen waarin als monsters verklede personen figureren. BB geeft een beeld van jongeren die in de achtertuinen van suburbia worstelwedstrijden naspelen en daarbij onder de blauwe plekken komen te zitten. De films hebben een bepaalde shock value, maar zijn verder vrij leeg en onkritisch. Jamie poogt misschien een neutraal verslag te geven, maar soms komen de beelden over als een verheerlijking van agressie als rebels middel, zonder daadwerkelijke inhoud. Ook verschillen de beelden niet erg van wat je ziet in Jackass of op Youtube. De rauwheid komt daarom gedateerd over, als een middel om een bepaalde geloofwaardigheid bij de toeschouwer te bewerkstelligen. The Melvins vormden tijdens de vertoning wel een meerwaarde, maar de combinatie van snoeiharde feedback en vechtende jochies duurde net iets te lang. (George Vermij)
Terug naar boven | Jamie Cameron op het IFFR

Oppervlakkige adaptatie
Captain Ahab – Sturm und Drang
Philippe Ramos • Frankrijk, 2007

De Franse regisseur Philippe Ramos laat met zijn zijn debuut Captain Ahab zien dat hij de techniek van het filmen goed beheerst maar nog niet in staat is er iets echt interessants mee te doen. Met zijn keuze om Herman Melvilles weerbarstige roman Moby Dick te verfilmen maakte hij het zichzelf ook niet gemakkelijk. Zijn project getuigt van lef en ambitie, maar stelt helaas teleur door de oppervlakkige en psychologiserende manier waarop kapitein Ahab wordt neergezet. De tragiek van de mythische zoektocht naar de witte walvis Moby Dick die in de oorspronkelijke roman zo pregnant naar voren komt, verdwijnt in de film volledig naar de achtergrond. (Martijn Boven)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Stad van vrouwen
En la ciudad de Sylvia – Kings & Aces
José Luis Guerín • Spanje/Frankrijk, 2007

En la ciudad de Sylvia gaat over het dwalen in de stad en het volgen van ongrijpbare muzen. In Gueríns subtiele film volgt de toeschouwer een naamloze jongen die in Straatsburg flaneert en geraakt wordt door de vrouwen die hij ziet. Op een gegeven moment denkt hij een vrouw te herkennen waar hij ooit op verliefd was. Hij volgt haar door de stad, maar zijn motieven en achtergrond blijven gedurende de hele film obscuur. Het verhaal en de plotontwikkeling is erg eenvoudig, maar Guerín weet de vele vrouwen in de film te vangen in prachtige shots die spelen met de verleidelijkheid van het filmbeeld. Het perspectief van de jongen en de toeschouwer wordt gaandeweg effectief bekritiseerd. Hierdoor komen de obsessieve kanten van een fascinatie voor schoonheid naar boven. Guerín gebruikt lange observatieshots die erg naturalistisch overkomen, maar zorgvuldig zijn opgebouwd. De film neemt je op zijn beste momenten tastbaar mee door de straten van een zomerse stad.

En la ciudad de Sylvia werd vertoond met het lange fotoessay Unas fotos en la ciudad de Sylvia, een soort voorstudie in filmvorm voor de speelfilm. Deze methode is net als Forgács’ Own Death schatplichtig aan Markers La jetée. Het fotoessay was al als installatie te zien op de Biënnale in Venetië, waar de verzameling foto’s en tekst beter tot zijn recht kwam. In een bioscoopzaal leverde de afwezigheid van een geluidsband een ongemakkelijke spanning op, ondanks de schoonheid van bepaalde beelden. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op het IFFR

Geloofwaardige kwajongens
Fujian Blue – Tiger Awards Competition
Robin Weng • China, 2007

Net als Tigerwinnaar Walking on the Wild Side van 2006 richt dit even indrukwekkende debuut van de jonge twintiger Robin Weng zich op Chinese kwajongens. De setting is echter anders: Fujian Blue speelt zich af in kustplaatsjes in de zuid-oostelijke provincie Fujian, die gelden als broedplaatsen voor illegale migratie. De film bestaat uit twee verhalen en een proloog. In het eerste volgen we een groepje verveelde boefjes die rijke dames chanteren om hun decadente levensstijl te financieren; in het tweede zien we een van de jongens die zich in een kustplaatsje in Taiwan verschanst en besluit de oversteek naar het Westen te wagen. In het proloog zien we een emotionele groet van de overgebleven jongens aan hun vertrokken vriend.

Fujian Blue toont een compleet geloofwaardige context voor de nieuwsberichten over mensensmokkel en rampspoed die wij wel eens te lezen krijgen. De kracht van de film bestaat er daarbij vooral uit dat hij nooit vervalt in sociaal-realistisch melodrama en alle clichés die bij dat genre horen. Ten eerste blijven alle schrijnende omstandigheden onder de oppervlakte en voltrekt zich nooit een tragedie; ten tweede worden de jongens niet geportretteerd als slachtoffers maar als levensechte boefjes, en worden, net als in Walking on the Wild Side, hun misdaden geen moment verheerlijkt of bekritiseerd. De leefwereld van de achteloze jongens wordt zo op prachtige wijze invoelbaar gemaakt, en de toestanden in de kustplaatsjes komen compleet geloofwaardig tot leven. Bovendien worden de verhalen met veel humor en energie verteld. Een bekroning met een Tiger Award zat er helaas niet in, maar een uitmuntend debuut is het wel. (Paul Caspers)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Zinderend portret van een immigrantengemeenschap
La graine et le mulet – Time & Tide
Abdellatif Kechiche • Frankrijk, 2007

Slimane is gescheiden en zit alleen op een kleine kamer in het hotel van zijn nieuwe vriendin Latifa en haar dochter Rym, terwijl zijn grote familie geniet van de kookkunsten van zijn ex-vrouw. De couscous met vis (het gerecht waarnaar de titel verwijst) vormt al jaren hèt bindende element van de familie. Na jaren in de haven gewerkt te hebben wordt hij ontslagen, maar hij is nog niet bereid achter de geraniums te gaan zitten. Hoewel zijn immer op onweer staande gezicht het niet doet vermoeden, blijkt hij nog zeker ambities te hebben. Slimane kan erg goed opschieten met de jonge maar bijdehante Rym, en zij vormt de katalysator in zijn besluit op een oud schip een restaurant te gaan beginnen dat gefundeerd is op de beroemde couscous van zijn ex. Het bureaucratisch proces waar de twee doorheen moeten is pijnlijk om te zien, en de uitweg die ze uiteindelijk vinden om hun project toch van de grond te krijgen leidt tot de tweede lange eetscène. De voorbereidingen voor de twee maaltijden die het plot omarmen, bieden een treffende illustratie van de intimiteit van de familie versus de pijnpunten tussen autochtone Fransen en de immigrantengemeenschap.

In deze combinatie van de zoektocht naar geluk en de inherente spanningen binnen een grote immigrantenfamilie, laat regisseur Abdellatif Kechiche een indrukwekkende beheersing van de materie zien. Hij combineert lange en meanderende close-ups en overlappende dialogen vol verbale hysterie, met een elliptische, intuïtieve montage waarin stukken van de verhaallijn worden weggelaten en hij vertrouwt op invulling daarvan door de kijker. Dit hollen en stilstaan werkt wonderwel, en de spanningsboog blijft uiteindelijk voortdurend gespannen. De symboliek van de zoekende Slimane die via de couscous van zijn ex-vrouw de hand uitstrekt naar zijn familie is tekenend voor de spagaat die hij moet maken. Als Rym zich uiteindelijk opoffert in een zinderende finale is de suggestie van herstel duidelijk, maar biedt weinig aanknopingspunten voor een hoopvolle toekomst. (Erik Kersten)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Komische Roma-rebel
Kenedi is Getting Married – Kings & Aces
Zelimir Zilnik • Servië, 2007

De Servische regisseur Zelimir Zilnik maakte in de jaren zestig en zeventig experimentele en kritische films, die door de Joegoslavische autoriteiten werden verboden. Kenedi is Getting Married is het derde deel van een serie waarin hij de Romazigeuner Kenedi Hasani volgt. Zilnik gebuikt het docudrama om de lotgevallen van de picareske Kenedi in beeld te brengen, en de nonprofessionele hoofdrolspeler speelt in de film deels zijn eigen lotgevallen na. Kenedi is een man met een sterk gevoel voor humor die zijn harde bestaan altijd met een grijns weet op te vatten. Door geldproblemen wordt hij gedwongen om allerlei simpele baantjes aan te nemen, totdat hij merkt dat hij zijn seksuele diensten kan aanbieden voor geld. Vanaf dat moment weet hij goed rond te komen als een gigolo; hij bevredigt een oude vrouw, maar schroomt ook niet om mannen te plezieren. Als hij een paar hippe Duitsers ontmoet tijdens een muziekfestival, beseft hij dat het lucratief kan zijn om met een van de mannen samen te gaan wonen in Duitsland. Zilniks stijl is vrij eenvoudig en de goedkope video-opnamen zijn soms erg lelijk, maar de film is erg grappig door Kenedi’s sympathieke vertolking. Daarnaast weet Zilnik met zijn realistische methode een genuanceerd en erg humoristisch beeld te geven van een overlever die er keer op keer het beste van moet maken. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op het IFFR

Gruwelijk aangrijpend
Let the Right One in (Lat den rätte komma in) – Rotterdämmerung
Tomas Alfredson • Zweden, 2008

Een warme, poëtische en aangrijpende vampierfilm. Echt waar! Regisseur Tomas Alfredson (die op het IFFR eerder indruk maakte met Four Shades of Brown) verfilmde de bestseller van John Ajvide Lindqvist over de vriendschap tussen de 12-jarige Oskar en het 200 jaar oude vampierkind Eli. Dat vampierthema is echter bijzaak (al krijgt het in een verfilming uiteraard vanzelf meer ‘grafische’ impact), en de nadruk ligt op Oskar en de weerstand die hij samen met Eli opbouwt tegen zijn omgeving. Het resulteert in een beheerst narratief dat soms onverwachts in het absurde schiet om vervolgens weer tot rust te komen. Oskar woont met zijn moeder in een anonieme buitenwijk van Stockholm, in een apartementengebouw met binnenplaats waar hij ’s avonds vaak alleen te vinden is. Hij wordt gepest op school maar verzet zich er niet tegen. Liever trekt hij zich terug en fantaseert over de bloedige wraak die hij op zijn vijanden zal nemen. Zwijgend kijkt hij naar zijn eigen spiegelbeeld in een raam van de flat, in een typerende scène die duidelijk maakt dat de regisseur niet bang is voor stilte en dat hij zijn verhaal uiterst beheerst zal gaan vertellen. Ook is de scène illustratief voor het thema van de film; Oskar zal zijn eigen demonen moeten zien te verjagen met behulp van een vriend, om zo zijn angsten en onzekerheid te overwinnen. In die zin kan Eli als zijn assertieve alter ego gezien worden dat hem duidelijk maakt dat de kracht al in hemzelf zit en slechts geactiveerd hoeft te worden. Als hun relatie zich ontwikkelt doen zich een serie gruwelijke moorden in de omgeving voor, maar tegen de tijd dat Oskar erachter komt dat Eli daar wel eens bij betrokken zou kunnen zijn is hun band al te sterk. Een vampier moet uitgenodigd worden om een huis binnen te gaan, en Alfredson gebruikt dat klassieke vampierenthema om die band te illustreren. De terloopse manier waarop de moorden worden vastgelegd, draagt sterk bij aan de acceptatie van dat geweld als slechts een achtergrond voor een verhaal over vriendschap en zelfverwerkelijking. Het prachtige camerawerk van de Nederlands-Zweedse Hoyte van Hoytema bindt de gruwelijkheid en tederheid samen in een zelfverzekerde en unieke film. (Erik Kersten)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Verstilde spanning
Milky Way – Sturm und Drang
Benedek Fliegauf • Hongarije, 2007

Een constante binnen de Hongaarse cinema is het gebruik van lange takes en statische shots. Miklós Jancsó wist de lange take meesterlijk te hanteren in zijn oeuvre, waarbij hij soms een hypnotische effect veroorzaakte. Béla Tarr, wiens The Man from London ook op het fesitival te zien was, gebruikt ze ook. Landgenoot Benedek Fliegauf past binnen deze traditie en filmt in zijn nieuwste film lange takes vanuit een statisch camerastandpunt. Milky Way is een verzameling van tableaus die precies zijn opgebouwd en voorzien zijn van een minimale geluidsband, waarmee omgevingsgeluiden of neuriënde mensen een unheimisch effect creëren. Er is geen narratieve lijn: de film bestaat uit filmpjes die op zichzelf staan. Ze zijn alleen met elkaar verbonden door de strakke mise-en-scène. Sommige films hebben een duister en naargeestig karakter. De milky way uit de titel staat in die gevallen voor de immens grote duisternis die ons bestaan omgeeft. Dit wordt duidelijk in scènes waar de toeschouwer getuige is van een oude vrouw die langzaam in elkaar stort of waar er sprake is van mensensmokkel. Sommige filmpjes zijn iets grappiger, maar door de grote afstand tussen de camera en de personages is er altijd een leegte die van elk figuur iets nietigs maakt. Fliegaufs film is fascinerend, maar iets te lang. Als een filminstallatie zouden veel scènes beter tot hun recht komen dan in een bioscoopzaal. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op het IFFR

Mysterieuze herkenbaarheid
Own Death – Kings & Aces
Péter Forgács • Hongarije, 2007

De Hongaarse filmmaker Péter Forgács won in 2007 de prestigieuze Erasmusprijs voor zijn oeuvre waarin hij oude amateurfilms gebruikt om de werkingen van de geschiedenis ter discussie te stellen. Op het IFFR was zijn eerste fictiefilm te zien. Own Death is een bewerking van het gelijknamige boek van Páter Nádas, waarin de lichamelijke aftakeling van de hoofdpersoon wordt beschreven. In de film wordt een man gevolgd die door de stad slentert en in voice-over vertelt over zijn zwakke lichamelijke en geestelijke gestel. Het is een man die een afstand zoekt van een werkelijkheid die hij maar met moeite kan verdragen. Zijn kwetsbaarheid en groeiende paranoia geven de hoofdpersoon iets kafkaësk. Een hartaanval vormt in het verhaal de aanleiding om de relatie tussen het lichamelijke en het geestelijke te analyseren.

In zijn methodes doet Own Death denken aan Chris Markers invloedrijke fotofilm La jetée (1962), waarin de Franse filmmaker op spaarzame wijze met wat foto’s een complex verhaal kon suggereren. Forgács gebruikt in zijn film echter meer beelden dan Marker; krachtige foto’s worden afgewisseld door onopvallend beeldmateriaal, waardoor de film soms langdradig is. De vergankelijkheid van het vlees en de puurheid van de ziel hebben een thematische relatie met zijn voorgaande films, waarin historisch verval en de ongrijpbaarheid van het verleden een vergelijkbare rol vervulden. Toch heeft Own Death een minder sterke impact dan Forgács’ nonfictieve werk, waar de zorgvuldig uitgekozen beelden door hun mysterieuze herkenbaarheid de toeschouwer direct raken. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op het IFFR

Ontspoorde jongeren
Sieben Tage Sonntag & This World of Ours
Niels Laupert • Duitsland, 2007 / Ryo Nakajima • Japan, 2007 – Sturm und Drang

Er draaiden dit jaar tenminste twee films die, elk op hun eigen manier, een beeld gaven van jongeren die wandaden plegen. Het op feiten gebaseerde Duitse Sieben Tage Sonntag toont twee jongens uit een achterstandswijk die na een dag van kattekwaad en lichte geweldpleging overgaan op moord. Adam, een brave en sympathieke jongen, laat zich opjutten door Tommek, de bullebak van de buurt, en is uiteindelijk degene die al zijn moreel verliest. Een klein deel van de film bestaat uit documentairemateriaal dat op de werkelijke locaties geschoten is, en het verbaast niet dat de toon van het geheel afstandelijk, kil en ‘objectief’ is. Het is een verdienste van de film dat hij op geen enkele manier een verklaring voor de wandaden zoekt, en een zwaktebod element dat er wel op een loze manier ‘hippe’ Duitse en Britse popmuziek in te horen is. Bovendien worden er wel degelijk pogingen tot filmisch esthetiseren gedaan. Hij is daarom niet zo kil, en maakt zeker niet zoveel indruk, als regisseur Laupert – voor wie dit eigenlijk een afstudeerproject was – waarschijnlijk gewild had.

Het Japanse This World of Ours daarentegen geeft een uiterst intense indruk van de belevingswereld van gewelddadige scholieren. Pesterijen, aframmelingen, zelfmoordpogingen en groepsverkrachtingen zijn in de nihilistische levensstijl van de jongens (en een meisje) aan de orde van de dag. Een van hen gaat zelfs over op het plegen van een terroristische aanslag. De jonge regisseur Ryo Nakajima (die de film zelf schreef, regisseerde, filmde en monteerde) toont ook expliciet de meest gruwelijke daden, maar zijn empathie ligt duidelijk bij de scholieren. Het bijzondere van This World of Ours is het feit dat hij op een indringende manier de worstelingen laat zien die deze jongeren ondergaan. Wanneer de jongens (sterk geacteerd door beginnelingen) in huilen uitbarsten, is dat met evenveel overgave als wanneer ze iemand neersteken. Ze lijden onder de onophoudelijke druk om zich aan te passen en zich in het systeem te voegen, en worstelen met de levensvragen waar iedere adolescent mee te maken krijgt. Ga je van dag tot dag leven of kies je voor een goedbetaalde kantoorbaan? Ga je je dromen najagen of sluit je je aan bij de massa? Nakajima ziet het gruwelijke nihilisme van de groep jongeren als bijproduct van de maatschappelijke repressie van het individu. Hij wil natuurlijk veel te veel, en het hyperbolische geweld en de link met terrorisme zijn niet geloofwaardig. Maar dit is niet zozeer een pretentie als wel de drieste overmoed van een uiterst oprechte filmmaker, die met dit debuut een intens voelbare hartekreet slaakt. En daarmee vele malen meer indruk maakt dan Laupert en zijn documentaireverslag. (Paul Caspers)
Terug naar boven | Sieben Tagen Sonntag op site IFFR | This World of Ours op site IFFR

Drie vrouwen
Unfinished Stories – Time & Tide
Pourya Azarbayjani • Iran, 2007

Unfinished Stories, het debuut van de Iraanse cineast Pourya Azarbayjani, is precies wat de titel ons belooft: drie onaffe verhalen over vrouwen in een nachtelijke Teheran, die elk vanuit een ander perspectief laten zien wat het betekent om vrouw te zijn in Iran. We ontmoeten een tienermeisje die haar vriendje niet meer mag zien en nu het heft in hand neemt. Een zwangere vrouw is door haar man het huis uitgezet en mag pas terugkomen als het kind geaborteerd is. Een vrouw die net bevallen is dreigt haar baby te moeten afstaan aan de autoriteiten omdat haar man in de gevangenis zit. Alledrie lijden ze onder een overheid die de vrouw stelselmatig bepaalde grondrechten ontzegt. Deze thematiek wordt niet al te zwaar aangezet, maar wordt op natuurlijke en ongedwongen wijze in de film ingebracht. Unfinished Stories vervalt ook niet in stereotyperingen, maar laat zien dat mannen vaak net zo goed slachtoffer zijn van het repressieve regime. De film is qua vorm en thematiek verwant aan The Circle van Jafar Panahi, maar is veel minder radicaal dan zijn beroemde voorganger. Wat niet wegneemt dat de film verboden werd in Iran. (Martijn Boven)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR