Philomena

Philomena Lee was ongehuwd toen ze zwanger raakte in de jaren vijftig. Een schande in die tijd en reden genoeg voor haar vader om Philomena naar een klooster te verbannen. Philomena beviel aldaar van zoon Anthony en werd gedwongen te werken in de wasserij. Haar zoontje mocht ze één uur per dag zien. Op een dag ‘adopteert’ een Amerikaans gezin Anthony, waarvoor de nonnen veel geld vangen. Philomena ziet haar zoon nooit meer. Ze zweeg over deze tijd, zelfs haar eigen gezin wist van niets. In 2004 besluit Philomena het zwijgen te doorbreken en vertelt ze haar dochter dat ze een broer heeft.

De film is gebaseerd op Martin Sixsmith’s boek The Lost Child of Philomena Lee, het resultaat van de zoektocht naar Philomena’s zoon. Voormalig journalist Sixsmith is in 2004 werkloos. Op een feestje ontmoet hij Philomena’s dochter en zij vertelt hem haar moeders verhaal. Sixsmith reageert arrogant en kortaf, hij heeft geen interesse in human interest stories, die volgens hem pulp zijn. Toch laat hij zich verleiden tot een afspraak met Philomena en bezwijkt hij onder haar charmes. Echter, Sixsmith’s drijfveer om tot het uiterste te gaan, is de houding van de nonnen, die vijftig jaar na dato nog altijd weigeren mee te werken.   

Geen protestfilm

De Rooms-Katholieke Kerk komt er wederom niet goed vanaf. Het voorval in dit klooster blijkt geen incident, duizenden kinderen verdwenen in die periode uit Ierse kloosters. Moeders en adoptiekinderen worden in het ongewisse gelaten. De zaken zijn verjaard, maar de schade blijft onverminderd voelbaar. Het blijft fascinerend en moeilijk te begrijpen hoe de nonnen dogma’s boven morele waarden stellen. Het toppunt is zuster Hildegard, hoofdverantwoordelijke voor de adopties, zij weigert op aarde verantwoording af te leggen voor haar daden. Slechts God zal haar veroordelen.

Philomena is nadrukkelijk geen protestfilm tegen de kerk, maar gaat in op het persoonlijke leed van Philomena. Het narratief wordt vanuit haar perspectief verteld. De frustratie die zich van veel kijkers meester zal maken, wordt belichaamd door Sixsmith. Philomena daarentegen, deelt de frustratie en haat jegens de nonnen niet. Haar geloof in God is net zo krachtig als haar geloof in de goedheid van de mens en dit dient niet te worden verward met naïviteit. Philomena schroomt niet om Sixsmith, en wellicht ook de kijker, dat duidelijk te maken.

Hunkering naar erkenning

Steve Coogan, die het script schreef en de film produceerde, kruipt in de huid van Sixsmith. De ‘echte’ Sixsmith verleende graag zijn medewerking en zette met Coogan de puntjes op de ‘i’, hetgeen resulteert in een sterk personage. Sixsmith is niet bijzonder sympathiek, maar oogst waardering door zijn cynisme en oprechte frustratie. Daarnaast heeft hij een goed gevoel voor humor, Coogan is tenslotte een comedian. Hij hunkert al jaren naar erkenning voor zijn acteerwerk, een hunkering die expliciet kenbaar wordt gemaakt in The Trip (2009). The Trip bestaat voornamelijk uit grappige imitaties en slap geouwehoer over haute cuisine. Maar, de gespreksscènes met Coogans agent laten zien dat hij, in tegenstelling tot de flutprojecten die hij krijgt aangeboden, smacht naar een kans zijn acteertalent te tonen. Het tij lijkt met Philomena definitief gekeerd.

Het belangrijkste personage is natuurlijk Philomena zelf, gespeeld door niemand minder dan Judi Dench. Philomena is aanvankelijk een typisch oud vrouwtje die de cynische grappen van Sixsmith niet begrijpt, maar blijkt later verrassend modern te zijn. Geen generatiekloofgrappen, maar een hippe, oude dame die bijvoorbeeld homofilie de normaalste zaak van de wereld vindt. De Britse levende legende heeft niets meer te bewijzen, maar wat een fenomenale rol zet Dench hier neer. Hooguit Cate Blanchett (wegens Blue Jasmine) zou nog tussen het gouden beeldje en Dench’ rimpelige handen kunnen staan.