Vlaamse Meesters in het hoge Noorden

Een uitgelezen kans voor 8WEEKLY om zich te laten onderdompelen in de Vlaamse theaterwereld. Birgit Zuurveld ging naar de danstheatervoorstelling Nine Finger. Koen van Hees bezocht Elk wat wils. Iets van Shakespeare van het Antwerpse gezelschap De Tijd en Onegin / Aleksandr Poesjkin van het eveneens Antwerpse Toneelhuis & LOD.

11 maart

Elk wat wils. Iets van Shakespeare – De Tijd

Het verzameld werk van Shakespeare ging tijdens de repetities door de papierversnipperaar. Twee kernen bleven over: Venus en Adonis (1593) en Lucretia (1594). Geen toneelteksten, maar uitgerekend twee epische gedichten. De rest van de voorstelling is een samenraapsel van associatief aan elkaar verbonden tekstgedeeltes. Soms iets té associatief, maar dan is er een liedje van de Beatles en dat maakt veel goed.

Wat valt er eigenlijk nog met Shakespeare te doen? Alles is toch wel zo’n beetje gedaan? Het is erg moeilijk om nu nog origineel uit de hoek te komen, maar regisseur Lucas Vandervost en zijn ensemble zijn daar wonderwel in geslaagd.

Zoals gezegd is het volledige werk van Shakespeare door de papierversnipperaar gegaan. In deze voorstelling is dan ook geen duidelijke verhaallijn te vinden. De toeschouwer krijgt een avond zonder plot en herkenbare personages voorgeschoteld. De interesse van Lucas Vandevost ligt dan ook niet in de verhalen van Shakespeare, maar veel meer in diens taal. En die wordt hier losgezongen van elk herkenbaar punt. De Tijd laat Shakespeare’s taal bloeien en je volop genieten van zijn poëtische kracht.

Vandervost laat de acteurs vaak plaatsnemen achter echte microfoons. Ze zeggen hierin hun teksten op en zingen liedjes. Deze vondst sluit goed aan bij de gedachte om de taal centraal te stellen. Ze versterken de stemmen in plaats van het plot of de personages. Dit vergt wel enig uithoudingsvermogen van de toeschouwer en dat is dan ook meteen de valkuil. Sommige gedeeltes van de voorstelling ontberen schijnbaar elke structuur. Deze verworden dan tot een langzaam opdreunen van tekst. Ook de twee epische gedichten, die min of meer centraal staan, zijn hierdoor soms lastig te volgen.

De acteurs krijgen je echter weer snel bij de les. Ze doen dat door op meesterlijke wijze bekende liedjes van de Beatles te zingen. Alleen begeleid door een orgeltje brengen zij op passende wijze een eerbetoon aan die andere veel geciteerde Britten. In deze enscenering gaan de welbespraaktheid van Shakespeare en de ‘simpelheid’ van de Beatles-liedjes op prachtige wijze samen. Het zorgt voor de nodige afleiding, maar laat eveneens zien dat de thematiek van de liefde ons al eeuwen blijkt te fascineren. Zowel Shakespeare als de Beatles hebben de gave deze emotie (en andere) in een duidelijke beeldspraak om te zetten.

De gekunsteldheid van het theater wordt in deze voorstelling niet ontkend, maar juist ingezet om de taal van Shakespeare in al zijn kracht te laten stralen. Een bijzondere benadering van diens oeuvre, hetgeen wel enige inspanning vereist, maar je krijgt er een prachtige avond voor terug. (Koen van Hees)

Elk wat wils. Iets van Shakespeare van De Tijd is nog te zien tot en met 31 maart 2007. Klik hier voor meer informatie en speellijst.

12 maart

Nine Finger – Alain Platel, Fumiyo Ikeda en Benjamin Verdonck

Een danseres, een acteur en een podium. Nine Finger brengt met deze summiere middelen een meeslepende en schokkende voorstelling over de belevenissen van een kindsoldaatje in Afrika. Het verhaal is gebaseerd op de debuutroman Beasts of No Nation van Uzodinma Iweala (1982), een Amerikaan van Nigeriaanse origine.

In kinderlijk Engels vertolkt de acteur Benjamin Verdonck zijn rol van kindsoldaatje. Hij staat in een kort voetbalbroekje op het toneel en gebruikt veel stemverheffingen die een gevoel van onmacht overbrengen. Zijn bewegingen zijn gespannen, zijn hele lichaam beeft en de angst is van hem af te lezen. Het geweld, de verkrachtingen en het verdriet van de jonge jongentjes brengt hij zo met heftige emoties in de aandacht. De kinderen kunnen geen kind zijn, ze maken de meest erge dingen mee. Ze zijn verward en worden bijna gek doordat ze niets aan hun situatie kunnen veranderen.

Fumiyo Ikeda, de belangrijkste danseres van Rosas van Anne Teresa de Keersmaeker, gaat over het toneel met krachtige korte bewegingen die ze vaak herhaalt. Ze probeert met haar lichaam de ernst van de situatie te benadrukken. De dans staat op zich zelf in de voorstelling. Het illustreert de handeling niet, maar benadrukt extra het gevoel dat overgebracht wordt. Toch blijkt dat dit zware onderwerp misschien toch beter puur in de vorm van theater gegoten had kunnen worden. Het acteren neemt dan ook een grotere rol in op het podium en tegen het einde van de voorstelling gaat Ikeda zelf ook meer acteren dan dat ze nog aan het dansen is.

De grote kracht van de voorstelling ligt in het beroeren en meeslepen van het publiek. Ikeda en Verdonck zijn zo overtuigend dat je zelf ook echt verdrietig wordt als je naar het verhaal kijkt en luistert. De tribune is op het toneel geplaatst waardoor je, als publiek, bijna letterlijk in het verhaal zit. Aan het eind van de emotionele voorstelling beantwoordt de jongen de vraag hoe hij zijn toekomst ziet. Hij wil een auto en hij wil veel geld verdienen, zegt hij. Terwijl de jongen deze vraag beantwoordt, wordt het publiek aan het nadenken gezet. Hoe zien wij, volwassenen, de toekomst? Een toekomst met kindsoldaatjes kan toch bijna geen toekomst genoemd worden? Na dit krachtige slot wordt het donker op het toneel en er volgt een langdurige stilte. Nine Finger heeft bereikt een hele zaal te laten nadenken over oorlog. Groot applaus volgt. (Birgit Zuurveld)

14 maart

Onegin – Het Toneelhuis en LOD

Het verhaal van Poesjkins (1799-1837) roman-in-verzen Jevgeni Onegin is als volgt: Onegin vestigt zich op het landgoed van zijn overleden oom en raakt daar bevriend met de jonge romantische dichter Lenski. Lenski is verloofd met Olga. Haar zus, Tatjana, valt voor de charmes van Onegin. Hij wijst haar echter af. Een incident op een feest leidt tot een duel tussen Lenski en Onegin, waarbij Lenski fataal wordt getroffen. Olga trouwt een ander en Tatjana vertrekt naar Moskou, waar zij in het huwelijk treedt met een generaal. Na jaren ziet Onegin haar terug en wordt verliefd. Nu op haar beurt wijst zij hem af, niet omdat de liefde voorbij is, maar omdat ze een eed van trouw gezworen heeft.

Onegin is een prachtige klassieker om eens goed je tanden in te zetten. Guy Cassiers heeft al eerder bewezen grote romans naar het theater te vertalen, zoals bleek uit zijn Proust-cyclus, Bezonken Rood en Hersenschimmen. Wederom weet hij met zijn bijzondere theatertaal van film, fotografie, tekst, geluid en het spel van de acteurs een prachtige voorstelling te construeren.

Het achterdoek laat een rustig landschap zien dat wordt ontsierd door een grote fabriek. Daarboven hangen drie grote videoschermen. Op het podium staan drie acteurs: Ariane van Vliet (Tatjana), Tom Dewispelaere (Onegin) en Kevin Janssens (Lenski). Zij hebben alledrie hun eigen camera. Op de donkere, warm oranje videobeelden zijn de acteurs met elkaar in gesprek, maar op het podium zijn ze van elkaar verwijderd. Ze zijn niet in staat écht met elkaar te communiceren. Welbespraaktheid, geholpen door een wat zachter Vlaams, kan niet camoufleren hoe eenzaam de hoofdrolspelers zich voelen. Op verbluffende wijze toont Cassiers hier zijn meesterschap: het totale toneelbeeld weet in al zijn kunstmatigheid juist een hele natuurlijke emotie op te roepen.

De originele tekst van Poesjkin is doorspekt met allerlei bespiegelingen, grapjes en anekdotes. Het is of de schrijver tegelijkertijd commentaar geeft op de roman die hij aan het schrijven is. Dit procédé heeft Cassiers overgenomen door vertellers te introduceren. Vic de Wachter en Gilda de Bal geven structuur aan het verhaal en brengen de juiste tempowisselingen aan.

Het beeld is bij Cassiers even belangrijk als het geluid. Voor deze productie heeft componist Dominique Pauwels de muziek verzorgd. Deze muziek, uitgevoerd door LOD, wordt live op de bühne gespeeld. Een mix van elektronica, strijkers, piano en sopraan zorgen voor een stemmige invulling van de onvervulde verlangens van Onegin, Tatjana en Lenski.

Op deze wijze gaat alles op het toneel een relatie met elkaar aan: het beeld past bij de muziek, de muziek bij het spel van de acteurs en zij op hun beurt weer bij het beeld. Wat ontstaat is een weergaloze en hartverwarmende voorstelling, ondanks de tragiek van de hoofdrolspelers. Het is de realisatie dat het theater zo veel schoonheid vermag. (Koen van Hees)

Onegin van Het Toneelhuis & LOD is nog te zien tot en met 29 maart 2007. Klik
hier voor meer informatie en speellijst.