In memoriam: Gees Linnebank (1945-2006)

Een Bruid in de Morgen

Linnebank debuteerde als acteur in 1969 bij het Nieuw Rotterdams Toneel. Zijn talent werd al snel onderkend en hij bouwde een veelzijdige carrière op. Zo speelde hij in 1972 in The Family, een bijzonder succesvol en controversieel theaterfeuilleton van Lodewijk de Boer. Hij had een groot talent voor repertoiretoneel en gaf indrukwekkende vertolkingen van bekende personages als Brechts Arturo Ui, Tsjechovs Wanja, Harpagon in Molières De Vrek en bovenal Cyrano in Rostands Cyrano. In deze voorstelling liet hij voor eerst het in Nederland een integere, breekbare Cyrano zien, verscheurd door liefdesverdriet en lijdend aan het leven. “Cyrano was een mijlpaal in de wervelende acteerloopbaan van Gees Linnebank”, aldus theatercriticus Loek Zonneveld.

Traditie en vernieuwing

Opgeleid in de lyrisch-dramatische theatertraditie van grootheden als Han Bentz van den Berg en Guus Hermus – wiens magistrale vertolking van Cyrano hij wist te evenaren – en geïnspireerd door de theatervernieuwingen van de jaren zeventig, bewoog Linnebank zich met zijn karakteristieke, indringende stem, zijn nauwkeurige tekstbehandeling en zijn bruisende spel soepel tussen traditie en vernieuwing. In 1981 ontving hij voor zijn vertolking van de hoofdrol in Bertold Brechts Mijnheer Puntila en zijn knecht Matti de prestigieuze prijs voor beste acteur, de Louis d’Or. Hij speelde in vrije producties en bij grote gezelschappen als het Publiekstheater en het Ro theater; hij speelde veel bij de Haagse Comedie, nu het Nationale Toneel, waar hij de laatste jaren deel uitmaakte van de vaste kern. Zijn vertolking van de gierigaard Harpagon in Molières De Vrek was één van Linnebanks artistieke hoogtepunten bij het Nationale Toneel.

Foto: Deen van Meer

Naast acteur was Gees Linnebank van 1984 tot 1988 artistiek leider van het toen al zieltogende Arnhemse gezelschap Toneelgroep Theater, dat in 1989 werd opgeheven. Hoewel hij er met grote toewijding regisseerde en speelde, met zijn Cyrano als onbetwist hoogtepunt, wist hij de groep niet van de ondergang te redden. Later wijdde hij zich vol overgave aan het doceren op de theateropleidingen van Arnhem en Maastricht, waar hij veel jonge theatermakers wist te inspireren. Zo leidde hij onder meer Stefan de Walle op, die later op zijn beurt een voortreffelijke Cyrano zou spelen bij het Nationale Toneel. Daarnaast speelde hij in talloze films en televisieseries zoals Ti-ta-tovenaar, De Kleine Blonde Dood, Flodder en Baantjer. Met zijn fenomenale stem werkte Linnebank mee aan diverse hoorspelen en tekenfilms als Aladdin en Als je begrijpt wat ik bedoel.

Hypnotiserend

Gees Linnebank had als acteur een haast hypnotiserende aanwezigheid. Met zijn gedrongen, soepele lichaam, zijn scherpe gezicht met ogen als vurige kooltjes en zijn karakteristieke, doordringende stem waarmee hij zelfs fluisterend tot het derde balkon kwam, wist Linnebank de aandacht van het publiek moeiteloos naar zich toe te trekken. Hij kwam volledig tot zijn recht in karikaturale rollen met veel pruiken en schmink, maar kon ook prima met meer realistische personages uit de voeten. Zelfs tijdens zijn slopende ziekte stroomde zijn spel nog over van energie, zozeer dat hij wel eens moest worden afgeremd. Maar eenmaal zijn energie gekanaliseerd, zette hij met één subtiele beweging of één verassende stembuiging een veelzijdig en geloofwaardig personage neer. Altijd optimistisch en met tomeloos enthousiasme, wist hij zelfs het meest moeizame repetitieproces leven in te blazen. Hoewel Linnebank zielsveel van theater hield, kon hij al dat opgeblazen theatergedoe heerlijk relativeren. Hij was gretig, attent en kon goed kritiek geven en incasseren.

“Mijn blik alziende en mijn timbre soeverein”, zomogelijk meer nog dan op de tragische Cyrano, zijn deze woorden van toepassing op zijn vertolker Gees Linnebank: de prachtige acteur, de innemende optimist, de joyeuze theatergrootmeester met het grote hart.