Hotel Modern

De afgelopen maand gingen twee voorstellingen van Hotel Modern opnieuw in reprise. Naar aanleiding van het Theater Na de Dam was Kamp voor het eerst weer in Nederland te zien op 4 mei in de Rotterdamse Schouwburg. Hierna deed Hotel Modern Utrecht aan. Na de Tweede Wereldoorlog vervolgde de Eerste Wereldoorlog in Theater Frascati in Amsterdam. In het kader van het herdenkingsjaar 2014 is De Grote Oorlog dit jaar weer in de Nederlandse theaters terug.De Grote Oorlog toont de kracht van de groep om het ingewikkelde verhaal van het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog behapbaar te maken. Een landkaart dient in het openingsbeeld als achtergrond waartegen de verschuivende verhoudingen in Europa zich afspelen, bondgenoten elkaar de hand schudden en vijanden elkaar de oorlog verklaren. De leden van het Servische genootschap De Zwarte hand worden als zwarte handschoenen op de kaart gezet, waarna het allesbepalende schot wordt gelost. Voor de gruwelen die volgen in de loopgraven voldoet het desolate landschap van de modderbak uitstekend als decor.
In het grote oorlogsverhaal wordt het kleinmenselijke getoond. We zoomen in op een Franse soldaat aan het front die zijn moeder brieven schrijft. Ook de vrolijke noot, die in veel voorstellingen van Hotel Modern een terugkerend element is, wordt in De Grote Oorlog zo nu en dan gehoord. In de brieven aan het thuisfront zit geregeld een komische passage, die tevens ontroert doordat de bittere toestanden waarin de schrijver verkeert tegelijkertijd op beeld vertoond worden. De combinatie van het sprankje hoop tezamen met het dieptreurige besef van de gruweldaden die verricht zijn, keert ook aan het einde weer terug als getoond wordt hoe bij de voormalige loopgraven nu bomen op de lijken groeien.

Kamp
Kamp is een stuk grimmiger van aard. In deze in grijstinten gehulde, fragmentarische voorstelling zijn de spelers stil en laten zij de beelden voor zich spreken. Ook het spel toont dat deze voorstelling een ernstige zaak is. Waar De Grote Oorlog wel kleur bekent en het plezier van de makers in het spelen door het spel heen schemert, worden de handelingen in Kamp op routinematige wijze verricht, waarbij een analogie met de dwangarbeid in de concentratiekampen al snel opkomt. Op kunstige wijze zijn deze in miniatuur op de vloer van het theater verrezen, waarbij enkel de maquettes van Kamp al een groot schouwspel maken. De kracht van deze voorstelling is de simplistische doch doeltreffende wijze waarop de situaties die zich in de strafkampen afgespeeld hebben verbeeld worden. Zo worden vrachten aan mensen uit de binnenkomende treinen geladen. Het besef van de gruweldaden die verricht zijn komt op deze wijze des te harder binnen. Maar ook in Kamp wordt naast de onmenselijkheid de menselijkheid verbeeld. Gearmd dansen Duitse soldaten tussen de gruwelen door.
Bij Kamp zijn geen grootse geluidseffecten benodigd. De geluiden die klinken worden op het toneel door de spelers zelf geproduceerd. Het slaan van een mini-microfoon tegen de grond verklankt op akelig indringende wijze een afranseling. In De Grote Oorlog zijn de beelden gedienstig aan de ontroerende brieven van de soldaat Prospert. Het geluid speelt in deze voorstelling de sterren van de hemel, een knap getimed staaltje kunst die door componist Arthur Sauer ter plekke door een variëteit aan middelen wordt geproduceerd. Vol overgave neemt hij deel aan het samenspel.

Bij Hotel Modern krijgt simultaniteit een nieuwe lading. Als publiek kom je ogen te kort door het spel van de makers dat zich op de vloer afspeelt onderwijl de beelden gecreëerd worden. Tijdens Kamp wist ik niet meer waar ik kijken moest doordat het grote overzicht op de vloer net zo fascinerend was als de close-ups op het achterdoek, waar de situaties in het kamp filmisch verbeeld worden. De kunstig gemaakte unieke honderden poppetjes werden met hun verdwaasde gezichtsuitdrukking, alsof ook zij niet konden bevatten wat hen overkwam, op het scherm tot leven gebracht. En dan dooft het licht al op vredige wijze terwijl slaapgeluiden klinken. Ik ben nog lang niet uitgekeken.

De Grote Oorlog is vanaf juli tot en met december weer te zien in Nederland.