Kippenvel #4

XTC profiteerde van de punkhausse eind jaren zeventig. Net als Elvis Costello en Joe Jackson was de band eigenlijk te slim om echt punk te zijn, de liedjes zaten net iets te listig in elkaar, maar de energie was echt en overrompelend. Wie denkt dat de jaren tachtig wat betreft briljante liedjes nogal achterbleven op de voorgaande twee decennia, moet zich eens verdiepen in het oeuvre van XTC. Wie de platen na elkaar beluistert, maakt een wonderlijke ontdekkingsreis door een kleurrijk muzikaal landschap. Dat de band nauwelijks hits scoorde is van secundair belang en geeft voeding aan de gedachte dat de beste popmuziek zich buiten het schootsveld van de hitparade houdt.

de despoot en de voetsoldaat

Andy Partridge is de leider van de band. Ten minste, dat vindt hij zelf. Als een verlicht despoot heerst hij over zijn manschappen. Hij schrijft de meeste liedjes, heeft het hoogste woord tijdens interviews. Hij belichaamt XTC, zijn podiumangst sloot na een aantal slopende toernees een verdere live-carrière uit. Colin Moulding is het tegendeel van Andy Partridge. Rustig, bedachtzaam, meer een denker dan een doener. En belangrijker, zijn liedjes worden wél hits (voor zover je van hits kan spreken). Hoewel hij doorgaans per plaat een kwart van de liedjes voor zijn rekening neemt, zijn het juist die liedjes die hoog in de hitlijsten terechtkomen. De doorbraakhit Making Plans For Nigel uit 1979 is van hem. XTC begon als een kwartet, met toetsenist Barry Andrews en drummer Terry Chambers. Na twee jaar verving gitarist Dave Gregory Andrews en toen XTC niet meer live kon spelen en een studioband werd, was voor Terry Chambers de lol eraf en verliet hij de band. Dave Gregory hield het als trouwe voetsoldaat vol tot 1997.

ruimte voor experiment

Langzaam groeide de band van nerveuze punkpop, via pastorale akoestische pareltjes, langs ronkend gitaarrock naar de volwassen popmuziek eind jaren negentig. In een tijdperk waarin bands worden afgerekend op het succes van hun eerste plaat en nauwelijks meer ruimte krijgen zich te ontwikkelen, is het van belang dat er nog artiesten zijn die laten zien dat je kunt groeien als popmuzikant. Dat je een oeuvre kunt opbouwen. Dat de dieptepunten nodig zijn om de hoogtepunten reliëf te geven. Kortom dat er ruimte is om te experimenteren, op je bek te gaan en fantastische liedjes te schrijven.

Toegegeven, Andy Partridge zingt af en toe als een gewonde zeeleeuw, klinkers worden vervormd tot onverstaanbare onomatopeeën, zijn teksten zijn soms onbegrijpelijke psychedelische waanbeelden, maar wie onweerstaanbare liedjes als We’re All Light (van Wasp Star, 1999) of The Disappointed (van Nonsuch, 1992) kan schrijven heeft flink wat krediet bij mij.

staking

XTC is de enige band die ik ken die ooit in staking is gegaan. En dan niet een paar weken, nee bijna zeven (!) jaar. Platenmaatschappij Virgin had in 1992 het album Nonsuch een zachte dood laten sterven, de plaat was met vrijwel geen ruchtbaarheid uitgebracht en voor de band was dit de druppel. XTC wilden onder hun contract uit en Virgin wilde ze niet laten gaan. Gevolg: de band weigerde nog iets op te nemen. En omdat ze niet live speelden, kwam er weinig geld binnen. Andy en Colin hielden zich voornamelijk bezig met tuinieren (Colin) en tinnen soldaatjes ontwerpen (Andy). De laatste scheidde in die periode van zijn vrouw en door alle stress en gedoe kreeg hij last van zijn gehoor. Pas in 1999 horen we weer van XTC. Maar dan is het ook meteen raak. Twee platen vlak na elkaar. Het orkestrale Apple Venus vol.1 en Wasp Star, een gitaarrockplaat. En een kleine twee jaar later komen Homespun en Homegrown uit, albums met de demo’s van die twee platen. Fascinerend om te horen de liedjes in hun oerversie in elkaar steken. Het ambachtelijke songschrijverschap van de heren Partridge en Moulding krijgt hier de volle aandacht. Na een carrière van meer dan twintig jaar is XTC een dialoog tussen de twee elderly statesmen van de intelligente popmuziek.

Willekeurige Top 5 Van XTC-Kippenvelmomenten:
1. De overgang van Summer’s Cauldron naar Grass op het album Skylarking (1986).
2. De rubberen baslijn van Mayor Of Simpleton van het album Oranges And Lemons (1989).
3. Het refrein van Easter Theatre van het album Apple Venus vol.1 (1999).
4. De brug van Senses Working Overtime van het album English Settlement (1982).
5. De live versie van Meccanik Dancing (Oh We Go) in Sidney (1979).

Andy en Colin wonen nog steeds in Swindon. Ze knutselen wat aan liedjes. Kijken uit over het weiland. Eten een boterham met kaas. Doen af en toe een kort optreden voor een radio-station. Er gebeurt nog steeds niet zoveel in Swindon.

Kippenvel #1: Miles Davis – Kind Of Blue

Kippenvel #2: A. F.Th (van der Heijden)

Kippenvel #3: Johnny Cash – Hurt