Film / Achtergrond
special: De makers van Three Miles North of Molkom

Op zoek naar spiritualiteit in de Zweedse bossen

Een van de parels in het overweldigende aanbod van het IDFA verlegt – in tegenstelling tot de vele politieke, biografische, bizarre, grootse of aangrijpende onderwerpen – juist de spirituele grenzen. Regisseurs Robert Cannan en Corinna Villari-McFarlane durfden het als nieuwkomers aan in de diepte te duiken. De westerse mens is spiritueel op drift, en er zijn legio zoekers naar alternatieven voor de kerk. Door sceptici makkelijk als ‘wereldvreemd’ bekeken, zoeken ze naar de waarheid, naar zichzelf of naar een persoonlijke spirituele beleving in onze verder zo kille rationele wereld.

Verscholen in de Zweedse bossen (drie mijl boven Molkom…) verandert het gehucht Ängsbacka eenmaal per jaar in een metropool van spiritualiteit. Twee weken lang staan de deuren wijd open voor een gemixt gezelschap van ruim duizend zoekers naar de juiste weg. Een hippie uit Californie, een Finse grootmoeder, een Zweedse beroemdheid en een Australische rugbycoach zijn de onvergetelijke helden van de in film gevolgde Sharing Groep. Three Miles North of Molkom raast – vol humor maar fijnzinnig – langs de spirituele snelweg zonder dat de kijker zijn voetzolen brandt. Via de hoofdpersoon (de Australiër Nick, waarmee het makkelijk identificeren is) betreedt deze een spiritueel wonderland. De aan de kijker gerichte open vraag – waarmee de film eindigt – spiegelt wat er aan is voorafgegaan, en nodigt iedereen uit zijn vooroordelen min of meer te laten varen. Even intens als het vuurlopen in de film zijn de beide makers. Met hen sprak 8WEEKLY over de lange weg die aan deze First-appearance is voorafgegaan.

De verloren eindes zijn verrassend dit jaar. Is dat iets wat veel beginners over het hoofd zien?

~

Robert: Op een of andere manier is het einde van een verhaal vaak het moeilijkst van allemaal. Ook in de manier waarop wij werken is dat niet altijd te voorspellen. Soms begin je met het proces in het midden, soms werk je vanaf het begin. Bij deze film hebben we ook verschillende starts en eindes gehad. Nick is niet de enige met wie we een relatie hebben opgebouwd. Maar voor wat we wilden vertellen, en binnen deze structuur is hij het meest universeel en een symbool voor iedereen die Ängsbacka niet kent. Vanaf het begin hebben we gezegd dat we een film willen die niet zwaar op de hand is. Want komedie en tragedie liggen dicht bij elkaar.
Corinna: We wilden geen zwartgalligheid. We wilden de kijker juist iets meegeven terwijl ze met hetzelfde gevoel als ze zijn binnengekomen de zaal verlaten. En geloof me, we hadden het ook veel donkerder kunnen maken.

Hoe zijn jullie begonnen?
Corinna: Rob en ik hebben elkaar leren kennen toen we allebei werkten aan een klein Brits drama. Ik als producer en Robert als assistent regisseur. Het was een nachtmerrie, en hij werd in die situatie mijn beste vriend. Wij hebben daarna altijd contact altijd gehouden omdat we allebei zelf films wilde maken. Zo kwamen we erachter dat we dezelfde smaak en opvattingen hebben, en dat een documentaire maken voor ons de beste optie was. Alleen daarin konden we onze creatieve vrijheid kwijt met een beperkt budget. We hebben gewacht en doorgewerkt, overtuigd dat op een dag een onderwerp voorbij zou komen. We wilden een film maken die het echte leven laat voelen als een drama. Als er in het echte leven iets met je gebeurt en je bent alleen, denk je altijd dat niemand anders je begrijpt. Die individuele ervaring zo krachtig maken dat een ander het wel begrijpt is wat we willen laten zien.
Robert: Er zijn volgens mij ook weinig documentaires waarin dat gebeurt. Het is heel moeilijk om geschikte onderwerpen te vinden, die in potentie dat verhaal in zich hebben. En ook al weet je dat je in een goed verhaal zit, hoe vertel je dat dan? Hoe vind je de interessante antwoorden en vragen voor het publiek die je ze kunt laten voelen? In zekere zin heb je niets, het is een grote gok.

En in het geval van Molkom?
Corinna: Hierbij was het toeval. Ik ontmoette een Zweedse man en ik zat eigenlijk vast, gefrustreerd en ontevreden over de weinig vrouwelijke rolmodellen waar ik me mee kon identificeren, en de wegen die ik zou kunnen bewandelen. Hij suggereerde dat ik naar Ängsbacka moest gaan voor een persoonlijke transformatie. Maar ik was alleen maar bezig met een film van de grond te krijgen. Dus ik heb mijn maatje gebeld en Rob was direct enthousiast. Toen raakte alles in een stroomversnelling. We hadden alleen tijd voor een bezoek van twee dagen aan de commune, die buiten het festival in Ängsbacka woont. Met het festival in zicht moesten we de knoop doorhakken. We hadden geen geld en er was ook geen tijd om zo snel fondsen te werven. Maar we waren allebei zo overtuigd en gedreven van wat we daar uit konden halen dat we in het diepe zijn gesprongen. Intuïtief wisten we allebei dat we niet tot het volgende festival moesten wachten. We hadden sterke en vastomlijnde ideeën over wat we in beeld wilde brengen en we wilden het publiek het gevoel zou krijgen dat ze er zelf ook waren. Niet als outsider maar als insider. Dat kan alleen groeien door het vertrouwen van je karakters te winnen. Nadat we ons voorstel hadden neergelegd kwamen er een aantal mensen op af. We hebben gekeken en gepraat en op een gegeven moment wisten gewoon dat dit de groep was. Vanuit verschillende hoeken hebben we de selectie gemaakt. Zo wilden we verschil in leeftijd, en zowel nieuwkomers als mensen die al jaren op het festival kwamen.

<i>Scene uit Three Miles North of Molkom</i>
Scene uit Three Miles North of Molkom

Robert: We waren er constant bij, we moesten wel omdat het productioneel ook ontzettend ingewikkeld was. We hebben voor de mensen gekozen en wilden het niet laten afhangen van wat er dagelijks op het festival gebeurde. Omdat we de spontaniteit van de karakters belangrijker vonden. Maar met twee camera’s was dat een beperking, je kan niet elk karakter iedere dag volgen. Dat we met twee regisseurs zijn was daarom onze redding, we hadden constant overleg via de walkie-talkie. Prioriteiten stellen bleef echter erg moeilijk. Als we b.v. Nick volgden naar een workshop kon er tegelijk iets heel wezenlijks bij iemand anders plaats vinden. Het was een enorme uitdaging daarin steeds het juiste spoor te kiezen en te volgen.
Corinna: Wat we al doende vooral hebben geleerd is voor alles onze intuïtie te vertrouwen. Daarnaast – iets dat voor ons wezenlijk is geweest – moesten we als regisseurs een balans zoeken in de mannelijke en vrouwelijke focus. Het heeft ons gesterkt in de samenwerking, want vooral daar hebben we gemerkt dat die balans in zo’n setting essentieel is. Eigenlijk zijn we het meest trots op de totale balans in de film zelf, daar hebben we ook echt naar gezocht. In de moderne media worden, vanwege commerciële druk, emoties vaak vertaald in goedkope stellingen. Dat wilden we perse niet.
Robert: De atmosfeer van een situatie is moeilijk te vatten met een camera en geluid, een cinematografische beperking die zowel voor drama als documentaires geldt. In drama gebruik je artistieke middelen om een atmosfeer te creëren, maar als je dat in een documentaire doet wil dat niet automatisch zeggen dat je de waarheid verstoort of een vertekend beeld geeft. Soms beschrijft een visuele metafoor of muziek iets juist beter. Je zoekt naar een heldere manier om dat wat je ziet en hoort artistiek uit te drukken.
Corinna: Na de eerste screening kwam er iemand ons vragen of onze film ‘fake’ was. Het was verschrikkelijk maar tegelijk ook een compliment.
Robert: De film roept dus veel drama en emotie op bij een kijker, genoeg om zich erin te verplaatsen en zich tegelijkertijd af te vragen of dit wel echt is.
Corinna: Wat wij willen en zoeken is menselijkheid, we zijn op zoek naar ambivalente emoties in een situatie. Situaties die schuld en liefde, vreugde en pijn in zich hebben.
Robert: Het is een cliché maar die universele emoties zijn ons uitgangspunt. Het maakt niet zoveel uit wie de personages zijn, of waar het zich afspeelt. Als die kern van menselijkheid en waarheid aanwezig is, is het in potentie een onderwerp dat je met het publiek kan delen. Dingen die het hart van ons allemaal raken zijn universeel.
Corinna: In deze film kan het zien van een groep en het lid zijn van die groep, van alles oproepen. De een zal het vol afgrijzen bekijken, de ander zal er iets van zijn eigen verlangens in terugzien. Maar allemaal willen we onze verlangens bevredigd zien en ergens bij horen. We wilden het verlangen dat in elk van ons zit vatten. Voor ons gaat het ook op: voor de film hadden we succes maar naar ons gevoel geen waarheid, deze film heeft ons onafhankelijk gemaakt.