NFF: Een stukje vergeten geschiedenis
Het gros van de documentaires over de Tweede Wereldoorlog betreffen de situatie in Europa. Hetty Naaijkens-Retel Helmrich richt zich met Buitenkampers op Nederlands-Indië, waar haar roots liggen.
Toen Japan in 1942 Nederlands-Indië bezette, wilden ze de Nederlandse invloeden uitbannen. De Japanners stopten de blankste Indische Nederlanders in de kampen. Het straatbeeld werd zo (weer) Aziatisch en de Japanners hoopten dat zo de resterende Indische Nederlanders (zo’n 250.000) zich loyaal op zouden stellen tegenover het Japanse keizerrijk. Dat gebeurde niet. Wat de Japanners toen niet wisten, en veel (Nederlandse) Nederlanders nog steeds niet, is dat het Oranjegevoel van de Indische Nederlanders bijzonder groot is.
Persoonlijke erfenis
~
Buitenkampers geeft geschiedenisles door persoonlijke ervaringen en archiefbeelden. Een vergeten geschiedenis – zelfs geheim gehouden volgens enkele betrokkenen – waarvan de erfenis voelbaar is in de volgende generaties. Over de oorlog werd niet veel gesproken binnen gezinnen waarvan de ouders de oorlog meemaakten, waardoor stilzwijgend het leed werd overgedragen. Dat leed legt Hetty Naaijkens-Rekel Helmrich bloot, door eigenlijk niet veel meer te doen dan de camera te laten draaien, aldus de maakster na afloop van de voorstelling op het NFF.
Veel leed, weinig nuance
Nadeel van Buitenkampers is dat het leed er dik bovenop ligt. ‘Buiten de kampen was het zwaarder’, zegt een man. ‘Ontken de geschiedenis en je ontkent mij’, claimt een andere vrouw. De aandacht gaat uit naar de slachtoffers, die zich miskend voelen en daardoor gefrustreerd zijn of zo overkomen. Ze hebben daar alle recht toe, maar omdat Buitenkampers weinig nuances kent en met name vanuit het oogpunt van de Indische Nederlanders filmt, is het verhaal eenzijdig.
~
Tevens is lange tijd niet duidelijk wat het verschil is tussen mensen in de kampen en buitenkampers, afgezien van hun locatie. Pas na de oorlog lijkt het onderscheid cruciaal te zijn, wanneer Indonesië zich onafhankelijk verklaart en groepen jongeren ten strijde trekken tegen de buitenkampers. Die genieten niet de veiligheid van de kampen en zijn dus vogelvrij.
Buitenkampers is vooral een persoonlijke missie. Voor de groep Indische Nederlanders van grote waarde, maar voor de buitenstaander niet altijd even makkelijk te volgen. Tijdens lessen geschiedenis zou dit verplichte kost moeten zijn, maar Buitenkampers is te specifiek vanuit Indisch oogpunt gefilmd om door een groot publiek gewaardeerd te worden.
