Daar gaat de grote geleerde
Het kijken van Edgar Reitz’ monumentale Heimat-serie duurde al ruim 50 uur. Daar heeft hij vorig jaar een laatste deel aan toegevoegd: Die andere Heimat, een bijna vier uur durende proloog.
Zoals altijd brengt Die andere Heimat de kijker naar het fictieve dorp Schabbach. Wat nieuw is, is de in beeld gebrachte periode. Waar Reitz eerder het twintigste-eeuwse Duitsland portretteerde, gaat hij nu verder terug in de tijd naar de jaren 1842–44. De mensen zijn arm, de oogsten mislukken en de gezondheidszorg is slecht. Plattelandsbewoners emigreren massaal naar Brazilië, waar arbeiders nodig zijn om het land op te bouwen.
~
Het verlangen
Jakob Simon (Jan Dieter Schneider) wil ook weg en heeft zich al grondig verdiept in het mogelijke nieuwe thuisland. Hij, een belezen lid van de jongste generatie, voelt zich niet thuis in het kleine dorp waar zijn competenties niet gezien worden.
Het komt er niet van. Jakob zal niet emigreren, hij wordt de pas afgesneden door zijn broer Gustav (Maximilian Scheidt). Jakob praat over zijn plannen en zijn verwachtingen met familie en vrienden, vooral met de meisjes Florinchen (Philine Lembeck) en Jettchen (Antonia Bill). Voor die laatste voelt hij wel wat, maar wanneer ze zwanger raakt van zijn broer vist Jakob ook hier achter het net.
Wat overblijft is zijn verlangen, dat hij dikwijls uit via voice-overs bij Reitz’ langzame en ingetogen camerawerk. Reitz en cameraman Gernot Roll draaien in zwart-wit, waarbij een enkel detail ingekleurd wordt en uit het beeld naar voren treedt – het zal Heimat-veteranen bekend voorkomen. Deze objecten – een gouden munt, een stuk steen – worden zo krachtige symbolen.
~
Buitenstaanders
De wereld verandert, maar aan Schabbach gaan die veranderingen grotendeels voorbij. De dorpsdokter kan niks doen aan de difterie-epidemie, en Gustavs eerste stoommachine breekt bijna de smidse van zijn vader af. Als aan het eind Alexander von Humboldt langs het dorp trekt, durft Jakob niet met hem te spreken – en daar gaat de grote geleerde weer, op weg naar Parijs.
Dit verbloemt echter niet dat Die andere Heimat vooral tot het hoofd spreekt, en niet tot het hart. Dit wordt versterkt door het theatrale acteerwerk en de dialogen waarin de personages niet zozeer deelnemen aan de gebeurtenissen maar de geschiedenis becommentariëren. Op zulke momenten verwordt de liefdevolle blik van de camera tot een ijskoude buitenstaander. Dit slotdeel van de Heimat-saga belooft net iets meer dan het levert.
