Cruiseschip Europa

Petra Ardai speelt een Hongaarse ‘positieve migrant’; een hoogst aangepaste migrant, die echter na zeventien jaar in Nederland identiteitsproblemen krijgt. Luc van Loo is echtgenoot en inburgeringscoach. Het verhaal begint bij het begin; we zien beelden van het achtergelaten Boedapest, dat wel van goud lijkt te zijn, met haar koepelende pracht en praal aan het brede water van de Donau. De confrontatie met Nederland vanuit het vliegtuig maakt Petra blij: “Alleen door ernaar te kijken voel ik mij verschoond”. Ze wil het Oostblok best verlaten, en de liefde voor haar aanstaande en voor het nieuwe thuisland is groot. Maar na jarenlang te hebben gekozen voor de weg van de minste weerstand – jaren waarin ze zich zoveel mogelijk aanpaste – komt Petra er tijdens het opvoeden van haar kind achter dat ze haar Hongaarse identiteit terug wil. Ineens voelt zich verscheurd.

Debat

Al lijkt het stuk steeds heel persoonlijk, het publiek wordt toch het politieke debat ingeduwd. Zo krijgen we als inleiding een gedicht te horen van Attila Joszef, Ode aan Thomas Mann. Daarin spreekt de dichter de gedachte uit: “/zoveel blanken, zitten er ook Europeanen tussen?” Met andere woorden: hebben Europeanen wel gevoel voor elkaar? Willen ze iets met elkaar?

Deze vraag wordt opgeworpen maar blijft in de lucht hangen. Dat is een gemiste kans en het maakt het stuk rommelig. Het wordt er niet beter op wanneer Petra het in de straatinterviews en in de vragen aan het publiek ineens wil gaan hebben over ‘de verharding van de Nederlandse samenleving na de moord op Theo van Gogh’.

Brrr

Valt er met een platgeslagen onderwerp als dit een zinvolle reactie te verwachten? Was inburgeren en laten inburgeren niet altijd moeilijk, en zal het niet altijd moeilijk blijven? Doordat Luc Petra ertoe maant andere vragen te stellen, snappen we dat het Petra’s eigen worsteling betreft. Ook haar verzuchting vervolgens dat ‘positieve’ of ‘hoogst aangepaste’ migranten meestal vrouwen zijn, haar vraag hoe ze het wat ‘gezelliger’ kan maken voor zichzelf met Nederlanders, en of er niet een Nederlander is die “misschien een grapje heeft voor mij”, onderstrepen die persoonlijke strijd. Maar het stuk krijgt toch een moraliserende toon waar je niet op zit te wachten.

Kansrijk Europa

The place where we belong had misschien als een echt hoorspel gepresenteerd kunnen worden, met het beeldmateriaal in flitsen erbij en de straatinterviews en vragen aan het publiek eruit. Ook dan zou, en veel subtieler, via Lucs levensechte reacties worden getoond hoe betuttelend, pragmatisch en opgelegd grappig Nederlanders kunnen zijn. Ook al is het omdát ze in de regel zo hun best doen betrouwbaar te zijn. En hoe moeilijk dat is voor iemand die langer bij dingen stil wil staan. Het publiek had dan zelf kunnen concluderen hoe moeilijk het is om met verschillende culturen samen te leven, maar ook hoe spannend en verrijkend dat kan zijn, gezien de hoorbare lol en de wijsheid die Petra en Luc delen. En was Space dàn met hun veelzeggende beeld van de het cruiseschip ‘Europa’ geëindigd, dan hadden we vast allemaal staan te popelen om in te stappen in de droom van een Verenigd Groot Europa.

De voorstelling is nog bij te wonen tot en met 9 december 2005. Kijk hier voor een actuele speellijst.