One Flew Over The Cuckoo’s Nest mist diepte

Het boek One Flew Over The Cuckoo’s Nest van Ken Kesey kreeg vooral bekendheid door de met vijf oscars bekroonde verfilming van het boek in 1975, met daarin een hoofdrol voor Jack Nicholson als de crimineel Randle P. McMurphy. In de productie van Joop van den Ende Theaterproducties neemt acteur Victor Löw deze rol op zich. Deze kleine crimineel is eigenlijk veroordeeld tot dwangarbeid, maar komt in de kliniek terecht omdat er getwijfeld wordt aan zijn psychische gezondheid. In het gesticht spoort hij zijn medepatiënten vanaf het eerste moment aan samen met hem de strijd aan te gaan tegen het heersende regime van hoofdzuster Ratched. Deze rol wordt gespeeld door Simone Kleinsma, die in deze productie haar toneeldebuut maakt.

Gek typetje spelen

Ramen met tralies, een doffe grijze vloer met daarboven een uittorende zusterpost, patiënten in precies dezelfde hemden. Aan het decor en kleding is veel gedaan om het beeld op te roepen van een kliniek waar voornamelijk treurnis hangt. Maar dit is niet het gevoel dat de psychiatrische patiënten oproepen, als ze voor de eerste medicijntoediening op het toneel verschijnen. Veel van de acteurs zijn te veel bezig om een gek typetje te spelen zonder dat ook echt uit te dragen. Hierdoor duurt het een tijdje voor je jezelf in een psychiatrische kliniek waant. Alleen Kees Boot met een oprechte aanstekelijke lach en de werkelijk waanzinnige Paul Hoes weten je vanaf het eerste moment mee te nemen in de situatie van een inrichting. Aansprekend is ook de expressie op het gezicht van Peter van Bokhorst, die op de achtergrond bijna continu de gekruisigde uitbeeld, zolang de spijkers (symbolisch) niet uit zijn handen worden getrokken.

Desondanks lijkt deze toneelversie van One Flew Over The Cuckoo’s Nest meer op een komedie dan op toneel met een sterke boodschap. Ook Simone Kleinsma en Victor Löw kunnen dit niet voorkomen. Kleinsma heeft niet de krachtige, autoritaire allure, die de rol van hoofdzuster Ratched wel vereist. Zelden krijg je de indruk dat zij de touwtjes in handen heeft in de kliniek. Dat kan Victor Löw zich meer toeëigenen, maar heeft als gevolg dat Löw zich vaak overschreeuwt. Deze tomeloze energie kwam de acteur bijvoorbeeld in zijn solovoorstelling De Redenaar nog goed van pas, maar in One Flew Over the Cuckoo’s Nest slaat hij hierin veel te veel door.

Klucht

Doordat in deze uitvoering van Joop van den Ende Theaterproducties sterk de nadruk ligt op de komische noot van het stuk krijgt de voorstelling trekjes van een klucht. Vooral de overdreven wijze waarop de ziekenbroeders met hun patiënten omspringen dragen niet bij aan het waarheidsgehalte van het toneelstuk. Iets wat te betreuren is, omdat de teksten daarvoor wel geschikt zijn. Dit blijkt vooral wanneer de zwijgende Indiaanse patiënt – Chief Bromden – zijn belevingswereld onder woorden brengt. Door de interactie die hij opbouwt met McMurphy voelt hij zich uiteindelijk weer groot. Maar dat is te laat om van One Flew Over the Cuckoo’s nest een grootse, meeslepende toneelvoorstelling te maken.

One flew over the cuckoo’s nest van Joop van den Ende Theaterproducties is in ieder geval nog tot en met eind juni te zien. Een uitgebreide speellijst vind je op deze site.