Bokma schittert in langdradige Koopman

Venetië bij De Theatercompagnie. Een groots opgezette voorstelling die de verwachtingen helaas niet waarmaakt.

De Venetiaan Bassanio heeft een oogje op Portia, een rijke juffrouw in het decadente oord Belmont. Diverse mannen dingen naar haar gunsten. Maar om alleen al bij Portia in de buurt te mogen komen, heeft de berooide Bassanio geld nodig. Hij wil dat lenen bij zijn goede vriend Antonio. Die heeft zijn kapitaal gestoken in koopvaardijschepen, en heeft dus geen cash totdat zijn rijkbeladen vloot binnenloopt. In afwachting daarvan, wendt Antonio zich om Bassanio te helpen tot de rijke jood Shylock. Antonio haat Shylock, en hij heeft hem daarom vroeger honds behandeld. Maar nu het nodig is, neemt hij bij Shylock een kortstondige lening op, met als clausule dat wanneer hij niet bijtijds terugbetaalt, de jood een pond vlees van zijn lichaam mag afsnijden. Uiteraard loopt de deal mis, en dus maakt Shylock zich op om zijn boete te innen.

Gierig

De koopman van Venetië (1596-1598) staat bekend als een hardhandig anti-semitisch stuk. De jood Shylock leent geld aan mensen, en neemt ze vervolgens te grazen als ze niet kunnen terugbetalen. Om deze verhaallijn heen dartelen allerlei jonge mannen en vrouwen die elkaar het hof maken. Shylock is gierig, ongezellig, doet niet mee met de alledaagse pret. Hij houdt zijn dochter Jessica kort, omdat ze verliefd is op een christen.
Regisseur Theu Boermans legt dit antieke stuk naast de hedendaagse realiteit van een kapitalistische en multiculturele samenleving, met al zijn integratieproblemen. Terwijl iedereen bezig is met geld, wordt de vreemdeling aangekeken op zijn financiële succes. Shylock is bij Boermans aanvankelijk een gewone Italiaan in een gewoon pak, hij gooit zelfs zijn opvallende joodse kledij weg. Totdat zijn omgeving hem expliciet bestempelt tot jood. Dan zoekt hij zijn spullen terug uit het vuilnis en wordt ook uiterlijk een jood. De boodschap is duidelijk: allochtonen bestaan niet, allochtonen worden gemaakt door medelanders die hen apart zetten.

Kwaadaardig

De Koopman van Venetië van De Theatercompagnie is weliswaar een heldere, maar ook een nogal saaie voorstelling geworden. Tijdens de première lijkt het bijna alsof de voorstelling niet af is. Acteurs worstelen zich door lange lappen tekst, staan veelal stil, zonder veel gebaren of mimiek. De ingenieuze tekstbehandeling die de voorstellingen van Theu Boermans normaal zo spannend maakt, ontbreekt volledig. De teksten van Shakespeare willen maar geen spreektaal worden. Bovendien ontbreekt het aan chemie tussen de stelletjes die dol-verliefd op elkaar moeten zijn. Bassanio (Mike Reus) staat vooral te schutteren. Portia (Loes Haverkort), de vrouwelijke hoofdrol, is een dommig, lawaaierig disco-blondje, met wie de toeschouwer geen moment meevoelt. Regisseur Boermans zet zwaar in op het komedie-element, maar vaak is de lol niet echt leuk. Daarmee wordt deze Koopman een lange zit.

Een element maakt deze voorstelling ondanks alle kritiek de moeite waard: Pierre Bokma in de rol van Shylock. Het is te makkelijk om te stellen dat Bokma nou eenmaal een geniaal acteur is. Hij zet hier echt een absoluut meesterwerk neer. Bij Bokma wordt Shakespeares tekst normale-mensentaal. Hij heeft deze rol tot in detail in zijn botten zitten. Hij trekt als een onzekere kobolt zijn schouders krom, komt met een speciaal loopje, met zenuwtrekken. Bokma’s Shylock is zowel kwaadaardig als kwetsbaar. Zo zet hij de ongemakkelijke, boze jood helder en scherp neer. Maar de rest van de acteurs komt niet uit de verf, hun personages lijken niet af.

Echo

Volgens De Theatercompagnie is dit een uiterst actueel stuk met een duidelijke link naar het heden. Naar deze tijd waarin vreemdelingen zo veel moeite hebben zich een gelijkwaardige plaats te veroveren in de samenleving, terwijl de maatschappij hun inbreng juist als een verrijking zou kunnen zien. Maar eigenlijk is die boodschap in deze voorstelling een verre echo die nauwelijks hoorbaar is tussen alle lolligheid waarmee Boermans Shakespeares tekst heeft opgezadeld.

De koopman van Venetië van De Theatercompagnie is te zien tot en met 23 december 2008. Zie speellijst.