Functioneel vervelend

De Zweedse schrijver Lars Norén staat bekend om zijn familiestukken waarin mensen vaak urenlang tegen elkaar praten, schelden, lachen en huilen. In Nachtwake zijn het twee echtparen tijdens een lange nacht, in gevecht met elkaar, zichzelf en de waarheden van hun relatie.

Hopeloos verloren

Hopeloos verloren zijn ze. Ze kunnen geen kant op. Niet met elkaar en niet met zichzelf. Hoewel ze alle vier redelijk geslaagd zijn in hun maatschappelijke positie, kunnen ze maar niet gelukkig worden. Plaats van handeling is de woonkamer/keuken van het echtpaar Charlotte en John. Als Johns broer Allan met zijn vrouw Monica op bezoek komt na de crematie van de moeder van de broers, leidt dat tot een ongekend spannende confrontatie – aangewakkerd door het overmatig nuttigen van cognac – tussen de verschillende karakters.

En er passeert heel wat de revue: het drankgebruik van de vader van de broers, vermeende incest, versleten huwelijken, kindermishandeling, eenzaamheid, overspel en nog wel wat problemen. Dat staat allemaal in schril contrast met het wel zeer realistische decor van de hand van André Joosten. De acteurs kunnen er koffie zetten, soep koken en tosti’s maken. Wat dat betreft wordt er niets aan de verbeelding overgelaten. De compleet verschillende natuur van de tekst en het decor zorgt niet alleen voor een prettig soort afwisseling, maar dient eveneens een hoger doel: het alledaagse van de woonkeuken biedt alle ruimte voor de strijd van de personages.

Live muziek

En die strijd gaat ver. De ander moet het altijd ontberen. De acteurs trekken hierbij alle registers open. Ze schakelen voortdurend heen en weer tussen een overdreven manier van acteren en stilering. Zo laat actrice Katrien de Becker op een subtiele wijze zien wat onmacht met Charlottes personage doet. De overdreven, bij vlagen quasi-slapstickachtige manier van lopen, en het met veel poeha over het podium smijten van de inhoud van zowel wandmeubel als keukenkastjes, verschilt als dag en nacht van haar verstilde zoektocht naar liefde en genegenheid. Je ziet die schakeling voor je ogen voltrekken en dat is een prestatie van formaat. Hetzelfde geldt voor Jan van Looveren, die de rol van Allan op zich genomen heeft. De onmacht die Allan in zijn greep houdt en zijn agressie doet groeien, wordt door Van Looveren op prachtige wijze gespeeld.

Het moet wel gezegd: in eerste instantie heb je dat eigenlijk niet door. Het is oeverloos geouwehoer, zo op het eerste gezicht. Achteraf moet je echter constateren dat er subtiel maar dwingend wordt toegewerkt naar een apotheose. Het publiek moet eerst in een soort van lethargische staat geraken, wil het pas echt de reikwijdte van Noréns tekst beseffen. En niet iedereen kan dat geduld opbrengen. Het wachten wordt echter ruimschoots goed gemaakt. De tekst wordt niet alleen gedragen door het decor en het toneelspel van de vier acteurs; er zit er ook nog een bijzonder personage links van het podium. Het is acteur/musicus David Cantens, die de voorstelling van live muziek voorziet. Het kloppende hart tijdens een woede-uitbarsting en de onheilspellende tonen tijdens een sensueel machtsspel tussen Charlotte en haar man John (een rol van Mathias Sercu) zijn slechts kleine voorbeelden.

De wisselwerking van tekst, muziek en spel en hun onderlinge subtiele schakelingen vormen een wonderbaarlijke eenheid die je op het eerste gezicht niet zou verwachten. En dat is nu juist het meest wonderlijke: zelden wordt zo’n oeverloos geschreeuw en getier door zo veel bewondering gevolgd.

Nachtwake van De Paardenkathedraal gaat tot en met 27 april 2008 op tournee langs Nederlandse en Vlaamse schouwburgen, om daarna van 2 tot en met 31 mei 2008 terug te keren naar hun thuisbasis in Utrecht. Klik hier voor meer informatie en speellijst.