Onmogelijke waarneming

Ze legt het allemaal uit, Carly Wijs. Ze vertelt over de fascinatie voor vleesfolders, over asbakken die op eBay staan, over konijnen met koekjes op hun kop. En we zien foto’s. Ieder verhaal wordt geïllustreerd op het levensgrote scherm achter de fotograaf die met een laptop op schoot van een kopje koffie geniet. Ze licht haar punt toe: achter iedere foto zit een verhaal, dat je misschien niet kent, maar dat het plaatje vaak in een heel ander perspectief plaatst. Foto’s moeten mooi zijn; ze zijn altijd geconstrueerd en geven nooit een beeld van de werkelijkheid. Ook kun je met foto’s niets bewaren: zelfs je vader op zijn sterfbed fotograferen haalt hem niet terug. De werkelijke waarneming ligt vaak achter de foto’s: we zien de hondendrol niet, tot we erin stappen. De boodschap is dan ook dat we misschien anders moeten gaan kijken naar de wereld.

Diepgang
Maar op welke wijze we dan moeten kijken, maakt Aarsman, schrijver van de tekst, nergens duidelijk. De boodschap blijft wat losjes in de lucht hangen. Gaat het er alleen om dat we de kleine dingen des levens moeten waarderen? Dat idee is zo clichématig dat we toch geen theaterstuk meer nodig hebben om daarop gewezen te worden. De voorstelling heeft daarom behoefte aan meer diepgang. Het idee van waarneming had verder uitgewerkt moeten worden; er is meer te zeggen over representatie en (re-)constructie in foto’s. Dat gebrek aan verdieping wreekt zich ook in de structuur. Carly Wijs houdt haar verhaal vol overtuiging, maar deze begint zonder duidelijke aanleiding en erger nog, stopt ook zonder dat het publiek het idee heeft dat het cruciale punt van de voorstelling al gemaakt is. Niet voor niets gingen eerst alle lichten uit en moest de actrice vervolgens opstaan van haar stoel alvorens de zaal voorzichtig begon te applaudisseren. Als toeschouwer ga je naar huis met het idee dat je niet veel wijzer bent geworden van deze avond. Voor het theater is dat toch een gemis.

Gedurfde fotografie
Hans Aarsman heeft als fotograaf en schrijver zijn strepen wel verdiend. Hij begon als fotojournalist voor onder andere Trouw. Hij had in de Volkskrant zijn eigen fotorubriek (‘De Aarsman Collectie’) en verder schrijft hij romans en theaterstukken. Niemand kan het is een autobiografische monoloog, waarin Aarsman door Wijs’ mond vertelt over het verkopen van zijn camera, de zelfgemaakte poppetjes van zijn moeder (‘allemaal de afvalbak in’) en tot slot de dood van zijn vader, waarbij het publiek zelfs de foto’s te zien krijgt van de dode man op het bed. Dit beeld is sterk, vooral omdat Wijs tegelijkertijd de vraag stelt: ‘Kan dat eigenlijk wel, je opgebaarde vader fotograferen?’. De combinatie van simpele tekst en beeld werkt goed, in het bijzonder met het innemende spel van Wijs, die echt sympathie weet op te wekken. Toch blijft er iets knagen. Het concept van een fotograaf die een lezing geeft is een goede basis, maar meer filosofische diepgang had er dan een beter theaterstuk van kunnen maken. Kijken naar de wereld is moeilijk; niemand kan het, maar als je een kaartje koopt hoop je toch dat de tekstschrijver het op zijn minst wel kan.