Niemand hoorde de oorlogsverklaring

Het nieuws bericht regelmatig van nieuwe oorlogen en conflicten. Naast het fysieke geweld wordt de verspreiding van informatie over de oorlog als essentieel element in de strijd gezien. De partij die de meeste mensen via de media kan overtuigen van zijn gelijk en die de meest effectieve propaganda kan produceren, wint een oorlog zonder een geweer in de hand te nemen. De kunstenaars die deelnemen aan Art In The Age Of… Asymmetrical Warfare beseffen goed dat kunst ook (visuele) informatie is.

Trevor Paglen, Autonomy Cube, 2014

Data sneller dan kogels

In A Short Film About War (2009-2010, Thomson & Craighead) zijn teksten te horen uit de blogs van mensen in oorlogsgebied. De aangrijpende teksten worden ondersteund door een wereldkaart die de herkomst van de teksten volgt. De kaart wordt bij elk nieuw bericht afgewisseld met foto’s die in dezelfde periode op dezelfde locatie zijn gemaakt. Rechts van het scherm speelt een tweede film, die de informatie over de herkomst, tijd en locatie van de teksten en foto’s weergeeft. Hoewel de verhalen verontrustend zijn, is het beangstigender te zien hoe snel de informatie erover beschikbaar is.
De angst voor informatie wordt bevestigd door het werk Autonomy Cube (2014) van Trevor Paglen en Jacob Appelbaum. Het apparaat dient als hotspot voor het anonieme netwerk Tor. Het netwerk is zowel een autonoom alternatief voor het gebruikelijke internet, om privacy gevoelige gegevens te beschermen, als een medium waarlangs illegale onderhandelingen plaatsvinden en cyberaanvallen afgesproken worden. Het verspreiden van dit netwerk als kunstwerk lijkt onpartijdig, maar blijkt de dreiging ervan te onderstrepen door de intimiderende verschijning van de hotspot als fysiek object.

Broomberg & Chanarin, The Day Nobody Died IV, june 10, 2008. Lisson Gallery, London

Voorbij de linie

In het werk The Day Nobody Died IV, june 10 (2008) van Broomberg & Chanarin wordt de rol van informatie op een directere manier zichtbaar gemaakt. Het bestaat uit een ingelijste filmrol en een video die de reis van de filmrol naar de gevaarlijke kern van een oorlogsgebied documenteert. De rol stuit onderweg op veel saaie bureaucratische en militaire procedures, maar geen heftig geschiet of huilende moeders en kinderen. Het is oorlogsjournalistiek die niet in scene is gezet.
In Art In The Age Of… Asymmetrical Warfare is het niet alleen de subjectiviteit van het kunstwerk waar de betekenis in schuilt, ook de informatie is subjectief. De tentoonstelling kijkt kritisch naar alle clichés van kunst over oorlog en neemt een stap terug om met een koele blik naar de processen te kijken die oorlogen bepalen. Juist vanwege deze zeldzame scherpheid is het jammer dat de tentoonstelling aanzienlijk minder groot is dan haar voorgangers.