De wreedheid van het scheppen

Walking Boy V, 2013, Privé-collectie, België – courtesy Xavier Hufkens, Brussel

Thomas Houseago (1972, Leeds) studeerde van 1994 tot 1996 aan de Ateliers in Amsterdam. Deze periode heeft zijn weerslag gevonden in de tentoonstelling in het Gemeentemuseum. In zijn werk staat de mensfiguur centraal. Het maakproces komt er duidelijk in naar voren. De frames die gebruikt zijn om de klei en het gips op aan te brengen, steken overal uit. De houten sokkels waarop de werken gepresenteerd worden, indien de sculpturen niet tegen de muur gezet zijn, zitten vol met spetters. Het is alsof de werken rechtstreeks uit het atelier komen en de materialen nog in bewerking zijn.

Vervormde wezens
In de meeste sculpturen van Houseago is duidelijk een mens te herkennen. Walking Boy V (2013), dat in eenzelfde houding als de beroemde futuristische sculptuur Forme uniche della continuità nello spazio (1913) van Umberto Boccioni staat, en (study for) Rockefeller Giant (2013) zijn de enige twee sculpturen met een lichaam. Andere sculpturen in de zaal bestaan uit enkel een hoofd. Ze zijn niet compleet. In de verschillende hoofden zijn gaten te ontdekken. Aantekeningen met potlood en ontblote frames in de beelden onthullen hoe Houseago alleen belang hecht aan de grote vorm. Hij gaat schijnbaar achteloos om met de verschillende materialen waaruit de beelden zijn opgebouwd. De fijne afwerking van de beelden is niet meer relevant.

(Study for) Rockefeller Giant, 2013, België – courtesy Xavier Hufkens, Brussel

De beelden zijn menselijk, maar vertonen nauwelijks menselijk gedrag. Ze rusten statisch in de zaal. Uit de angstige ogen wordt duidelijk dat deze wezens bang en beschaamd zijn. Tussen de ruige randen en klodders klei zit een ziel die genoegen dient te nemen met een onvoltooid lichaam. Iedereen die langs loopt kan het metaal uit de lichamen zien steken, maar zelf kunnen de beelden niet wegrennen. Ze kunnen enkel staan en lijden.

De wrede kunstenaar
Houseago heeft deze wezens geschapen. Het scheppend vermogen is van oudsher de belangrijkste vaardigheid van elke kunstenaar. Hij heeft het leven echter niet geschonken, maar opgelegd. De gezichten van de sculpturen zitten vol onwetende angst. Deze emotie kunnen ze alleen niet uitdrukken met de vervormde gaten die ze als in hun huidige staat als ogen hebben. Het zijn statische objecten gemaakt van klei of gips.

Poured-Head / Portrait Study, 2008. België – courtesy Xavier Hufkens, Brussel

Het oudste werk van de tentoonstelling Head of a Golem (1998) is gebaseerd op een Joodse mythe van een rabbi die een monster van klei tot leven wekte. In deze tentoonstelling laat Houseago ons zien dat schepping ook negatief kan zijn. Wie heeft het recht om leven te schenken, als het onmogelijk is dit weer weg te nemen? Deze kunstwerken zullen altijd blijven bestaan. In musea, catalogi en op het internet zijn deze beelden onsterfelijk.

Hoewel de tentoonstelling bestaat uit slechts een klein aantal werken is er veel te zien. De werken vormen een reflectie en kritiek op de scheppende traditie van de beeldende kunst. Deze kritiek is uiterst effectief verbeeld. De nonchalante vaardigheid waarmee de beelden gemaakt lijken te zijn, voorkomt dat de voorstelling clichématig meelijwekkend overkomt. Er is echter niets wat wij voor deze wezens kunnen doen.