Een flirt met het nihilisme
Vorige week donderdag was alweer de derde opening van het project Straalstroom in de Nijmeegse Paraplufabriek. Deze keer was Jasiek Mischke (1983) aan zet als curator. Geen onbekende voor de Paraplufabriek. Vorig jaar heeft hij daar geprobeerd al zijn bezittingen van de hand te doen in het project All I Have. Een oude Peugeot, zijn boeken, kleren, laptop en kunst stonden op pallets, ingepakt in cellofaan, te wachten op een koper. Het hele pakket kon voor een ton weg, zodat hij zonder de ballast van zijn verleden een nieuwe start kon maken. Hij heeft woord gehouden en vertrok met niets op zak naar Londen. Hij is nu even terug om met de bezoekers van de Paraplufabriek van gedachten te wisselen over nihilisme.
 |
| Jasiek Mischke Rode loper |
Bij de titel van de expositie About Nihilism, Silence and Refusal to Speak komen weinig vrolijke gedachten bij me op. Heeft Mischke naast zijn bezittingen nu ook alle hoop verloren? En wat zal er te zien zijn op deze tentoonstelling? Zou je, de titel strikt opvattend, helemaal niets meer kunnen verwachten? Het blijkt mee te vallen met de gemoedstoestand van de kunstenaars. Mischke nodigde voor zijn expositie de Londense kunstenaars Mark Melvin (1979) en Alex Knell (1978) uit. Gedrieën zetten zij een beeld neer waar wel degelijk hoop uit spreekt. In hun werk proberen ze eerder het nihilisme te ontkennen, dan te onderschrijven.
Wallbanger
 |
| Mark Melvin Wallbanger |
In de entree van de tentoonstellingszaal ligt een lange rode loper, die niet helemaal is uitgerold. Dit werk van Mischke wekt de illusie van glamour. Aan het einde van de loper bots je echter tegen de rol tapijt op. De glamour probeert het wel, maar het lukt net niet. Dit gevoel bekruipt je ook bij de Wallbanger van Melvin. Een drumpedaal bonkt onophoudelijk tegen een lege, witte muur. Dit is misschien wel het meest ‘nihilistische’ werk in de tentoonstelling. Het lijkt zinloos, of deprimerend, alsof iemand met zijn hoofd tegen een muur staat te bonken. Volgens Melvin kan je dit werk ook positief bekijken: er wordt geluid gemaakt, iemand maakt kenbaar dat hij er is. Dit wordt alleen niet opgemerkt, maar hij blijft proberen.Melvin is meer geïnteresseerd in de stilte en de weigering om te spreken dan in het nihilisme. In zijn video Between the Lines lezen vier mensen een tekst voor van Markovich over uitspraak en lezen voor de camera. De kijker kan niet verstaan wat ze zeggen, hun woorden zijn telkens afgebroken. We horen alleen een ademhaling en eerste lettergreep. De vier zijn naast elkaar gemonteerd. De bewegingen in hun gezichten in hun pogingen te spreken en de klanken die ze uiten, leveren een ritmisch beeld op. De personages proberen het wel, maar de kunstenaar staat hen niet toe te spreken.
Vuurwerk en polaroids
 |
| Overzichtsbeeld tentoonstelling |
Alex Knell gaat met drie grote posters met profetische teksten die als vuurwerk uit de muur knallen, in op de nihilistische staat waarin we ons bevinden. Waar Nietschze het nihilisme omschreef als de grootste crisis van de mensheid, heeft Knell wel hoop, en biedt troost: “There is a shelter from this storm (…) If we can summon up the courage to hold a match out to it. We owe it to ourselves. We deserve it. We will be our own elevation and reward. We are our only future.” (uit: We Are Our Only Future). Het contrast tussen vorm en inhoud springt hier letterlijk in het oog. De ernstige teksten komen in gekleurde letters uit een zwarte achtergrond naar voren, omringd door sterren. Sommige zien er vrolijk uit, andere hebben een duivelse uitstraling. De zwarte achtergrond zuigt je de tekst in. Hebben we hier dan toch nog te maken met een boodschap van boven? Of worden we hier geconfronteerd met een slimme marketingstrategie?Een serie ingelijste polaroids van Mischke laat zien dat ook hij de hoop niet heeft opgegeven. Op de polaroids staan stukken karton met teksten van de kunstenaar. Het zijn allemaal impulsieve teksten die hij op momenten van wanhoop of onrust heeft opgeschreven en gefotografeerd. Mischke licht toe dat het gebruik van polaroids, die je als wegwerpartikel kunt beschouwen, in combinatie met de impulsieve teksten, de tijdelijkheid van het werk benadrukt. De teksten op de foto’s variëren van “Fuck. Why does everything look like something”, tot “Don’t give up”. Het zit niet altijd mee, maar er is hier geen sprake van een diepe crisis of verlies van ieder geloof.
Het was ook duidelijk niet de intentie van Mischke om een nihilistische boodschap over te brengen met zijn tentoonstelling. Hij is de dialoog met het nihilisme aangegaan, waardoor je de werken ermee gaat vergelijken. Gelukkig biedt de tentoonstelling veel meer dan nihilisme. Het werk van de drie kunstenaars gaat ook een dialoog met elkaar aan: de rode loper eindigt vlak voor het werk We Are Our Only Future van Knell in een rol, waardoor je bijna van de ‘net geen glamour’ in een hoopvolle boodschap valt. Het onophoudelijke geluid van de drum waaraan niet valt te ontkomen, geeft een ritme aan alle werken. De dialoog die kunstenaars onderling zijn aangegaan heeft Mischke als curator tot een dynamisch geheel samen weten te brengen.
