Kunst met een rauw randje
Sinds kort is de tentoonstelling Hans Baluschek & Carel Willink – Kunst voor het volk te zien in Museum Arnhem. Hoewel Baluschek (1870-1935) in Duitsland al decennialang een gevierd Berlijns kunstenaar is, roept zijn naam bij de meeste Nederlanders alleen vraagtekens op. Hans Baluschek werd vooral bekend door zijn maatschappelijk geëngageerde kunstwerken die de sociale en economische ongelijkheid van zijn tijd blootlegden. Ook voor niet-kunstliefhebbers zeer indrukwekkend om te bekijken.
Al meteen bij binnenkomst valt de eenvoud van zijn werk op. Sommige werken zijn alleen met zwart krijt opgetekend en maken onderdeel uit van een grote serie houtskooltekeningen die aandacht vragen voor mensen uit de samenleving. Deze individuen, voornamelijk vrouwen, leden onder uitbuiting, alcoholisme, ziekte, (gedwongen) prostitutie en mentale problemen. Dit waren geen gebruikelijke thema’s in die tijd. Zelfs bij de vooruitstrevende Berliner Secession, waar Baluschek deze monumentale serie voor het eerst exposeerde, zorgden ze voor ophef. Door het weglaten van kleur zijn de tekeningen hard en komen ze direct bij je binnen.
Baluschek als docent
Muurschildering ‘Wilma met kat’ (Carel Willink, 1940) door De Strakke Hand, Utrechtsestraat, Arnhem
Wat Baluschek een ware held van onze tijd maakt is dat hij zich hard maakte voor inclusief onderwijs. Zo stichtte hij in 1908 een kunstschool speciaal voor vrouwen. Ook ging hij lesgeven aan de private Lewin-Funcke-Schule. Deze academie trok studenten uit heel Europa aan, onder wie de Amsterdamse Carel Willink. Ook van deze kunstenaar is werk te bewonderen verderop in de tentoonstelling. Een van de werken die direct in het oog springt is het portret dat hij schilderde van zijn toenmalige echtgenote Wilma Jeuken. Ze kijkt ons aan alsof ze zo naar ons toe kan lopen. Het marmer van de vloer en de zuilen, haar geruite mantel en bovenal de zwart-witte vacht van de kat zijn levensecht geschilderd. Het werk is een mooi voorbeeld van het ‘imaginair realisme’ waarmee Willink in de jaren 30 bekend werd.
Baluscheks lesmethode liet studenten artistiek helemaal vrij. Wekelijks becommentarieerde hij de vorderingen van zijn studenten. Voor hem ging kunst om de individuele ontwikkeling en niet om wat anderen deden. Datzelfde modernistische gedachtegoed paste hij toe op de Volkshochschule Gross-Berlin. Hij nam zijn studenten mee naar buiten de natuur in. Hierdoor ontstonden de meest unieke schilderwerken. Dat Baluschek zelf ook inspiratie putte uit de natuur om zich heen blijkt wel uit zijn schilderij Frühling (‘Lente’). Naast een vagebond die uitrust aan de rand van de stad groeit een eenzame heldergele paardenbloem. Zijn kunst toont ons dan ook de waarde van de kleine dingen in het leven. Iets wat wij in deze tijd nog vaak lijken te vergeten.
Dus mocht een uitstapje naar Arnhem nog op je agenda staan, ga dan vooral even kijken bij Museum Arnhem, waar naast Hans Baluschek en Carel Willink nog veel meer talentvolle kunstenaars te zien zijn. En vergeet niet de beeldentuin die uitkijkt op de kunstacademie waar jongeren van nu worden opgeleid tot creatieve makers.
