Kunst en context

Iets vergelijkbaars is gebeurd met het militaire fort in Vijfhuizen, vlakbij Haarlem, waarin Kuri’s Skip with Popcorn is te zien. Dit bijzondere, maar vervallen gebouw was ooit onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Het staat nu op de monumentenlijst van UNESCO, is gerestaureerd en omgetoverd tot Kunstfort – een centrum voor actuele kunst. In oude soldatenverblijven is ruimte gecreeerd voor performances en sculpturen, en in een eveneens gerestaureerde metalen loods worden videoprojecties getoond. De gebouwen zijn voor een groot deel onafgewerkt gehouden, waardoor de rauwe sfeer is gebleven. In deze nieuwe context doet het denken aan De Pont in Tilburg en de entreehal van Tate Modern in Londen.

Context

De openingsexpositie getiteld In This Colony springt in op deze sfeer. Beïnvloedt de sterk aanwezige context de getoonde kunstwerken, nu ze niet in een galerie met witte muren te zien zijn? Gaan ze een relatie aan met hun omgeving of juist niet? Wat betekent het, zowel voor het fort als voor de context van de kunstwerken, dat deze plaats ‘veroverd’ werd door de kunstwereld? Het thema mag je beschouwen als een vrijbrief voor het tonen van welk werk dan ook; vrijwel elk kunstwerk verandert door het in een andere context te plaatsen. Bij sommige werken is dat thema duidelijk aanwezig, zoals in het mooie werk van Krijn de Koning op het dak van het fort. Hij bouwde één van zijn architectonische, open constructies, te bereiken middels een avontuurlijke klim op een ladder. De wanden lijken deel van het fort. Door de openheid staat het werk eveneens in contact met het landschap: duidelijk een contextgericht werk.

Carnaval

Dat geldt ook voor de video van Andrea Fraser, waarin de kunstenares dansend is te zien in flamboyant kostuum. Afwisselend zien we haar in een carnavalsoptocht in Rio de Janeiro en tegen een geheel zwarte achtergrond. Ook Fraser houdt zich bezig met context: hoe verandert de aanblik van de dansende figuur als ze uit de feestende omgeving gehaald wordt? Maar niet van alle getoonde kunstenaars is meteen duidelijk wat ze met het thema te maken hebben. Wat te zeggen van het werk van de Engelse Ryan Gander, dat door zijn raadselachtigheid zowel irriteert als intrigeert? Gander vulde een kleine ruimte met slechts een poster met maansikkels en een grote stapel betonnen objecten die wel gebruikt worden bij zeeweringen en dergelijke. Het is aan de bezoeker dit raadsel betekenis te geven.

Taboe

Jammer dat pas in de catalogus inzicht wordt gegeven in de gevallen die minder duidelijk themagericht zijn. Daar blijkt dat het thema zeker geen vrijbrief is. Een weldoordacht en cultuurhistorisch en filosofisch goed onderbouwd verhaal. In twee korte essays van de gastcuratoren blijkt de expositie het postmodernisme te betrekken; het gaat over de onmogelijkheid van objectiviteit en fictie als mogelijke oplossing voor dat probleem. Laat met die zin meteen duidelijk zijn waarom het thema niet geheel wordt uitgelegd in de expositie zelf: de meeste bezoekers zullen snel afhaken bij zo’n elitaire boodschap. Bovendien lijkt er in tentoonstellingen van hedendaagse kunst in het algemeen een taboe te liggen op uitleg. Zonder een flinke rugzak met voorkennis valt er weinig van te maken.

Boeiende materie

Het Kunstfort valt dus geen elitaire houding te verwijten; er is gepoogd een expositie die in opzet gericht is op een klein publiek toch toegankelijk te maken voor dagjesmensen. Dat dat niet meevalt spreekt voor zich. En zelfs als je geen zin hebt je in de overigens boeiende materie te verdiepen, is een bezoek aan het Kunstfort de moeite waard: het in groene weilanden gelegen fort bruist van jeugdig enthousiasme en toekomstplannen. Nu eens geen stoffig, vastgeroest museum, maar een plek waar alles nog mogelijk lijkt.