De familieband

Bert Sissingh, 2004

In deze tentoonstelling zijn foto’s, video’s en installaties te zien van twaalf Nederlandse kunstenaars die zich hebben laten inspireren door het thema ‘familie’. De tentoonstelling is gemaakt in nauwe samenwerking met studenten en docenten van de ArtEZ, de kunstacademie in Arnhem. Van de studenten is tegenover het museum, in galerie De Buytensael, werk te zien geïnspireerd op dit thema.

Jaren vijftig

Aysel Bodur, 2004

De samenstellers proberen in FAM. een nauwe samenwerking tussen publiek, museum en kunstenaars te bewerkstelligen. Zo zijn er geen zaalteksten opdat de werken meer voor zichzelf spreken. Informatie over de kunstenaars en de kunstwerken staan in een vouwblad, versierd met een motief dat doet denken aan het behang uit de jaren vijftig. Deze knipoog naar de fifties is misschien ironisch bedoeld. Een tentoonstelling over familie zou immers geen burgerlijke hommage aan het gezin moeten zijn. In dat geval kunnen mensen beter na een gourmetfeestje met hun fotoboeken op de bank kruipen. Veel interessanter is de zoektocht van kunstenaars naar de fricties in dit sociale bolwerk.

Onschuld en oude patronen

De tentoonstelling bevestigt echter vooral het beeld van familie als een vreemd, maar warm nest. Er zijn weinig werken te zien waarbij je een verontrustend gevoel krijgt, of waarbij er sprake is van frictie. Bij het werk van Bert Sissingh is dit wel het geval. In de koepel van het museum hangen twee series foto’s van de kunstenaar en zijn ouders. In het werk The end of history staan op bijna documentaire-achtige foto’s vader, moeder en kind in een bepaalde situatie afgebeeld. Vaak zijn de scènes grappig, maar ook is er steeds iets vreemds aan de hand. Wat doet deze jongen hier en waarom houdt hij de hand van zijn moeder vast, terwijl ze gedrieën tv kijken? Sommige verhoudingen veranderen nooit, ondanks de leeftijd van het kind of de zwakte van de ouders. De taakverdeling is volledig duidelijk en er valt niet aan te tornen.

Dronken

Rob Birza, 2004

Een ander werk dat de aandacht trekt in de tentoonstelling is de foto Vader (2001) van Aysel Bodur. In dit levensgroot zwart-wit portret staat de vader van de kunstenares naakt voor dichtgeschoven gordijnen. Er is niets verbloemd of geretoucheerd en de man staart leeg naar de camera. Op het moment dat de kunstenares haar vader wist te strikken voor deze foto was hij dronken. In de foto is hij overgeleverd aan de camera van zijn dochter. Het beeld is indrukwekkend door de combinatie van de hulpeloosheid van de vader en de macht van de fotograferende dochter.

Aanwezige

De grootste naam van deze tentoonstelling is Rob Birza. Birza is sinds een tijd bezig met taferelen geïnspireerd op het Midden-Oosten. De schilderijen Family Affairs I t/m V (2003) zijn daar een goed voorbeeld van. Behalve dat de zes grote doeken een lijst hebben van een oosterse stof, zijn onder andere vrouwen met hoofddoeken te zien. Op alle werken staat een kleine familie met een portret in de hand, met daarop een familielid dat niet aanwezig is. De afwezige staat als een portret afgebeeld op een portret. Dit idee heeft iets clichématigs. De foto’s van vrouwen met in hun handen vastgeklemd een portret van man of zoon zijn immers bekend. Maar hier is er toch iets anders aan de hand, omdat het een schilderij is. De persoon op het schilderij staat afgebeeld op het doek en dus is hij of zij in feite niet afwezig. Dit verandert de waardering voor het werk.

Familieband

De tentoonstelling in het Museum voor Moderne kunst is klein. Doordat er weinig werken zijn te zien, is er ook minder aandacht voor de uitwerking van het thema en blijft de praktijk veelal hangen in een wat knus idee van ‘familie’. Behalve de werken van Sissingh en Bodur gaat het vooral over familie, met wie je soms opgescheept zit, maar waar je vooral ook veel van houdt. De warmste band is volgens de tentoonstellingsmakers ook deze winter weer de familieband.