Castro van binnenuit

In 2002 reisde Oliver Stone af naar Cuba om de Cubaanse leider Fidel Castro te interviewen. Van de marathonsessie die drie dagen duurde maakte Stone in 2003 de politieke documentaire Comandante, die in de VS alleen op het Sundance festival dat jaar te zien was. Onder druk van de anti-Castrolobby en de actualiteit, die op dat moment uitgebreid verslag deed van een golf van repressie op Cuba, besloot de televisieketen HBO dat de film niet kritisch genoeg was en wilde de film niet uitzenden.

Stone werd gevraagd zijn film te herzien en keerde woedend terug naar Castro om hem uit te horen over de mensenrechten en democratie. Daarnaast moest hij gesprekken voeren met de tegenstanders van het regime. Maar in plaats van het nieuwe materiaal te integreren in Comandante kwam hij in 2004 met een tweede documentaire Looking for Fidel. Die beviel het televisieconcern beter, maar het gevolg is dat Stone’s visie op Castro in Comandante volledig overeind bleef. Die film is in Amerika dan ook nog steeds niet te zien.

De controversiële Oliver Stone (1946) had aan het begin van zijn carrière meer succes met zijn scenario’s dan met zijn films. Zo won hij in 1978 een Oscar voor het scenario van Midnight Express en van zijn hand is het ook het scenario van Brian de Palma’s Scarface uit 1983. In 1986 kreeg hij enige bekendheid als regisseur van Salvador met daarin James Woods als Amerikaans verslaggever in de Salvadoraanse burgeroorlog. Zijn doorbraak volgde kort daarop met Platoon, waarin hij een schokkend en realistisch beeld geeft van wat er met de Amerikaanse soldaten in Vietnam gebeurde. Platoon ontving een Oscar voor beste regie en film. In de jaren daarop zal zijn reputatie als dwarsligger met een zeer persoonlijke visie op de Amerikaanse hedendaagse geschiedenis met films als Bourne on the Fourth of July (1989), The Doors (1991), JFK (1991) en Natural Born Killers (1994) steeds weer blijken.

Kat en muis

Stone’s uitstapje naar Cuba kwam op het moment dat de digitale revolutie net was ingezet en hij na Any Given Sunday (1999) te uitgeput was om zich op een groter project te storten. Het interview met de bebaarde, op Nike’s lopende Fidel (1926) heeft Stone verweven met archiefmateriaal en een kunstig versneden collage van Castrobeelden, afkomstig uit het mini-circus aan dv-camera’s dat het tweetal voortdurend omgeeft. Stone, die zelf ook vaak in beeld is, probeert Castro alle kanten op te masseren met een eindeloze variatie aan vragen die vaak ver van de politieke arena afstaan. Dat maakt de documentaire levendig en Castro menselijk, maar niet minder alert. Hoe geduldig, openhartig, verbaasd, geliefd en vitaal hij ook mag lijken, zelfs op leeftijd is Castro nog immer de rationele zelfbewuste revolutionair die het venijn van het argument nog niet heeft verloren. Een mooi moment in de film is dan ook het beeld waarop Oliver, even moe van het spel, alleen in een hoek zit te schrijven. Wat zijn dan zijn afwegingen, wat worden de volgende vragen?

De volgende provocatie?

Afgemeten aan het tumult rondom de vertoning en Stone’s reputatie kun je makkelijk concluderen dat Comandante tegenvalt. Maar tegenover die afweging staat een andere interpretatie. De verborgen kracht van Comandante, en dat maakt het tot een uniek tijdsdocument, zijn Fidels reacties op alle door Stone ingeslagen zijpaden. Achterin de krappe dienst-limo, naast zijn vertaalster en al sportend in zijn kantoor of kuierend onderweg.

Ook al is Oliver Stone de laatste jaren minder succesvol, hij blijft een van de toonaangevende regisseurs van deze tijd die dingen ook durft te laten zoals ze zijn. In november 2008, op het hoogtepunt van de presidentiële verkiezingscampagne, staat de release van zijn nieuwe film W, eerder genaamd Bush, gepland. De grote vraag is natuurlijk hoe een provocateur als hij daarin alle puzzelstukken van de Bushbiografie zal gaan verbeelden?