Paljassen en papierkes

Wat gebeurt er als tijdens een rechtszaak de rechtvaardigheid ontbreekt en een moordenaar door een procedurefout wordt vrijgesproken? Als de staat gerechtigheid niet kan garanderen, mag je het recht dan in eigen hand nemen?

Luc Segers (Koen de Bouw) meent van wel. Hij vermoordt Kenny de Groot (Hendrik Aerts), die op zijn beurt Lucs vrouw (Joke DeVynck) vermoordde terwijl ze een broodje ging halen bij de 24/7. Kenny schopte bovendien Luc in een coma van drie weken en Lucs dochtertje die vanuit de auto haar vader toesnelde, werd geschept door een passerende auto: dood.

De openbaar aanklager – dit zal niemand verbazen – meent van niet. Zijn argumentatie luidt dat het huidige systeem, namelijk een democratische rechtsstaat, het beste systeem is dat we hebben, nadat al dan niet vrijwillig in het verleden een aantal andere systemen zijn uitgeprobeerd. De rechtsstaat is niet perfect, maar als we toestaan dat burgers het recht in eigen handen nemen, gaan we terug naar het Wilde Westen.

Regels zijn regels
Iedereen heeft zo zijn ideeën over de rechtszaak en iedereen zal op z’n minst begrip hebben voor Lucs acties, al zal niet iedereen vinden dat Luc ongestraft moet blijven. Het vonnis laat alle visies ruim aan bod komen en behandelt de onderbuikgevoelens, maar ook de theorie achter de regels en wetten. Regels zijn namelijk geen regels, ook al willen agenten en politici mensen dat graag laten geloven. Regels zijn het resultaat van noties van orde, samenleving en gerechtigheid.

Het contrast tussen het vaak zakelijke aspect van de rechtsgang en de menselijke component wordt fijntjes weergegeven en is de essentie van deze rechtszaakfilm. Het rechtssysteem is namelijk behoorlijk complex geworden. Dat is wellicht onoverkomelijk, maar het zorgt ook voor problemen, zoals een procedurefout. Luc laat zijn gevoelens spreken: ‘De moordenaar van mijn vrouw loopt vrij rond omdat een of andere paljas bij justitie vergeten is zijn handtekening te zetten op een papierke!’

Vonnis zonder oordeel

In de eerste plaats is het rechtssysteem een middel om de burgers te helpen, en orde te bewaren. Elke burger geeft een beetje vrijheid op – met andere woorden: houdt zich aan de wet – en verwacht als tegenprestatie een gepaste straf voor degene die hem of haar onrecht aandoet. Mr. de Cock verwoordt dit politiek-filosofisch principe van het sociale contract in deze prachtige zin in zijn slotpleidooi: ‘Het stilzwijgende contract dat Luc Segers heeft met de staat, net als wij allemaal, is eenzijdig opgezegd.’

Regisseur Jan Verheyen is voornamelijk bekend van Vlaamse romantische komedies en toont met Het vonnis dat hij veel meer in zijn mars heeft. Het vonnis is een persoonlijke, spannende en genuanceerde thriller, die fundamentele vragen behandelt. Een vonnis over Luc wordt uitgesproken, maar een moreel oordeel blijft achterwege.