Wanhoop en ressentiment

Claude Chabrol

Deze houding zorgde er enerzijds voor dat Chabrol een aantal volstrekt minderwaardig films als Folies bourgeois (1976) maakte, terwijl hij tegelijkertijd ook meesterwerken als La Cérémonie (1995) wist te scheppen. In zijn beste films ontstaat er een interessante mix tussen de conventionele platitudes van de mainstream genrefilm en de diepgang en gelaagdheid van de meer artistieke film. Chabrol is een van die regisseurs die de kloof tussen beide filmvormen weet te dichten en zo een interessante synthese tot stand brengt.

Inhuurbare regisseur

Scène uit La Cérémonie

Chabrols pragmatische visie op het maken van films stond haaks op de opvattingen van zijn vroegere Nouvelle Vague-collega’s, die nu juist verdedigden dat de regisseur een auteur, een kunstenaar moet zijn. Charbol werd dan ook al snel verweten dat hij eerder een ‘metteur en scène’, een inhuurbare regisseur, dan een ware cineast was. Chabrol trok zich hier weinig van aan, hij was van mening dat je het vak van regisseur slechts onder de knie kunt krijgen door zelf te filmen en om die reden greep hij bijna elke mogelijkheid een film te maken aan.

Chabrol heeft een voorkeur voor vrouwen en werkt vaak met dezelfde actrices, zoals Stéphane Audran en Isabelle Huppert. Deze laatste speelt de hoofdrol in zes van zijn latere films, vijf daarvan vormen de inhoud van de onlangs verschenen Claude Chabrol Box. Isabelle Huppert is ongetwijfeld een van de belangrijkste Franse actrices van de afgelopen decennia. Ze werkte met invloedrijke regisseurs als Jean Luc Godard (Sauve qui peut (la vie)), Michael Haneke (La Pianiste) en François Ozon (8 Femmes). Ze is altijd een drukbezette actrice geweest die vaak een groot aantal rollen per jaar speelde. In veel van haar films speelt ze vrouwen die gekwetst zijn en daar op een emotionele en gewelddadige manier op reageren. Door een breed register aan gezichtsuitdrukkingen en haar natuurlijke acteerstijl weet ze deze personages steeds weer op een overtuigende manier neer te zetten.

Scène uit Une affaire de femmes

De titel Claude Chabrol Box is een ietwat misleidende benaming voor deze vijf films met Isabelle Huppert. Allereerst omdat er allerminst sprake is van een representatieve selectie uit Chabrols gehele oeuvre, dat ruim zestig titels omvat. Verder is het volstrekt onduidelijk waarom Violette Noziére (1978) – de eerste film van de zes waarin Isabelle Huppert de hoofdrol speelt – niet is opgenomen. Vooral ook gezien het feit dat deze film een soort van voorloper is van het wel opgenomen Une affaire de femmes (1988). De box is zodoende niet geheel compleet en suggereert meer te zijn dan het is. Dat neemt echter niet weg dat het een interessante eerste kennismaking vormt met een filmmaker die zijn sporen meer dan verdiend heeft.

Illegale abortussen

Alle films uit deze box zijn van een hoge kwaliteit, kundig gemaakt en interessant om te zien. Geniaal, vernieuwend en experimenteel zijn ze echter niet. In elk van de films staan een of meer vrouwen centraal die sociaal en/of economisch in een hoek gedrukt zijn en vaak met grote frustraties kampen. In Une affaire de femmes, dat zich tijdens WO II afspeelt en op ware gebeurtenissen is gebaseerd, is dit Marie Latour (Huppert), een moeder die in haar eentje voor haar kinderen moet zorgen. Uit wanhoop en ressentiment boort ze moreel discutabele inkomstenbronnen aan: ze verhuurt een kamer aan een hoer en verricht illegale abortussen. Tegelijkertijd gaat ze een dubieuze relatie aan met een collaborateur. Toch is ze niet per definitie een slechte moeder, haar eerste impuls om meer geld te verdienen komt voort uit de wens om haar kinderen een fatsoenlijk leven te garanderen. In de films van Chabrol worden pogingen om via immorele middelen uit een beroerde situatie te geraken – hetgeen vaak uitmondt in een tijdelijke droomstaat waarbij de realiteit uit het oog wordt verloren – vrijwel altijd afgestraft. In Une affaire de femmes gebeurt dit doordat Marie tot de strop wordt veroordeeld door de bekrompen en collaborerende Vichy-regering, die haar als voorbeeld wil stellen.

Bovarisme

Scène uit Madame Bovary

In veel van Chabrols films over vrouwen is er sprake van bovarisme, de neiging om zichzelf anders en groter te zien dan men werkelijk is. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat hij in 1991 Madame Bovary van Gustave Flaubert verfilmde. Hoewel hij Flauberts ironie goed weet te bewaren en het boek trouw volgt, is het een iewat brave film geworden. Een paar jaar later, in 1995, verschijnt La Cérémonie, de meest indrukwekkende film uit deze box en een meesterstuk uit Chabrols oeuvre. Centraal staat Sophie Bonhomme (Sandrine Bonnaire) een vrouw uit de onderklasse. Het is een stille, teruggetrokken vrouw die een betrekking als huidhoudster krijgt bij een typische bourgeoise familie. Ze kampt met onderdrukte gevoelens van minderwaardigheid (o.a. door haar analfabetisme dat ze zorgvuldig geheim probeert te houden). Deze gevoelens komen tot uitbarsting als ze vriendschap sluit met de vrijgevochten en ietwat vulgaire Jeanne (Huppert), door wiens toedoen ze uiteindelijk wordt ontslagen. Beiden hebben een dubieus verleden en dwepen daarmee, hetgeen een voorbode vormt voor het groteske slot van de film dat des te beter tot zijn recht komt doordat de personages als normale mensen worden neergezet.

Scène uit Rien ne va plus

Rien ne va plus en Merci pour le chocolat vormen de laatste twee films uit deze box. Rien ne va plus, is een niet onaardig misdaadmysterie waarin twee kruimelduiven een collega oplichter proberen op te lichten en vervolgens diens baas achter zich aan krijgen. Merci pour le chocolat behoort tot hetzelfde genre, maar door het volstrekt doorzichtige plot en de clichématige thema’s is het de moeite nauwelijks waard. Momenteel is Chabrol bezig met een nieuwe film L’ivresse du pouvoir, waarin Isabelle Huppert ook weer de hoofdrol zal spelen. Als alles goed gaat zal deze film volgend jaar in première gaan.

Claude Chabrol Collectie: Une Affaire de Femmes (1988) // Madame Bovary (1991) // La Cérémonie (1995) // Rien ne va plus (1997) // Merci pour le Chocolat (2000). Als extra optie zijn enkele ‘filmcolleges’ van Chabrol en een aantal kijkjes achter de schermen opgenomen.