Goodbye Bafana

De film is gebaseerd op het boek Goodbye Bafana: Nelson Mandela, My Prisoner, My Friend van James Gregory. Hij was vanaf de jaren zestig gevangenisbewaker op Robbeneiland, een geïsoleerde gevangenis in de buurt van Kaapstad, waar ANC-leider Nelson Mandela de bekendste politieke gevangene was. Omdat Gregory en Mandela meer dan twintig jaar met elkaar opgetrokken hebben, zou de film de bijzondere vriendschap tussen hen (én op microniveau het apartheidsstelsel en de langzame de onttakeling daarvan) mooi in beeld kunnen brengen.

Censor

James Gregory (Joseph Fiennes) komt in de jaren zestig met zijn gezin op Robbeneiland aan. Hij heeft zijn baan voornamelijk te danken aan zijn kennis van het Xhosa, een van Zuid-Afrika’s talen. Als klein kind had hij namelijk een Xhosa-vriendje, en omdat hij die taal kent is hij van onschatbare waarde om de politieke gevangenen, en met name Mandela (Dennis Haysbert), in de gaten te kunnen houden. Hij is als censor verantwoordelijk voor het controleren van alle correspondentie en is tevens aanwezig bij de schaarse persoonlijke bezoeken. Langzaamaan begint Gregory steeds meer vraagtekens bij het apartheidsysteem te zetten en ontstaat er een band tussen bewaker en gevangene. Die band is zelfs zodanig dat Mandela Gregory als bewaker vraagt als de anti-apartheidsstrijder naar een minder zwaarbewaakte gevangenis wordt overgebracht. Hij zou tot aan Mandela’s vrijlating in 1990 zijn bewaker blijven, hoewel aan het einde eigenlijk alleen nog in naam.

Hoe mooi het verhaal ook is, er hangt helaas een luchtje aan. Want Gregory heeft het in zijn boek niet zo nauw met de waarheid genomen. Anthony Sampson, Mandela’s vriend en biograaf, schreef in Mandela. The Authorised Biography dat Gregory zijn rol als censor had misbruikt door privégegevens van Mandela te publiceren, en Gregory zou ook hebben toegegeven enige vrijheid in zijn beschrijvingen te hebben gebruikt. Mandela zelf heeft gezegd dat Gregory had ‘gehallucineerd’, en hoewel hij werd aangespoord om gerechtelijke stappen te ondernemen nam hij uiteindelijk genoegen met het feit dat het gevangeniswezen afstand deed van het boek.

Peinzende blik

Op zich hoeft dit een goede film niet in weg te staan, maar helaas is dat regisseur Bille August (Pelle the Conqueror, The House of Spirits) niet gelukt. Zuid-Afrika ziet er fantastisch uit, maar de film raakt je nergens emotioneel en dan is een speelduur van twee uur wel erg aan de lange kant. Het doet allemaal heel erg braaf aan, om niet te zeggen saai, en wordt geplaagd door wel heel erg uitleggerige dialogen.

Joseph Fiennes verwart – niet voor de eerste keer in zijn carrière – een peinzende blik met emotionele diepgang, en ook zijn constante gebruik van het woordje ‘ach’ gaat irriteren. Dennis Haysbert heeft fysiek en stemmatig een overwicht die past bij een rol als deze. Hij doet bovendien niet overdreven zijn best om een perfecte imitatie van Mandela te geven, en dat werkt eigenlijk het beste. Maar aan hem kleeft ook onlosmakelijk zijn rol als president Palmer in de serie 24, waardoor je je soms onbewust afvraagt waar Jack Bauer is als je hem nodig hebt. Ook het fysieke ouder worden van de hoofdrolspelers is verre van overtuigend. Fiennes krijgt een foute snor opgeplakt, terwijl het lijkt alsof er bij Haysbert plukjes watten in het haar zijn gedaan om hem grijzer te laten lijken.

Toegegeven, als kijker krijg je aardig wat te weten over de recente geschiedenis van Zuid-Afrika. Het is alleen jammer dat het gebeurt aan de hand van een emotioneel lege film, gebaseerd op een dubieuze bron. Leuk als ‘Waargebeurd Verhaal’ op RTL, maar niet meer dan dat.